Klauzule indemnifikacyjne należą do grupy umów gwarancyjnych. Inni klasyfikują je jako tzw. klauzule alokacji ryzyka.
- Tego rodzaju zastrzeżenie umowne, w uproszczeniu, sprowadza się do zobowiązania jednej ze stron względem kontrahenta do przyjęcia na siebie ryzyka powstania zdarzeń o charakterze majątkowym. Zdarzenia te mogą wynikać z umowy, z deliktu, bądź jako konsekwencja roszczeń publicznoprawnych (podatkowych) – wskazuje sędzia Rafał Cebula z Sądu Rejonowego w Siemianowicach Śląskich, Zespołu ds. Prawa Cywilnego Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”. Podkreśla, że klauzule te określają zakres odpowiedzialności, ale także mogę odnosić się do samej zasady odpowiedzialności.
Jak zauważa sędzia Rafał Cebula celem tego rodzaju klauzul jest nic innego jak zwolnienie kontrahenta od odpowiedzialności poprzez wskazanie, w których sytuacjach druga strona ponosi ciężar majątkowy pojawienia się określonego w klauzuli zdarzenia, często bez konieczności ustalania z jakiego powodu zdarzenie nastąpiło. Innymi słowy charakterystyczne dla klauzul indemninifikacyjnych jest to, iż jakkolwiek dłużnik główny nie jest zwolniony z odpowiedzialności jako jakiej, za to ciężar skutków majątkowych takiej odpowiedzialności został przeniesiony na dłużnika z klauzuli indemnifikacyjnej.
Czytaj w LEX: Klauzule indemnifikacyjne w prawie polskim >>>
Czytaj w LEX: O klauzulach indemnifikacyjnych i pojęciu umowy gwarancyjnej >>>
- Klauzule indeminifikacyjne stanowią rodzaj zastrzeżeń prawnych w umowach związanych z ograniczeniem ryzyka wystąpienia określonych zdarzeń, mające na celu określenie zakresu odpowiedzialności pomiędzy stronami relacji handlowych w razie wystąpienia przewidywanych zdarzeń - tłumaczy adwokat Wojciech Wróbel z kancelarii Wróbel Lech-Drupka Dubis w Rzeszowie. Zwraca uwagę, że jest to rozwiązanie stosowane głównie w common law, w umowach międzynarodowych i transgranicznych, na podstawie których strony świadczą na swoją rzecz różne usługi wzajemne.
Mecenas Wróbel podkreśla, że omawiane postanowienia umów idemnifikują, która ze stron kontraktu ponosi odpowiedzialność ekonomiczną za wystąpienie określonego zdarzenia zwykle bez względu na to czy rzeczywiście odpowiedzialność spoczywałaby na tej stronie uwzględniając postanowienia prawa powszechnie obowiązującego.
Czytaj w LEX: Klauzule indemnifikacyjne w praktyce obrotu gospodarczego >>>
Czytaj w LEX: Łolik Marcin - Polemicznie o roszczeniu odszkodowawczym i jego przedawnieniu w związku z klauzulami indemnifikacyjnymi >>>
Przykładowe rozwiązania
- W klauzulach tych gwarant (dłużnik z klauzuli) może zobowiązać się do podjęcia działań zapobiegających dochodzeniu wobec wierzyciela roszczeń przez osoby trzecie, np. zawierając umowę o przejęcie długu, albo spełniając faktycznie świadczenie pieniężne do rąk osoby trzeciej – mówi sędzia Rafał Cebula. Zwraca uwagę, że co do zasady, to gwarant ma prawo wyboru sposobu zapobieżenia dochodzeniu roszczeń przez osoby trzecie. - Gwarant może także zobowiązać się do naprawienia szkody – zwraca uwagę sędzia Rafał Cebula. Zaznacza, że nierzadko też klauzule tego rodzaju regulują zakres związku przyczynowego zawężając go lub poszerzając, odnoszą się również do kwestii przyczynienia wierzyciela z klauzul indemnifikacyjnych do powstania szkody.
- Charakterystyczne dla tego rodzaju klauzul jest to, że wierzyciel z klauzuli jest zwolniony od odpowiedzialności definitywnie, a gwarant nie ma wobec niego żadnych regresów – wskazuje sędzia Rafał Cebula. - Precyzując, klauzula indemnifikacyjna ma na celu potwierdzić, że jedna ze stron umowy zobowiązuje się względem drugiej strony do rekompensaty powstałych szkód w związku z określonymi zdarzeniami. Klauzule te mogą również przewidywać ewentualną ochronę przed roszczeniami – na zasadzie przejęcia odpowiedzialności za długi - wskazuje adwokat Wojciech Wróbel i przedstawia przykład. Klauzula idemnifikacyjna może przyjąć następujące brzmienie: „Zleceniodawca zwalnia zleceniobiorcę z odpowiedzialności za wszelkie roszczenia, straty i wydatki związane z utratą lub uszkodzeniem przedmiotu umowy wynikających z usług świadczonych przez Zleceniodawcę".
- Niekiedy klauzule mogą przewidywać zwolnienie z roszczeń także w postępowaniach sądowych: „Każda ze stron zwolni drugą stronę z wszelkich roszczeń, wynikających z jakiegokolwiek naruszenia niniejszej umowy przez stronę zobowiązaną do podjęcia określonego działania przewidzianego w umowie." - wskazuje mec. Wróbel.
Swoboda umów
Adwokat Wojciech Wróbel podkreśla, że w polskim systemie prawnym stosowanie klauzul idemnifikacyjnych jest możliwe dzięki zasadzie swobody umów. - Podobne do omawianej instytucji są np. zwolnienie dłużnika z długu, czy spełnienie świadczenia przez osobę trzecią przewidziane w polskim kodeksie cywilnym - mówi Wróbel.
W jego ocenie w dobie obecnych zawirowań gospodarczych wydaje się, że postanowienia te mogą coraz częściej znajdować się w polskich umowach handlowych, mając na względzie jak najszersze zabezpieczenie interesów stron stosunków handlowych i zapewnienie ich trwałości. - Zapisy tego rodzaju są już trwałym elementem kontraktów gospodarczych, zwłaszcza w wysoce profesjonalnym obrocie np. przy umowach M&A – podsumowuje sędzia Rafał Cebula.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.