Co do zasady wyrok w sporze cywilnym powinien zapaść, jeśli sąd wysłucha obie strony sporu. Nie w każdym jednak przypadku pozwani aktywnie uczestniczą w procesie. Czasami, mimo odebrania korespondencji z sądu, nie podejmują trudu złożenia odpowiedzi na pozew lub nie stawiają się w sądzie. Nierzadko w ogóle nie informują sądu o swoim stanowisku w sprawie.
Jak wynika z art. 339 par. 1 k.p.c. sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew. Przepis ten daje sądowi swobodę – jeśli pozwany w wyznaczonym terminie nie złoży odpowiedzi na pozew – sąd może (ale nie musi) wydać wyrok zaoczny. Z kolei w oparciu o art. 340 par. 1 k.p.c. sąd wyda wyrok zaoczny, jeżeli mimo niezłożenia odpowiedzi na pozew skierowano sprawę do rozpoznania na rozprawie, a pozwany nie stawił się na tę rozprawę, albo mimo stawienia się nie bierze w niej udziału. Na podstawie tej regulacji sąd obligatoryjnie (obowiązkowo) wydaje wyrok zaoczny. Sąd nie może jednak wydać takiego orzeczenia, jeśli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności lub składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie.
WZORY DOKUMENTÓW w LEX:
- Wyrok zaoczny w sprawie o alimenty >
- Sprzeciw od wyroku zaocznego (sprawa cywilna) >
- Wyrok utrzymujący w mocy wyrok zaoczny >
- Sentencja wyroku uchylającego wyrok zaoczny >
- Wniosek o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności wyroku zaocznego >
Jak podkreśla adwokat Tomasz Gołembiewski, specjalista prawa procesowego z Kancelarii Prawnej Heromiński i Wspólnicy, instytucja wyroku zaocznego jest jak najbardziej wskazana i potrzebna w procedurze cywilnej.- Ustawodawca potwierdza tę tezę, co w najlepszy sposób uwidacznia się w instytucji z art. 148 (1) k.p.c., tj. wyroku wydawanego przez Sąd na posiedzeniu niejawnym, nawet bez przeprowadzania rozprawy – wskazuje.
Czytaj: Kiedy wyrok jest prawomocny? Liczenie terminów krok po kroku >>
Sprawdź też: Postępowanie zaoczne - PROCEDURA krok po kroku >>>
Kiedy uzasadnienie?
Zgodnie z k.p.c. wyrok zaoczny sąd uzasadnia, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub części, a powód zażądał uzasadnienia w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wyroku.
Taki wyrok doręcza się stronom z urzędu. Stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej doręcza się go z pouczeniem o przysługujących jej środkach zaskarżenia, a pozwanemu - także z pouczeniem o obowiązku przedstawienia w sprzeciwie wszystkich twierdzeń i dowodów oraz skutku niedopełnienia tego obowiązku w postaci możliwości pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów.
Co ważne jeżeli wyrok nie podlegał uzasadnieniu, termin do wniesienia przez powoda apelacji biegnie od dnia jego doręczenia.
Sprawdź w LEX: Dopuszczalność uchylenia wyroku zaocznego w części w wyniku rozpoznania sprzeciwu >>>
Na sprzeciw dwa tygodnie
Z kolei zgodnie z art. 344 pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu dwóch tygodni od doręczenia mu wyroku. Przy czym sąd odrzuca sprzeciw niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto pomimo wezwania.
W przypadku wniesienia sprzeciwu przewodniczący zarządza doręczenie go powodowi i nadaje sprawie bieg, w razie potrzeby podejmując czynności przewidziane w przepisach o organizacji postępowania. Pozwany może też wnioskować do sądu o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności nadanej wyrokowi zaocznemu, jeżeli wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo jeżeli pozwany uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było niezawinione, a przedstawione w sprzeciwie okoliczności wywołują wątpliwości co do zasadności wyroku zaocznego.
