Sąd Okręgowy przedstawił Izbie Cywilnej zagadnienie prawne. Chodziło o kwestię, czy wobec wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 czerwca 2022 roku możliwe jest nakazanie zapłaty za niewykonywanie obowiązków nakazanych przez sąd, w sytuacji gdy kontakty z dzieckiem drugiego rodzica związane są z zachowaniem dziecka. A zachowanie to jest wynikiem postępowania zarówno rodzica sprawującego pieczę nad dzieckiem, jak i rodzica uprawnionego do kontaktów z dzieckiem.
Tło tego zagadnienia wiązało się z wydaniem przez Sąd Rejonowy w Wieliczce postanowienia, w którym zagrożono matce zapłatą tysiąca złotych na rzecz ojca. Była to sankcja za utrudnianie kontaktów z małoletnimi córkami.
Zgodnie z wyrokiem sądu okręgowego z lutego 2018 r. zagrożenie dotyczy sytuacji nieprawidłowego przygotowania dzieci do kontaktu. A kontakt miał się odbywać na terenie Specjalistycznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w S. w obecności pracownika i bez asysty matki w każdy piątek - przez dwie godziny.
Małoletnia córka Z. została przez matkę i jej rodziców wciągnięta w konflikt z ojcem i wyraża niechęć do ojca, boi się go, choć nie uczynił jej żadnej krzywdy. Kontakty córek z ojcem kończą się zazwyczaj wyjściem dzieci z pokoju spotkań. Matka angażuje córki w konflikt i nie realizuje postanowień sądu, tj. nie przygotowuje dzieci do kontaktów z ojcem.
Matka dziewczynek złożyła zażalenie na to postanowienie do sądu okręgowego, ale ten je oddalił. W tej sytuacji ojciec dzieci złożył wniosek o nakazanie matce zapłaty na jego rzecz 20 tys. zł za dwukrotne naruszenie przez matkę obowiązków wynikających z wyroku sądu okręgowego.
W odpowiedzi matka dziewczynek wskazała, że istotnym w tej sprawie jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 czerwca 2022 r. w sprawie SK 3/20. Stanowi on, że art. 598(16) par. 1 w związku z art. 598(15) par. 1 k.p.c. w zakresie, w jakim obejmują sytuacje, w których niewłaściwe wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków związane jest z zachowaniem dziecka, niewywołanym przez osobę, pod której pieczą dziecko to się znajduje, są niezgodne z art. 48 ust. 1 zdanie drugie oraz art. 72 ust. 3 Konstytucji.
Niekonstytucyjny przepis mówi, że jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń. Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy pieniężne (…) ze względu na zmianę okoliczności”.
W tej sytuacji Sąd Rejonowy w Wieliczce oddalił wniosek ojca o nakazanie matce zapłaty. Ale wnioskodawca odwołał się, twierdząc, że skutkiem wydania wyroku przez Trybunał nie jest utrata mocy obowiązującej przepisu, lecz wyeliminowanie zakresu tych przepisów. Tym samym sądy opiekuńcze – przy rozpoznawaniu wniosków o zapłatę sumy pieniężnej są zobowiązane uwzględnić, czy do niewykonania obowiązków rodzicielskich doszło.
Dobro dziecka a sankcja pieniężna
W tej sytuacji sąd okręgowy uznał, że istnieje w sprawie poważne zagadnienie prawne, które przedstawił Sądowi Najwyższemu.
Sąd pytający wziął pod uwagę uzasadnienie sformułowane przez Trybunał (SK 3/20). Według TK nakaz ochrony dobra dziecka stanowi podstawową, nadrzędną zasadę polskiego systemu prawnego. Pojęcie „praw dziecka” w przepisach Konstytucji należy rozumieć jako nakaz zapewnienia ochrony interesów małoletniego, który w praktyce sam może jej dochodzić w bardzo ograniczonym zakresie. Dobro dziecka jest również tą wartością, która determinuje kształt innych rozwiązań instytucjonalnych (nie tylko na gruncie prawa rodzinnego).
Zdaniem Trybunału zaskarżone przepisy w zakresie, w jakim obejmują sytuacje, w których niewłaściwe wykonywanie lub niewykonywanie obowiązków związane jest z zachowaniem dziecka, niewywołanym przez osobę, pod której pieczą dziecko to się znajduje, godzą w konstytucyjny standard ochrony dobra dziecka. Wydaje się bowiem oczywiste, że swoisty automatyzm groźby sankcji pieniężnych oraz nałożenia tych sankcji na rodzica (opiekuna) za naruszenia wskazane odpowiednio w art. 598(15) i art. 598(16)par. 1 k.p.c., bez względu na okoliczności faktyczne, które legły u podstaw tych naruszeń, przeczy funkcji, jaką w założeniu miały spełniać zaskarżone przepisy.
Sąd okręgowy miał świadomość, że na zachowanie dzieci wpływa postawa obojga rodziców . Zwłaszcza, gdy wspólnie zamieszkują z obojgiem rodziców, kiedy dochodzi do rozpadu związku i konfliktów, których dzieci są naocznymi świadkami.
Sygnatura akt III CZP 20/25
Cena promocyjna: 63 zł
Cena regularna: 84 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 63 zł 
