W Naczelnym Sądzie Administracyjnym uregulowania związane z ustalaniem składów orzekających w tym sądzie są ujęte w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 lipca 2020 r. Zgodnie z paragrafem 24 ust. 1 pkt 4 oraz ust. 2 tego regulaminu, przewodniczący wydziału orzeczniczego ustala terminy i składy orzekające posiedzeń jawnych i niejawnych.
- Ustalając te terminy, przewodniczący wydziału orzeczniczego wyznacza do każdego składu orzekającego dodatkowo jednego sędziego zastępcę; w przypadku konieczności dokonania zmiany w składzie orzekającym sędzia zastępca wchodzi do składu orzekającego – wyjaśnia sędzia NSA Iwona Bogucka. Jak dodaje, prezes Izby, na podstawie regulaminu, zatwierdza ustalone przez przewodniczącego wydziału orzeczniczego terminy i składy orzekające posiedzeń jawnych i niejawnych na kolejne okresy trzymiesięczne.
Czytaj: Minister rozporządzeniem zmienił "sądolotka", szykuje się kwestionowanie orzeczeń>>
Uwzględnienie specjalizacji
Przydział spraw sędziom reguluje rozdział 6 regulaminu. Zgodnie z nim sprawy przydzielane są sędziom w drodze losowania. Losowanie to przeprowadza się nie później niż w terminie pięciu dni roboczych od dnia zatwierdzenia przez prezesa Izby planu posiedzeń na podstawie par. 23 pkt 3 (par. 25a ust. 2 regulaminu). Losowanie spraw ma zatem miejsce już po ustaleniu składu orzekającego.
Sprawy rozpatrywane w składach trzyosobowych przewodniczący wydziału przydziela sędziom w drodze losowania, w ramach symboli spraw należących do właściwości wydziału orzeczniczego, w którym orzekają, z uwzględnieniem specjalizacji orzeczniczej sędziów.
Pula spraw wyznaczonych do losowania w miesiącu, którego dotyczy zatwierdzony przez prezesa Izby plan posiedzeń, obejmuje sprawy z uwzględnieniem kolejności ich wpływu, w tym odrębnie sprawy rozpoznawane na posiedzeniach niejawnych, a także odrębnie sprawy podlegające rozpoznaniu poza kolejnością wpływu.
Czytaj: Przewodniczący wydziału będzie mógł sam wyznaczyć dwóch sędziów do składu "trójkowego">>
Nowy regulamin urzędowania sądów. Waldemar Żurek ogłasza koniec „ziobrolotka”>>
Jak się losuje w NSA?
Losowanie w NSA przeprowadza się w ten sposób, że jednakowe kartki z odrębnie wypisanymi sygnaturami spraw umieszcza się w nieprzezroczystym pojemniku, z którego kolejno losuje się niezbędną liczbę spraw dla danego sędziego. Z puli spraw, spośród której dokonuje się losowania dla danego sędziego wyłącza się sprawy, w których podlega on wyłączeniu oraz sprawy, w których skład orzekający został wyznaczony w drodze losowania.
W zarządzeniu o wyznaczeniu posiedzenia jawnego albo niejawnego w składzie trzech sędziów przewodniczący wydziału wskazuje skład orzekający, w tym jego przewodniczącego oraz sędziego sprawozdawcę i przydziela wylosowane sprawy podlegające rozpoznaniu na tym posiedzeniu.
Cena promocyjna: 168.3 zł
|Cena regularna: 187 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 130.9 zł
Test bezstronności
- Regulamin przewiduje również sytuacje, gdy skład orzekający wyznaczany jest w drodze losowania, ma to miejsce w przypadku wyłączenia sędziego, w przypadkach badania spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności albo rozpoznania zażalenia oraz w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania – zaznacza sędzia Bogucka.
Przedstawione zasady wskazują, że w Naczelnym Sądzie Administracyjnym sprawy podlegające rozpoznaniu w składach kolegialnych są przydzielane każdemu z sędziów na podstawie losowania, które ma miejsce już po ustaleniu członków składu. Z tego względu dobór spraw do rozpoznania przez dany skład orzekający ma charakter losowy w odniesieniu do całego składu orzekającego, a nie tylko do sędziego sprawozdawcy. W momencie ustalania składu nie jest wiadome, jakie sprawy skład ten będzie rozpoznawał.
Czytaj też w LEX: Systemy AI wysokiego ryzyka w wymiarze sprawiedliwości – nowe regulacje, nowe wyzwania >
Porównanie z sądami powszechnymi
Zgodnie z nowym rozporządzeniem ministra sprawiedliwości przewodniczący wydziału będzie miał możliwość wybierania do sędziowskich składów trzyosobowych dwóch sędziów. W takiej sytuacji tylko referent będzie wybierany losowo. To modyfikacja wdrożonego w polskich sądach powszechnych w 2018 roku Systemu Losowego Przydziału Spraw.
Czytaj też w LEX: Sądownictwo w dobie nowoczesnych technologii >
Były furtki w SLPS
- Nie był to system zamknięty - wskazuje sędzia Jacek Tylewicz ze Stowarzyszenia Sędziów Themis. I dodaje, że w tym systemie modyfikowano co jakich czas jakiś jego fragment.
- W tym nieprzejrzystym systemie można było odjąć sędziom określoną liczbę spraw i wtedy pozostali mieli więcej spraw do losowanie. Jednak następnie – system nadrabiał czas, kiedy sędzia miał mniej spraw w referacie. W związku z tym taki sędzia był częściej losowany - tłumaczy nasz rozmówca.
- W systemie były także inne furtki. Minister nie chciał udostępnić kodu źródłowego, a więc nikt z informatyków nie mógł sprawdzić obiektywności działania systemu. Jednak przejrzenie kodu źródłowego tak potężnego programu obecnie – to tygodnie i miesiące pracy. A więc co zrobić, wyłączyć system? W zamian nie mamy niczego innego. I min. Waldemar Żurek poszedł na kompromis: uzupełnił system, bo teraz losowany jest sędzia sprawozdawca - dodaje sędzia Tylewicz.
Chodzi o około 10 proc. spraw w całym systemie wymiaru sprawiedliwości, bo problem obejmuje przede wszystkim sądy odwoławcze.
Czytaj też w LEX:
Dyskrecjonalność władzy sędziowskiej: rzeczywistość czy złudzenie? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
