W ocenie RPO, brak możliwości zaskarżenie decyzji prokuratury o ekshumacji, jest niezgodny z konstytucyjnymi zasadami prawa do sądu, ochrony prawnej życia prywatnego i rodzinnego oraz prawa do środka odwoławczego. Powołał się przy tym na wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który 20 września 2018 r., rozpatrując skargę wdów ofiar katastrofy smoleńskiej, stwierdził naruszenie przez Polskę art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - właśnie prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.
Władcze wkroczenie w dobra osobiste
W ocenie Adam Bodnara, ekshumacja zwłok i szczątków ludzkich dokonywana na zarządzenie prokuratora stanowi władcze wkroczenie w sferę prawnie chronionych dóbr osobistych w postaci kultu osoby zmarłej. Co oznacza - jak dodaje - że osobom bliskim muszą służyć środki prawne w celu kontroli takiego działania.
- Z art. 47 Konstytucji wynika, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego. W tym kontekście osoba, która uważa, że jej prawo do prywatności zostało naruszone, musi mieć możliwość skorzystania z ochrony prawnej. Ustawa nie może zatem zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw gdy osoba bliska uważa, że zarządzenie ekshumacji narusza kult osoby zmarłej - podkreśla.
Przypomina też, że Sąd Okręgowy w Warszawie, rozpatrując zażalenia nabrał wątpliwości co do zgodności odpowiedniego przepisu kodeksu postępowanie karnego z Konstytucją i Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Dlatego 3 kwietnia 2017 r. Sąd Okręgowy skierował do Trybunału Konstytucyjnego pytanie prawne, czy art. 210 Kpk w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zażalenia na zarządzenie wyjęcia zwłok z grobu, jest zgodny z art. 45 ust. 1, art. 47 i art. 78 Konstytucji oraz z art. 8 i art. 13 Konwencji. Sprawa czeka na rozpoznanie.
Ekshumacja czasem konieczna - ważne interesy rodziny
ETPCz stwierdził m.in., iż w pewnych okolicznościach dowody w śledztwie muszą zostać uzyskane poprzez przeprowadzenie ekshumacji. Wtedy powinny być jednak - jak wskazał - zapewnione uzasadnione interesy rodzin. Władze muszą zrównoważyć wymogi efektywnego śledztwa oraz potrzebę ochrony prawa do prywatności i życia rodzinnego stron postępowania.
W konkluzji Trybunał stwierdził, że polskie prawo nie przewiduje wystarczającego zabezpieczenia przeciw ewentualnej arbitralności zarządzenia prokuratora o ekshumacji i mechanizmu zagwarantowania proporcjonalności tego zarządzenia do prawa przewidzianego w art. 8 ust. 1 Konwencji.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.