We wtorek 9 stycznia br. Sejm powróci do rozpatrywania nowelizacji ustawy o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa.
W ustawie z 9 marca 2017 r. dotyczącej głównie uprawnień komisji, Ministerstwo Sprawiedliwości wprowadza kilka istotnych poprawek.
MS: "uporządkowanie" sytuacji prawnej
Wiceminister Patryk Jaki podał w czasie obrad komisji sejmowej przykład. "Na ulicy Hożej mamy cztery decyzje reprywatyzacyjne, z których dwie są ostateczne, a dwie nieostateczne, ale skutki prawne już są, bo ludzie zostali wyczyszczeni, są nowi właściciele itd. Dlatego komisja, żeby w pełni i komplementarnie odnieść się do tych problemów, potrzebuje kognicji w tym zakresie".
Minister Jaki stwierdził ponadto: "decyzje z lat 50. są podważane, SKO podejmuje inną decyzję, niż organ pierwszej instancji. Potem WSA podejmuje z kolei inną decyzję, a NSA ją uchyla. Naszą intencją jest, żeby tę sytuacje uporządkować" - wyjaśnił min. Jaki.
Uprawnienia prokuratorskie komisji
Nowelizacja daje komisji uprawnienia prokuratora określone w ustawie Kodeks postępowania administracyjnego i kc. Komisja będzie mogła żądać wznowienia postępowania sądowego oraz składać sprzeciw od decyzji administracyjnej.
Według posłów opozycji rozwiązanie to budzi wątpliwości, gdyż jest to obejście konstytucyjnej zasady niepołączalności mandatu posła z funkcją prokuratora.
Legislator Piotr Podczaski ma podobne zastrzeżenia, lecz "to komisja jako całość przyjmuje niektóre kompetencje prokuratury. W związku z tym wątpliwości mogą się rodzić, ale komisja jest na tyle specyficznym tworem, że takie wątpliwości były już przy jej tworzeniu - podkreśla legislator.
Dyrektor biura Urzędu m.st. Warszawy Maria Młotkowska zwraca uwagę na dodatkowe kompetencje komisji, które dają jej prawo prowadzenia tzw. postępowania ogólnego: „W celu wyjaśnienia nieprawidłowości lub uchybień w działalności organów i osób prowadzących postępowania w przedmiocie wydawania decyzji reprywatyzacyjnych”.
Zdaniem dyr. Młotkowskiej treść tego przepisu wskazuje, że intencją nowelizacji jest prowadzenie swoistych, bliżej nieokreślonej procedury, w której przewiduje się nakładanie sankcji karnych przez komisję, która nie ma konstytucyjnej pozycji prokuratora. Budzi to poważne wątpliwości - dodaje.
- Chcę zwrócić uwagę na już obowiązujący przepis art. 268a kpa, zgodnie z którym „organ administracji publicznej może upoważniać pracowników obsługujących ten organ do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, w szczególności do wydawania decyzji” - wyjaśnia dyrektor departamentu Ministerstwa Sprawidliwości prof. dr Kamil Zaradkiewicz. - Oznacza to, że nasz przepis jest węższy zakresowo, niż ten z kpa., bo żaden członek komisji, ani pracownik urzędu obsługującego, nie będzie wydawał decyzji administracyjnych - zaznacza.
LEX Navigator Postępowanie Administracyjne >>
Przymusowe doprowadzenie
Komisja - według projektu - będzie mogła wystąpić do właściwego prokuratora okręgowego z wnioskiem o zarządzenie zatrzymania i przymusowego doprowadzenia osoby wezwanej.
Według sędziego Sądu Najwyższego prof. Józefa Iwulskiego takie rozwiązanie nie odpowiada charakterowi administracyjnemu komisji, gdyż postępowanie przed komisja nie ma charakteru represyjnego. A mimo to do dyscyplinowania świadków włącza się organy ścigania ( dodany art. 20 a).
Wątpliwości sędziego Iwulskiego wywołuje też kolejny przepis noweli, który pozwala nakładać grzywny za wydanie decyzji reprywatyzacyjnej.
Jedna instancja i dostępność akt
- Biorąc pod uwagę argumenty przytoczone dla uzasadnienia pozbawienia stron drugiej instancji postępowania administracyjnego, to można je przywołać w każdym postępowaniu administracyjnym - stwierdza radca w Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej Małgorzata Sieńko. - To jest istota środków odwoławczych, szeroko pojętych środków zaskarżenia, że wymuszają takie postępowanie.
