Spór dotyczył wydania dzieci za granicę. Matka dzieci, Polka, wnosiła o ich pozostanie w kraju, ojciec – obcokrajowiec – przeciwnie. Sąd I instancji - Sąd Okręgowy w Lublinie orzekł, że dzieci mają pozostać przy ojcu za granicą.
Czytaj: SN: Odmowa nakazania powrotu uprowadzonego dziecka do kraju
Postanowieniem z 8 grudnia 2020 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił postanowienie sądu I instancji i nakazał powrót dzieci uczestników do Polski w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się tego postanowienia.
Skarga nadzwyczajna wbrew intencjom
Prokurator Generalny skargą nadzwyczajną zaskarżył prawomocne postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 grudnia 2020 r., wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości oraz o oddalenie wniosku o nakazanie powrotu małoletnich.
Uczestniczka postępowania, matka dzieci, w odpowiedzi na skargę nadzwyczajną poparła i przyłączyła się w całości do stanowiska Prokuratora Generalnego. Prokurator chciał swą skargą zapewnić zgodność orzeczenia z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej.
Wnioskodawca - ojciec dzieci, w odpowiedzi na skargę nadzwyczajną wniósł o pozostawienie tej skargi bez rozpoznania, alternatywnie - oddalenie skargi nadzwyczajnej w całości.
Odrzucenie skargi
Jednak Sąd Najwyższy odrzucił skargę nadzwyczajną z powodu błędu formalnego popełnionego przez prokuratora.
Przepisy ustawy o Sądzie Najwyższym nie regulują warunków formalnych skargi nadzwyczajnej, dlatego też należy zastosować w tym zakresie regulacje zawarte w Kodeksie postępowania cywilnego.
Zgodnie z art. 398 ze znaczkiem 4 par. 1 k.p.c. do elementów konstrukcyjnych skargi kasacyjnej (a zatem także skargi nadzwyczajnej) należy m.in. oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone w całości czy w części. A także sformułowanie wniosku o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.
W poddanej pod rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego skardze nadzwyczajnej Prokurator Generalny zaskarżył postanowienie sądu apelacyjnego, wnosząc o jego uchylenie w całości i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie wniosku o nakazanie powrotu małoletnich.
Według SN skarżący Prokurator Generalny nie sformułował poprawnie wniosku. Domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości oraz oddalenia wniosku o nakazanie powrotu małoletnich dziewczynek.
Trzeba wnosić o oddalenie apelacji ojca
Rzecz jednak w tym, że zaskarżonym skargą nadzwyczajną orzeczeniem jest postanowienie Sądu Apelacyjnego wydane na skutek apelacji. Skoro sąd pierwszej instancji oddalił wniosek o nakazanie powrotu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką za granicę, a Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone apelacją orzeczenie w ten sposób, że nakazał powrót dzieci uczestników do I. to, Prokurator Generalny winien domagać się oddalenia apelacji wnioskodawcy.
Z tych wszystkich względów wniosek kasacyjny jest wewnętrznie sprzeczny i wadliwy - ocenił sędzia sprawozdawca Grzegorz Żmij.
Czytaj w LEX: Cywilne aspekty uprowadzenia dziecka za granicę w Unii Europejskiej >
Wyrok był korzystny
SN wskazał także na inne mankamenty skargi nadzwyczajnej sporządzonej przez Prokuratora Generalnego. Uprawniony do wniesienia skargi zaskarżył całość orzeczenia, przy czym z uzasadnienia skargi nadzwyczajnej wynika, że skarżący kwestionuje jedynie jego punkt pierwszy.
Uzasadnienie skargi nadzwyczajnej milczy także co do interesu w zaskarżeniu pkt II postanowienia Sądu Apelacyjnego, wszak korzystnego dla uczestniczki, jak i zbieżnego ze stanowiskiem Prokuratora Generalnego. Nie wiadomo też z jakich przyczyn skarżący domaga się zmiany innych punków orzeczenia. Np. o kosztach postępowania apelacyjnego, które to orzeczenie nie krzywdzi w żadnym stopniu uczestników postępowania przed sądem drugiej instancji, jak również z jakich przyczyn Prokurator Generalny wnosi o pozbawienie wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu za wykonaną przez niego pracę.
Sąd Najwyższy podkreślił, że w zwykłym postępowaniu kasacyjnym skarga sporządzona w ten sposób podlegałaby odrzuceniu, z uwagi na brak interesu prawnego w zaskarżeniu orzeczenia.
Do tej sprawy dołączył się także Rzecznik Praw Dziecka, który nie zauważył, że nastąpił błąd logiczny w skardze.
SN orzekł, że koszty procesu w postępowaniu kasacyjnym podlegają wzajemnemu zniesieniu.
Czytaj w LEX: Stosowanie przez sądy rodzinne konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę >
Wstrzymanie wydania dziecka
Warto podkreślić, że nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie wiosną 2022 r., umożliwiła Prokuratorowi Generalnemu, Rzecznikowi Praw Dziecka i Rzecznikowi Praw Obywatelskich uzyskanie wstrzymania wykonania prawomocnego orzeczenia sądowego zarządzającego powrót dzieci, wydanego na podstawie Konwencji haskiej w sytuacji złożenia skargi kasacyjnej czy skargi nadzwyczajnej.
Zobacz procedurę w LEX: Wstrzymanie wykonania postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką w sprawie prowadzonej na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. >
Od sierpnia 2018 r. do Ministerstwa Sprawiedliwości wpłynęły łącznie 494 wnioski dotyczące nakazania powrotu małoletnich z Polski za granicę, bądź wpłynęły informacje, że wnioski takie zostały złożone bezpośrednio do sądu. Nakazy powrotu dziecka zostały wydane w 124 sprawach, z zakończonych w sumie 409.
Co ważne, jeśli chodzi o czas rozpatrywania tych spraw, to po zmianie przepisów sądy każdej instancji są zobowiązane, by nastąpiło to w ciągu 6 tygodni. Średni czas na rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji wynosi obecnie około trzech miesięcy, a w drugiej instancji ok. 2 miesięcy.
Postanowienie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN z 17 sierpnia 2023 r., sygnatura II NSNc 230/23
