Projekt zrealizowano w ramach programu „Nauka dla Społeczeństwa".
Polski język migowy to język kilkudziesięciu tysięcy niesłyszących Polaków, co czyni z tej społeczności jedną z najliczniejszych mniejszości językowych w naszym kraju. Dla większości spośród nich polszczyzna jest językiem drugim, a zatem – tak jak w wypadku języków obcych – sprawiającym poważne trudności komunikacyjne. Pomimo istnienia ustawy o języku migowym i innych środkach komunikowania, osoby głuche nadal często napotykają bariery komunikacyjne w kontakcie z administracją i sądami. Kluczowym problemem jest brak specjalistycznej terminologii prawniczej w PJM, co naraża osoby głuche na ryzyko podejmowania błędnych decyzji i potencjalne manipulacje.
Obecnie polskie prawodawstwo w coraz większym stopniu zaczyna dostrzegać potrzeby komunikacyjne osób niesłyszących. Ważną zmianę w tym zakresie stanowiła przede wszystkim ustawa o języku migowym i innych środkach komunikowania z 19 sierpnia 2011 r., określająca zasady ich obsługi w kontaktach z organami administracji publicznej, jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, podmiotami leczniczymi, jednostkami Policji, Państwowej Straży Pożarnej i straży gminnych. Zgodnie z art. 10 i 11 tejże ustawy osoby niesłyszące posiadają prawo do dostępu do usług tłumacza języka migowego w takich przypadkach. Realizacja założeń ustawowych – jak podkreślają sami zainteresowani – bardzo często natrafia jednak na zasadniczą trudność w postaci braku profesjonalnych tłumaczy. Przeszkodą w szkoleniu tłumaczy jest z kolei brak odpowiedniej terminologii specjalistycznej.
Terminy prawne w języku migowym
Obszerny multimedialny słownik terminologii prawnej jest więc – jak wskazują pomysłodawcy – istotnym krokiem na drodze do systemowego rozwiązania problemu zapewnienia osobom o specjalnych potrzebach komunikacyjnych odpowiedniej opieki prawnej.
– Rezultat wspólnych działań ekspertów bezpośrednio przekłada się na przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i zawodowemu spowodowanemu brakiem możliwości porozumiewania się w kluczowych sferach funkcjonowania społecznego. O wadze tego problemu mogą świadczyć choćby pojawiające się w Polsce wyroki, w myśl których jeśli osoba głucha podpisze niekorzystną dla siebie umowę, a pozbawiona zostanie pomocy tłumacza języka migowego, to zapisy tejże umowy są nieważne. Jednym z pośrednich efektów zrealizowania projektu słownikowego jest więc przyczynienie się do realizacji podjętych przez Polskę zobowiązań w zakresie rozwoju polityki na rzecz osób z niepełnosprawnościami. 26 lipca 2012 r. Prezydent RP podpisał ustawę o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, w której zagadnienia udostępniania narzędzi do skutecznej komunikacji migowej są artykułowane bardzo wyraźnie. Niezapewnianie możliwości obsługi tłumaczeniowej na odpowiednio wysokim poziomie w sytuacjach związanych z czynnościami prawnymi (np. w sądach) jest oczywistym naruszeniem Konwencji – wskazuje KIRP.
– Dla wielu z nas prawo to zbiór przepisów, które rządzą naszym życiem. Dla osób głuchych przez długi czas było to jednak coś więcej – była to bariera. W polskich warunkach, jak wiemy, osoby głuche nadal są zbyt często wykluczane komunikacyjnie, a ich interesy nie są należycie zabezpieczone. Jako środowisko prawnicze nie możemy i nie chcemy się na to godzić. Z tego powodu istnienie takiego słownika jest po prostu koniecznością. Stworzenie słownika, który zaproponuje fizyczną formę dla najważniejszych pojęć prawnych, będzie jak klucz otwierający drzwi do prawnego bezpieczeństwa głuchych. Dzięki temu głusi będą mogli lepiej wyrazić swoje potrzeby, a my, radcowie prawni, pełniej zrozumieć swoich klientów i skuteczniej wyjaśniać podejmowane działania – podkreśla Włodzimierz Chróścik, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych.
Specjalny poradnik dla radców
Oddany do użytku słownik ma na celu unifikację, systematyzację i uzupełnienie leksyki prawniczej w PJM. Prace nad nim objęły m.in. przegląd Korpusu Polskiego Języka Migowego, największej bazy danych PJM, oraz przeprowadzenie eksperymentów lingwistycznych z udziałem osób głuchych z całej Polski. Słownik będzie pełnił zarówno rolę dokumentacyjną, jak i preskryptywną, rekomendując nowy standard leksykalny. Dodatkowo KIRP przygotowała specjalny poradnik dla radców prawnych, który ma ułatwić komunikację z osobami niesłyszącymi i profesjonalne świadczenie pomocy prawnej. Co więcej, słownik nie jest pomyślany jako zamknięty zbiór, który po zakończeniu projektu pozostanie w formie, w której jest obecnie.
– Ambicją i planem autorów jest ciągłe rozwijanie tego zasobu w kolejnych latach – uzupełnianie zauważonych luk słownikowych, uaktualnianie terminologii, reagowanie na informację zwrotną od użytkowników. Obecnie w słowniku ujęto w PJM około 800 pojęć prawnych, a dla każdego z tych terminów przygotowano opisowe objaśnienie oraz przykłady zastosowania w języku migowym. Tym samym przedsięwzięcie obejmuje około 3000 prezentacji filmowych, co świadczy o skali projektu – wskazuje KIRP.
Zgodnie z zasadami licencji Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License wszystkie materiały będą mogły być bezpłatnie wykorzystywane i ponownie publikowane z podaniem źródła.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