Co więcej sąd może uchylić rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu, jeżeli pozwany wykaże, że odpis pozwu doręczono w trybie przewidzianym w art. 139 par. 1 na inny adres aniżeli aktualne w dacie doręczenia miejsce zamieszkania pozwanego.
Czytaj: Uzasadnienia wyroków wciąż długie i zawiłe - opracowano wzór jak je pisać >>
Czytaj w LEX: Sprzeciw czy apelacja? O zaskarżaniu wyroku zaocznego oddalającego powództwo w prawie polskim i niemieckim >>>
Prawo do obrony
Radca prawny dr Katarzyna Jasińska, adiunkt na Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie uważa, że regulacje dotyczące wyroków zaocznych, to bardzo dobre rozwiązanie procesowe, z uwagi na ogromne obciążenie sądów pracą.
- Zważywszy na całokształt obowiązujących regulacji, moim zdaniem nie jest ono niebezpieczne dla pozwanego, nie narusza jego prawa do obrony. Należy bowiem pamiętać, że – przede wszystkim – aktualnie pierwsze pismo w sprawie musi zostać doręczone pozwanemu osobiście (z wyjątkiem pozostawienia zawiadomienia w kancelarii komorniczej, ale jest to poprzedzone ustaleniem, że pozwany faktycznie mieszka pod adresem wskazanym przez powoda). Ponadto, jednocześnie z doręczeniem pozwu sąd poucza pozwanego o rygorach związanych z uchybieniem terminu do wniesienia odpowiedzi na pozew, w tym o możliwości wydania wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym i rygorach jego wykonalności – podkreśla dr Katarzyna Jasińska. Zaznacza, że niezłożenie przez pozwanego odpowiedzi na pozew jest jego wolnym i świadomym wyborem, podejmowanym na własne ryzyko.
- Nie można też zapomnieć o tym, że pozwanemu oczywiście przysługuje prawo obrony po wydaniu wyroku zaocznego, chociaż oczywiście jego sytuacja jest wówczas zdecydowanie mniej komfortowa – dodaje dr Katarzyna Jasińska.
Czytaj w LEX: Skutki procesowe zawiadomienia strony o terminie rozprawy z naruszeniem art. 149 par. 2 k.p.c. >>>
Korzyści dla powoda
W świetle art. 339 par. 2 k.p.c. wydając wyrok zaoczny sąd przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Oznacza to, że co do zasady wyrok zaoczny będzie dla powoda korzystny. Wyjątkowo jednak, sąd może uznać, że bez względu na bierność strony pozwanej, roszczenie powoda nie zasługuje na ochronę. Taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych są wzajemnie sprzeczne, irracjonalne. Jak wyjaśnił to Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku 22 czerwca 2018 r. w sprawie VI ACa 1/17 (LEX nr 2634979) twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych budzą uzasadnione wątpliwości wtedy, gdy są one wzajemnie sprzeczne lub niezgodne albo się wzajemnie wykluczają, względnie są ze swej istoty nieprawdopodobne bądź sprzeczne z faktami, które są znane powszechnie (art. 228 par. 1) albo znane sądowi urzędowo (art. 228 par. 2). Wówczas zapaść może wyrok zaoczny oddalający powództwo.
Mecenas Tomasz Gołembiewski dodaje, iż sądy są szczególnie wyczulone na generowanie orzeczeń bez wysłuchania zdania strony przeciwnej, gdyż zdarzały się sytuacje, gdy strony procesu celowo chciały wygenerować tytuł wykonawczy, który będzie miał pierwszeństwo w zaspokojeniu przed innymi dłużnikami pozwanego. Miało to miejsce zwłaszcza w sprawach alimentacyjnych.
Czytaj w LEX: Wymóg podpisu na odpisie pisma procesowego - linia orzecznicza >>>
Czytaj w LEX: Orzekanie na rozprawie głównej pod nieobecność obwinionego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia >>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
