Powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanych - swojego brata i bratowej - solidarnie zapłaty kwoty ponad 120.000 zł wraz z odsetkami. Powódka wskazała, że zawarła ze swoim bratem ustną umowę, w której zobowiązała się do poniesienia kosztów remontu i rozbudowy jego domu. Powódka wskazała, że w zamian za to pozwany miał zapewnić ich rodzicom mieszkanie, a także przenieść na jej rzecz udział w prawie własności tej nieruchomości z prawem do wyłącznego dysponowania częścią budynku. Powódka podniosła, że choć poniosła ona koszty remontu, to pozwany odmówił przeniesienia na jej rzecz części prawa własności w nieruchomości. Pozwani domagali się natomiast oddalenia powództwa.

Wygrana powódki

Sądy obu instancji uznały, że powództwo było w całości zasadne. Sądy ustaliły, że rodzice stron przekazali swojemu synowi (pozwanemu) na własność nieruchomość zabudowaną domem w zamian za dożywotnią służebność mieszkania. Dom był w złym stanie i wymagał remontu. Kilka lat później pozwany zawarł ze swoją siostrą (powódką) ustne porozumienie i zobowiązał się do przeniesienia na jej rzecz udziału w prawie własności nieruchomości z prawem do wyłącznego dysponowania częścią budynku, w zamian za to, że powódka pokryje koszty remontu i rozbudowy domu. Powódka rozpoczęła kosztowny remont, który trwał kilka lat. Na skutek działań powódki dom stał się funkcjonalny, a jego powierzchnia znacznie się zwiększyła. Później pozwany zawarł ze swoją żoną (także pozwaną) umowę, na mocy której ich współwłasność majątkowa została rozszerzona o wyremontowaną nieruchomość. Wówczas powódka zwróciła się do brata o to, by przeniósł na jej rzecz udział, co do którego wcześniej się umówili. Pozwany jednak odmówił. Obecnie w domu mieszkają rodzice stron.

Stanowisko SO

SO przyjął, że powództwo było zasadne, gdyż pozwani zostali bezpodstawnie wzbogaceni kosztem powódki. Wysokość dochodzonej przez powódkę kwoty wynikała z przedłożonych przez nią faktur, opinii biegłego i innych dowodów.

LEX Navigator Postępowanie Cywilne
Artykuł pochodzi z programu LEX Navigator Postępowanie Cywilne
Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne z interpretacjami


Bezpodstawne wzbogacenie

W myśl art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

SO przypomniał, że bezpodstawne wzbogacenie to szczególne zdarzenie prawne, w wyniku którego bez podstawy prawnej powstaje sytuacja, polegająca na wzroście wartości majątku po stronie osoby wzbogaconej, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej lub osobistej osoby zubożonej.

Nienależne świadczenie

SA, oddalając apelację pozwanych, przyjął natomiast, że w sprawie należało zastosować przepisy o świadczeniu nienależnym, które jest postacią bezpodstawnego wzbogacenia. Na podstawie art. 410 § 1 i 2 k.c. do regulacji o świadczeniu nienależnym stosuje się przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Porozumienie wykonane tylko połowicznie

SA wyjaśnił, że jednym z przypadków nienależnego świadczenia jest sytuacja, gdy strony łączy pewne porozumienie (które nie jest umową) odnoszące się do celu, którego osiągnięcie ma stać się podstawą już spełnionego świadczenia, ale strona wzbogacona po przyjęciu świadczenia, nie wywiązuje się z wcześniejszych ustaleń. Tak było w niniejszej sprawie, bowiem porozumienie zerwano z powodu niezgody pozwanych na uregulowanie praw powódki. Cel świadczenia inwestującej powódki nie został osiągnięty, a pozwani uzyskali nienależne im świadczenie. Są więc obowiązani do jego zwrotu.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 30.03.2017 r., I ACa 893/16, LEX nr 2300226