Współcześnie cała Europa stoi przed nami otworem, podejmujemy aktywności zarówno prywatne, jak i biznesowe, gdzie mogą pojawić się ryzyka powodujące, iż zostaniemy wykorzystani i padniemy ofiarą przestępstwa. Czy zatem bezsilność, to uczucie które powinno nam towarzyszyć, gdy już w kraju dojdziemy do przekonania, że jesteśmy pokrzywdzeni przestępstwem? Czy konieczne są nasze działania za granicą, a może jednak wszelkie formalności i aktywne ściganie przestępców można prowadzić z Polski.
Czytaj: Prokurator jak nadsędzia - Adwokatura chce to zmienić >>
Odpowiedzialność za przestępstwa popełnione za granicą
Reguły wynikające z rozwiązań kodeksu karnego dają możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności cudzoziemca, który popełnił za granicą czyn zabroniony skierowany m.in. przeciwko interesom obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Czynem skierowanym przeciwko interesom obywatela polskiego będzie więc każde przestępstwo popełnione przez cudzoziemca za granicą, w którym pokrzywdzonym jest obywatel polski, zaś czyn skierowany przeciwko interesom polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, wiąże się m.in. z podmiotami prawa handlowego określonymi w k.s.h.
Już na wstępie widać, iż istnieją narzędzia prawne w walce o swoje prawa. Rozdział XIII kodeksu karnego określa zasady, które muszą być spełnione, aby można było mówić o pociągnięciu w Polsce do odpowiedzialności karnej cudzoziemca, który działał na naszą szkodę za granicą.
Przesłanką konieczną dla poniesienia odpowiedzialności przez cudzoziemca za czyn zabroniony popełniony za granicą jest wystąpienie tzw. zasady podwójnej przestępności (karalności), czyli uznania czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia. Niezbędne jest więc zbadanie kwalifikacji prawnej czynu na podstawie polskiej ustawy karnej oraz przeprowadzenia podobnej analizy ustawy obowiązującej w miejscu jego popełnienia. Badając ustawodawstwo w krajach europejskich można śmiało stwierdzić, iż pospolite czyny zabronione jak kradzież, oszustwo, przywłaszczenie mienia są również w większości europejskich regulacji prawnych ścigane, wobec czego warunek podwójnej przestępności będzie wypełniony. Co również nie powinno umknąć analizując okoliczności zdarzenia, dla faktu czy sprawca może ponieść karę, zasadne jest dokonanie weryfikacji przepisów regulujących takie kwestie, jak np. nastąpienie przedawnienia lub określających okoliczności wyłączające przestępność czynu. Jednak i ten element, we współczesnej niemal powszechnej dostępności przepisów prawnych w krajach europejskich nie powinien być problemem.
Dodając do wymienionych powyżej elementów zasadę wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, okazuje się, iż pokrzywdzony wcale nie jest bez szans w walce o swoje prawa, które zostały naruszone za granicą w wyniku działania cudzoziemca.
Czytaj też w LEX: Granice przestrzennego obowiązywania polskiej ustawy karnej >
Krok po kroku, czyli jak zgromadzić materiał dowodowy
Gdy już potwierdziliśmy zasady odpowiedzialności cudzoziemca za przestępstwo popełnione na szkodę obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej pora na działanie, a więc czynności procesowe, które doprowadzą do właściwego zgromadzenia materiału dowodowego, stanowiącego podstawę do wydania wyroku przez sąd.
Prowadzenie czynności procesowych w krajach Unii Europejskiej, zostało ujednolicone poprzez Europejski Nakaz Dochodzeniowy (END), który opiera się na zasadzie wzajemnego uznania co oznacza, iż organ wykonujący nakaz jest zobowiązany do uznania wniosku innego państwa i do zapewnienia jego wykonania. Dzięki tym rozwiązaniom prokuratura, czy też sąd przy zachowaniu poufności postępowania karnego może wnosić do państw uznających END o zgromadzanie i przekazanie materiału dowodowego, który może być zrealizowany poprzez:
- uzyskanie informacji lub materiałów dowodowych,
- uzyskanie informacji z baz danych prowadzonych przez policję lub organy wymiaru sprawiedliwości,
- przesłuchanie (świadków, biegłych, podejrzanych),
- identyfikację osób posiadających abonament związany z określonym numerem telefonu lub adresem IP,
- informację o rachunkach bankowych i innych rachunkach finansowych, jak i transakcjach na nich.
