W wydanych w 2018 r. i 2019 r. wyrokach ETPC stwierdził naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC, uznając, że działanie sądów polskich było nadmiernie formalistyczne. Trybunał wziął pod uwagę, że skarżący byli osobami pozbawionymi wolności, a w postępowaniu cywilnym występowali bez profesjonalnego pełnomocnika. W tej sytuacji, w postępowaniu mogli polegać wyłącznie na własnej wiedzy i pouczeniach sądu na temat przepisów proceduralnych. ETPC zauważył, że obaj mężczyźni nie zostali należycie pouczeni o wymogach formalnych związanych z wnoszeniem apelacji.

Dostali odszkodowania

Polski rząd 21 sierpnia br. rząd przedstawił Komitetowi Ministrów informację na temat środków podjętych w celu wykonania wyroku. Wskazał w niej, że wyrok został już wykonany na poziomie indywidualnym (wypłata skarżącym zadośćuczynienia zasądzonego przez ETPC), a żadne środki generalne nie są potrzebne. W opinii zaznaczono, że obie sprawy dotyczyły indywidualnych przypadków niewłaściwego zastosowania prawa przez sądy krajowe i nie mogą być traktowane jako przejaw jakiegoś systemowego problemu w Polsce. W szczególności, zdaniem rządu, obowiązujące obecnie przepisy dają sądom uprawnienia do pouczania uczestników postępowania występujących w sprawie bez profesjonalnego pełnomocnika.

 

Potrzebne są pouczenia

Swoje stanowisko przedstawiła Helsińska Fundacja Praw Człowieka, która skierowała wystąpienie do Komitetu Ministrów Rady Europy. Przedstawiła w nim własny pogląd na działania niezbędne do prawidłowego wykonania wyroku. Wskazała, że o ile nie jest konieczne dokonywanie żadnych zmian w zakresie przewidzianego w k.p.c. obowiązku dołączania odpisów do składanych pism procesowych, o tyle potrzebne może być usprawnienie zasad pouczania stron przez sąd o ich obowiązkach procesowych.


Czytaj w LEX: Nowe obowiązki pełnomocników procesowych - reforma KPC >

Fundacja stwierdza, że choć kpc niekiedy zobowiązuje sąd do udzielania pouczeń stronom występującym bez profesjonalnych pełnomocników (np. art. 327 kpc w zakresie sposobu i terminów wniesienia środka zaskarżenia), to w obecnym prawie polskim brakuje jednolitych wzorów takich informacji. Prowadzi to do sytuacji, na co w przeszłości zwracał uwagę m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich, że pouczenia formułowane przez poszczególne sądy znacząco się od siebie różnią, zarówno jeśli chodzi o ich jasność, jak i informacje, jakie są w nich zawarte. Problem ten może zostać w bliskiej przyszłości rozwiązany, gdyż nowelizacja k.p.c. uchwalona w lipcu 2019 r., zobowiązała Ministra Sprawiedliwości do uregulowania wzorów pouczeń do sierpnia 2020 r. Fundacja zaapelowała jednak do Komitetu Ministrów do zobowiązania rządu do regularnego informowania na temat prac legislacyjnych w tym zakresie, tak aby zapewnić, że zakres pouczeń i sposób ich sformułowania odpowiadają wymogom wynikającym z art. 6 ust. 1 EKPC.

Czytaj w LEX:

Pismo niebędące pozwem oraz pozew oczywiście bezzasadny w związku z nowelizacją KPC >

Nowe zasady doręczania pism procesowych po reformie postępowania cywilnego z lipca 2019 r.  >

Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >

Zmiany opłat sądowych w związku z reformą KPC >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.