Prokuratoria Generalna ma dość istotne wątpliwości, jeżeli całościowo, wszystkie orzeczenia komisji będą w założeniu zapadały w jednoinstancyjnym postępowaniu administracyjnym. Jest to uwaga na przyszłość, gdyż strony mogą podejmować próby podważenia tych orzeczeń, wyłącznie tylko z powodu wprowadzenia jednej instancji.
Prokuratoria Generalna ma też zastrzeżenia co do wprowadzenia obowiązku przekazania Komisji całości akt sądowych w terminie wskazanym przez przewodniczącego Komisji. Zdaniem prezesa Prokuratorii prof. Leszka Boska ten przepis może negatywnie wpłynąć na tok toczących się postępowań sądowych, skoro akta mają być przekazywane bez uwzględnienia np. terminu wyznaczonej rozprawy.
Taka sytuacja ograniczy dostęp do akt stronom oraz sędziom i spowoduje, że w sprawie, z uwagi na brak akt, nie będą mogły odbywać się rozprawy. Doprowadzi to do wydłużenia postepowań sądowych - podkreśla prof. Bosek.
Za szeroki dostęp do danych osobowych
Według projektu "komisja może przetwarzać informacje, w tym również dane osobowe, ze zbiorów prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów przez organy władzy publicznej, a w szczególności zgromadzone w Krajowym Rejestrze Sądowym, Krajowym Rejestrze Karnym i centralnej bazie danych ksiąg wieczystych, bez wiedzy i zgody osoby, której te dane dotyczą”
Nowelizacja ustawy wprowadza właściwie niczym nieograniczony dostęp do danych osobowych, przyznając komisji prawo ich swobodnego przetwarzania bez jakichkolwiek ograniczeń - uważa prof. Bosek.
Zdaniem prezesa Prokuratorii Generalnej rozwiązanie to może być sprzeczne z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych.
Zawieszenie postępowań egzekucyjnych
Prezes Krajowej Rady Komorniczej Rafał Fronczek zwraca uwagę na nowy przepis dotyczący uprawnienia komisji do złożenia wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego lub wstrzymanie czynności organu egzekucyjnego (art. 26 ust. 3).
Przepis wskazuje, że zawieszenie ma następować do czasu rozstrzygnięcia przez sąd, ale nie podaje początkowego terminu. Zdaniem prezesa Fronczka, jeżeli zawieszenie nastąpić miałoby już z chwilą złożenia wniosku przez komisję, który wnoszony jest do sądu, nie ma możliwości, by wiedzę o tym fakcie posiadał organ egzekucyjny.
Przepis nie określa również skutku w przypadku oddalenia wniosku przez sąd, zwłaszcza w jakim momencie ma upaść zawieszenie postępowania.
Pozbawienie praw - to wywłaszczenie
Zasadnicze wątpliwości Prokuratorii Generalnej RP natury społecznej i prawnej budzi przewidziana w projektowanym art. 40 ust. 2 projektu ustawy możliwość wykreślenia z księgi wieczystej wpisu własności osoby trzeciej.
Chodzi o kolejnego nabywcę nieruchomości, np. lokalowej. Wykreślenie ma następować w postępowaniu wieczystoksięgowym, a więc o charakterze formalnym, w którym nie są i nie mogą być rozstrzygane spory o własność, ale w którym osoba trzecia nie ma żadnego sposobu wykazania skutecznego nabycia własności niż dokument.
Wyłączenie zastosowania art. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, mówiący o publicznej wierze ksiąg, powoduje, że osoby trzecie pozbawione zostaną jakiejkolwiek ochrony prawnej w zakresie prawa własności. Będzie to faktyczne wywłaszczenie.
- Społeczne i finansowe skutki takiej regulacji będą ogromne. Z dnia na dzień rodziny, które kupiły lokale mieszkalne na kredyt od osób trzecich, które z kolei nabyły je od osób, których dotyczyła uchylona decyzja reprywatyzacyjna zostaną pozbawione własności - alarmuje prof. Leszek Bosek. I dodaje, że " istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo wprowadzenia chaosu w obrocie nieruchomościami oraz wygeneruje liczne roszczenia odszkodowawcze wobec skarbu państwa "
Ograniczona jawność dla mediów
Nowela wprowadza ograniczenia dla mediów. Komisja może ograniczyć liczbę przedstawicieli środków masowego przekazu na sali rozprawy i wskazać uprawnionych do dokonywania utrwaleń obrazu i dźwięku oraz transmisji audio-wizualnej za pośrednictwem Internetu według kolejności zgłoszeń lub na podstawie losowania.
Przewodniczący komisji będzie miał prawo zażądać opuszczenia sali rozprawy przez przedstawicieli środków masowego przekazu, którzy zakłócają przebieg rozprawy albo, gdy ich obecność może oddziaływać krępująco na zeznania świadka.