Zobacz procedurę: Wydanie europejskiego nakazu dochodzeniowego (END) >
Możliwe jest także (zgodnie z rozdziałem 62a k.p.k.) wystąpienie do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie postanowienia o zatrzymaniu dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia w celu zabezpieczenia wykonania postanowienia o przepadku, jeżeli żądane rzeczy znajdują się na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Pokazuje to, iż de facto działania krajowych organów zajmujących się prowadzeniem czynności wykrywczych, są szerokie i nie różnią się od czynności jakie podejmują zazwyczaj organy ścigania w przypadku postępowań karnych prowadzonych w kraju.
Zobacz procedury:
- Wniosek organu RP do organu państwa UE o wykonanie postanowienia o zatrzymaniu dowodów >
- Wniosek organu RP do organu państwa UE o wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu mienia >
Oczywiście dla porządku należy wspomnieć, iż czas może tu być jedynym przeciwnikiem, wszak kraj wykonania ma maksymalnie 30 dni na podjęcie decyzji o uznaniu i wykonaniu nakazu oraz 90 dni od podjęcia tej decyzji na jego skuteczne wykonanie. Jednak i tu istnieje możliwość pilnego zlecenia czynności, oczywiście uwarunkowanego specjalnymi okolicznościami sprawy, co zwiększy szanse na skuteczne zabezpieczenie materiału.
Co ze współpracą organów ścigania?
Nie bez znaczenia w aktywnym działaniu procesowym, jest wykorzystanie wszystkich dostępnych możliwości międzynarodowej współpracy. Decyzja Rady 2007/533/WSiSW z dnia 12 czerwca 2007 r. w sprawie utworzenia, funkcjonowania i użytkowania Systemu Informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II) określa warunki i procedury dokonywania oraz przetwarzania wpisów dotyczących osób i przedmiotów oraz wymiany informacji i danych dodatkowych w celach związanych ze współpracą policyjną i sądową w sprawach karnych.
Dzięki niej krajowe organy ścigania mogą zamieszczać informacje, które będą widoczne niemal w całej Europie. Mogą to być dane zarówno o osobach poszukiwanych w celu np. aresztowania ich i wydania lub ekstradycji, dotyczące osób zaginionych lub których obecność jest wymagana do celów sądowych, jak i o przedmiotach przeznaczonych np. do zajęcia lub wykorzystania jako dowód w postępowaniu karnym. Można więc w ten sposób wymieniać dane, poszukiwać osób, jak i rzeczy, które zostały np. skradzione, co najczęściej chyba ma obecnie miejsce w przypadku samochodów. Nie ma więc znaczenia, iż jesteśmy w Polsce, wprowadzenie danych do systemu spowoduje, iż osoby i rzeczy będą poszukiwane w wszystkich krajach korzystających z dobrodziejstwa systemu SIS II.
Czytaj też w LEX: Cudzoziemiec jako sprawca przestępstwa w polskim procesie karnym (prawa i obowiązki) >
Zjednoczona Europa oferuje narzędzia, których umiejętne i aktywne wykorzystanie daje realne możliwości w walce o swoje prawa, bez względu na granice państw. Jak się okazuje, trafne zastosowanie rozwiązań prawnych powoduje, iż nie musimy czuć się bezsilni w przypadku, gdy zostaliśmy pokrzywdzeni poza granicami RP, tym bardziej, iż zarówno kodeks karny, ale i uprawnienia Policji są na tyle szerokie, iż w tym przypadku granice państw nie blokują efektywnego i skutecznego działania.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
