List do rzecznika miał związek ze zmianą art. 149 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych poprzez dodanie paragrafu 1a. Stanowi on, iż wymóg zdania egzaminu referendarskiego, sędziowskiego, prokuratorskiego, notarialnego, adwokackiego lub radcowskiego, lub ukończenia aplikacji sędziowskiej albo aplikacji prokuratorskiej nie dotyczy kandydatów na urząd referendarza, którzy przed mianowaniem przez okres co najmniej pięciu lat byli zatrudnieni na stanowisku asystenta sędziego w pełnym wymiarze czasu pracy.
Czytaj: Referendarz w gorszej sytuacji, nie zaskarży decyzji o podziale czynności
Referendarze zwracają się do Rzecznika Praw Obywatelskich o wsparcie w poszerzeniu drogi awansu zawodowego.
Niewystarczające umiejętności?
Zmiana ustawy oznacza, iż zdobyta praktyka i doświadczenie na stanowisku, które nie jest związane z podejmowaniem decyzji we własnym imieniu, bez odbycia jednej z aplikacji prawniczych, dają gwarancję prawidłowego wykonywania czynności z zakresu ochrony prawnej, które powierzone są referendarzom sądowym.
Referendarze ze stowarzyszenia uważają, że w tym kontekście jest niezrozumiałe stanowisko ministerstwa, iż odbycie jednej z aplikacji prawniczych i praca na samodzielnym stanowisku związanym ze stosowaniem prawa, jakim jest stanowisko referendarza sądowego, jest niewystarczająca do ubiegania się przez te osoby o urząd sędziego.
Zmieniając art. 149 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych wprowadzono możliwość awansu dla asystentów sędziego na stanowisko referendarza sądowego. Zatem docenienie osób wykonujących zadania powierzone sądom powszechnym poprzez poszerzanie drogi awansu zawodowego należy uznać za element, który może zachęcić osoby do podjęcia pracy w sądach oraz stanowić ważny czynnik utrzymania doświadczonych pracowników.
W ocenie środowiska referendarzy sądowych analogiczne poszerzenie drogi awansu zawodowego powinno dotyczyć referendarzy sądowych. Należałoby przyjąć, iż referendarze sądowi legitymujący się złożeniem jednego z prawniczych egzaminów zawodowych, a nie tylko egzaminu sędziowskiego i stosownym stażem zawodowym na tym stanowisku, mogą ubiegać się bezpośrednio o powołanie na stanowisko sędziego.
Zakres działania referendarzy
Obecnie referendarze w postępowaniu cywilnym wykonują wszystkie czynności w postępowaniu upominawczym (w tym również elektronicznym postępowaniu upominawczym) oraz w postępowaniu nakazowym, wydają europejskie nakazy zapłaty, zarządzenia w europejskim postępowaniu nakazowym oraz zarządzenia w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń, stwierdzają też wykonalność europejskiego nakazu zapłaty.
Ponadto referendarze podejmują szereg istotnych czynności zastrzeżonych dla sądu w postępowaniu egzekucyjnym, za wyjątkiem tych określonych w art. 759 par. 1(1) k.p.c., a zatem m.in. nadzorują przebieg licytacji oraz rozpoznają skargi na czynności komornika, sprawując nad nimi nadzór judykacyjny.
Referendarze podejmują czynności w ramach tzw. czynności wstępnych (weryfikacja braków formalnych), rozpoznają wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie pełnomocnika z urzędu, prowadzą postępowanie wieczystoksięgowe, podejmując prawie wszystkie czynności w postępowaniach dotyczących rejestrów i ewidencji prowadzonych przez sądy (za wyjątkiem prowadzenia rozprawy) oraz w sprawach z zakresu prawa spadkowego (za wyjątkiem prowadzenia rozprawy, zabezpieczenia spadku oraz przesłuchania świadków testamentu ustanego).
Referendarze podejmują szereg innych czynności, częstokroć w sprawach znajdujących się w referatach sędziowskich, a w tym przypadku czynności te nie są w żaden sposób ewidencjonowane, a więc również nie są ujawnione w statystykach sądowych.
Do czynności takich należy zaliczyć m.in. wyliczenie kosztów procesu według zasad określonych przez sąd, ustalenie należności dla świadków, biegłych, tłumaczy, stron postępowania oraz mediatorów, czy też odroczenie lub rozłożenie na raty należności sądowych.
- Opisane powyżej doświadczenie w naszej ocenie w sposób należyty przygotowuje do wykonywania zwodu sędziego – twierdzi Iwona Chełminiak–Szymkiewicz, starszy referendarz sądowy, prezes zarządu Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych Lex Iusta.
Zobacz procedurę w LEX: Wnoszenie sprzeciwu od postanowień i zarządzeń wydanych przez referendarza sądowego >
Można otworzyć kancelarię
Paradoksem jest, że na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany między innymi ten, kto wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez trzy lata, a referendarz - nie.
- Wystarczy jednak, aby taka osoba zrezygnowała ze stanowiska referendarza sądowego, otworzyła kancelarię adwokacką lub radcowską i prowadziła ją przez trzy lata (teoretycznie nawet nie musi prowadzić żadnej sprawy), a wówczas nabywa uprawnienia do startowania w konkursie na stanowisko sędziowskie – uważa Iwona Chełminiak-Szymkiewicz.
Zwraca również uwagę, że jeśli weźmie się pod uwagę to, jak wygląda droga do zawodu referendarza w porównaniu z przedstawicielami innych zawodów prawniczych, którym zapewnia się otwarty dostęp do urzędu sędziowskiego, referendarze sądowi z przykrością zauważają, że mimo dużej wiedzy oraz doświadczenia zdobytego na stanowisku referendarza sądowego, są w tym zakresie dyskryminowani.
Sprawdź w LEX: Czy referendarz sądowy zatrudniony w sądzie rejonowym może podjąć dodatkowe zatrudnienie w fundacji udzielającej porad prawnych? >
- W związku z rosnącym obciążeniem pracą oraz stopniem skomplikowania spraw rozpoznawanych przez referendarzy sądowych, jak również permanentnym przekazywaniem do ich zakresu kompetencji nowych obszarów spraw, brak możliwości ubiegania się przez naszą grupę zawodową bezpośrednio o urząd sędziego po upływie 5-letniego okresu zatrudnienia na stanowisku referendarza uważamy za krzywdzący – dodają referendarze.
Sprawdź w LEX: Czy referendarz sądowy pracujący w zadaniowym systemie czasu pracy, może wystąpić o przerwę na karmienie? >
TK: Dostęp do zawodu - szerszy
Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wynika, że regułą powinien być dostęp do stanowisk w służbie publicznej w drodze konkursu przeprowadzanego na podstawie jasnych określonych w ustawie kryteriów. Takie rozwiązanie odpowiada nie tylko wymogom sprawiedliwości, wykluczając arbitralność rozstrzygnięć, ale ponadto służy realizacji dobra wspólnego, umożliwiając nabór najlepszych kandydatów na poszczególne stanowiska w służbie publicznej. Ustawodawca powinien więc dążyć do coraz szerszego wprowadzania procedury konkursowej przy obsadzaniu stanowisk w służbie publicznej (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 29 listopada 2007 r., sygn. akt SK 43/06).
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich pozbawienie osób, które ukończyły aplikację sądową prowadzoną przez sądy apelacyjne, możliwości ubiegania się o stanowisko sędziowskie pozostaje w sprzeczności z zasadą ochrony praw słusznie nabytych.
Sprawdź w LEX: Czy asystentowi sędziego mianowanemu na referendarza sądowego przysługuje dodatkowe wynagrodzenie? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
