Z dniem 7 listopada 2019 r. do Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzono nową regulację, która odnosi się do prywatnego rejestrowania czynności sądu. Zgodnie z art. 9(1) §1 k.p.c. nie jest wymagane zezwolenie sądu na utrwalanie przez strony lub uczestników postępowania przebiegu posiedzeń i innych czynności sądowych, przy których są obecni, za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk. W myśl art. 9(1) §2 k.p.c. strony i uczestnicy postępowania uprzedzają sąd o zamiarze utrwalenia przebiegu posiedzenia lub innej czynności sądowej za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.
- Nowo wprowadzony przepis urealnia zasadę jawności postępowania, albowiem strony mają prawo do utrwalania przebiegu postępowań sądowych, przy których są obecni - podkreśla adwokat Mateusz Łątkowski, prowadzący Kancelarię Adwokacką Kancelarię Prawa Kanonicznego w Poznaniu.
Czytaj także: Gowin: Poprzemy zmiany w sądach, ale ewolucyjne>>
- Przed nowelizacją ustawy, strona także miała możliwość rejestrowania dźwięku podczas posiedzenia sądowego. Strona musiała jednak wystąpić do sądu z wnioskiem, uzyskać zgodę sądu na nagrywanie, a sąd oceniał, czy na przeszkodzie rejestrowaniu dźwięku nie stoi wzgląd na prawidłowość postępowania. W poprzednim stanie prawnym (uchylony art. 1621 k.p.c.) nagrywanie dotyczyło wyłącznie rozpraw i innych posiedzeń jawnych, a obecnie nagrywać można także przebieg innych czynności sądu z udziałem stron, np. oględzin miejsca zdarzenia. Nowy przepis jest zatem szerszy od poprzedniej regulacji – wskazuje mecenas Aleksandra Gaffke, prowadząca kancelarię adwokacką w Lęborku.
Zobacz procedurę w LEX: Rejestrowanie posiedzeń przez strony na własny użytek >
Zakaz nagrywania
Mecenas Łątkowski wskazuje, że zezwolenie sądu na nagrywanie rozpraw przez strony nie jest obecnie konieczne, choć strony zobowiązane są do poinformowania Sądu o zamiarze nagrywania, a sąd, choć tylko w określonych przypadkach (art 9(1) § 3 k.p.c.), może wykonywania tej czynności zakazać.
Ustawodawca wyszczególnił w jakich przypadkach sąd może sprzeciwić się planom strony nagrania rozprawy dla prywatnych celów. W oparciu o art. 9(1) §3 k.p.c. sąd zakazuje stronie lub uczestnikowi postępowania utrwalenia przebiegu posiedzenia lub innej czynności sądowej za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk, jeżeli posiedzenie lub jego część:
- odbywa się przy drzwiach zamkniętych lub
- sprzeciwia się temu wzgląd na prawidłowość postępowania.
Adw. Aleksandra Gaffke podkreśla, że obecnie, strona musi sąd jedynie uprzedzić o zamiarze nagrywania, a sąd może zakazać nagrywania w konkretnych sytuacjach. Strona może rejestrować przebieg posiedzenia lub innej czynności ze swoim udziałem dowolnym urządzeniem, jednakże może rejestrować wyłącznie dźwięk.
- Jeżeli strona będzie dokonywać prywatnej rejestracji, mimo zakazu sądu, może zostać ukarana za naruszenie powagi, spokoju i porządku czynności sądowych karą porządkową grzywny w wysokości do 3.000 zł lub karą pozbawienia wolności do 14 dni – zaznacza adwokat Aleksandra Gaffke.
Tania i szybka rejestracja dźwięku
Zarejestrowanie rozprawy może ułatwić stronie przygotowywanie się do kolejnych etapów procesu.
- Rejestracja przeprowadzana przez stronę ma charakter prywatny i nie może zastąpić elektronicznego protokołu posiedzenia. Nagrywanie przebiegu czynności przez stronę ma służyć wyłącznie jej celom związanym z postępowaniem sądowym – podkreśla mec. Aleksandra Gaffke. Wskazuje, że prywatna rejestracja może być pomocna np. gdy zachodzi konieczność sprostowania pisemnego protokołu rozprawy (jako dowód) lub w celu przygotowania się do kolejnej rozprawy czy mowy końcowej w sprawie (pozwala bowiem na wygodne odsłuchanie zeznań stron czy świadków).
Czytaj w LEX: Nowe obowiązki pełnomocników procesowych - reforma KPC >
- Nagrywanie pozwala stronie (lub jej pełnomocnikowi) na skupieniu się na przebiegu czynności, np. na przesłuchiwaniu świadka, bez konieczności robienia szczegółowych notatek. Po posiedzeniu można w dowolnym momencie odsłuchać przebieg czynności, np. treści zeznań świadka czy ustnej opinii biegłego sądowego, dokonać ich analizy i przygotować się do dalszych czynności w sprawie – dodaje mec. Gaffke. Zwraca uwagę, że prywatna rejestracja jest dogodna dla stron z powodów ekonomicznych, ponieważ od wniosku o wydanie na podstawie akt zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku z przebiegu posiedzenia pobiera się opłatę w kwocie 20 złotych za każdy wydany informatyczny nośnik danych. Natomiast prywatna rejestracja nie podlega opłacie sądowej. Ponadto, na wydanie z akt zapisu dźwięku albo obrazu i dźwięku z przebiegu posiedzenia trzeba poczekać kilka dni, a nagranie wykonane w ramach prywatnej rejestracji strona ma od razu po zakończeniu nagrywania.
Ryzyko nadużyć prawa
Problem może powstać, jeśli strona dysponująca nagraniem z zeznań świadków, będzie chciała wykorzystać je nieetycznie, np. do szantażu. Powinna mieć na uwadze, że jeśli będzie chciała niezgodnie z celem przepisów korzystać z nagrań, może spotkać się z negatywnymi konsekwencjami.
- Prywatna rejestracja może być powodem do nadużyć. Strona może bowiem próbować wykorzystywać nagrania w celach innych niż związane z postępowaniem sądowym, np. naruszając dobre osobiste innych osób. Trzeba mieć wówczas na uwadze treść przepisów art. 4(1) k.p.c. oraz art. 226(2) k.p.c. (nadużycie prawa procesowego i jego konsekwencje) – zaznacza Aleksandra Gaffke.
Czytaj w LEX: Nadużycie prawa procesowego – nowa instytucja w związku z nowelizacją KPC >
Wygodne opcja dla strony
Ryzyko nadużyć nie oznacza jednak, że nowa regulacja nie ułatwi stronom i ich pełnomocnikom branie udziału w czynnościach sądu. W ocenie adwokat Aleksandry Gaffke pozytywnie można oceniać nową regulację.
- Prywatna rejestracja jest wygodną, darmową formą utrwalania przebiegu posiedzeń i innych czynności sądu, jednak trzeba mieć na uwadze, że nie zawsze nagrania te będą wykorzystywane zgodnie z celem i niekiedy może dochodzić do nadużyć w tym zakresie – podkreśla mec. Gaffke.
- Z uwagi na fakt, iż komentowany przepis wszedł w życie w listopadzie zeszłego roku nie jest on jeszcze często wykorzystywany, choć może być on przydatnym przy dowodzeniu przed sądami przez strony swoich racji, szczególnie w procesach, które nie są utrwalane w sposób elektroniczny - zaznacza adwokat Mateusz Łątkowski.
Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniach uproszczonych po nowelizacji KPC >