Wypowiedź o konieczności trzymania się z dala od sądów oraz, że tylko szaleńcy nie korzystają z sądownictwa polubownego pojawiające się podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego skłaniają do refleksji. Dla mnie sprawa jest jasna - lepiej do sądów nie chodzić. Sądzenie się w sprawach gospodarczych to z reguły efekt nieporozumienia, niezrozumienia, a czasem po prostu nieuczciwości. Sądzenie się, to tak czy inaczej strata pieniędzy i czasu. Lepiej rozwijać biznes niż spędzać czas na salach sądowych. Oczywista oczywistość. Tyle tylko, że marzenie o świecie bez sporów, to marzenie ściętej głowy. Spory były, są i będą. Problem w tym, jak je sprawnie rozsądzać.
Spraw jest dużo, sędziów za mało
W Polsce postępowania sądowe sprawnie nie przebiegają. Powodem tego stanu nie jest jednak sensu stricto słabość procedury cywilnej, ale braki kadrowe wymiaru sprawiedliwości. Nie ma sensu rozważać, czy braki te są spowodowane słabym systemem szkolenia czy sprawami finansowymi lub na przykład rozwodnieniem trójpodziału władzy i spadkiem prestiżu zawodu. Faktem jest to, że spraw jest dużo, za dużo w stosunku do liczby sędziów. Jeśli ktoś ma w referacie kilkaset spraw to logiczne jest, że nie jest w stanie ich wszystkich szybko i sprawnie zakończyć.
Zobacz: Pomoc sądowa w zakresie przeprowadzania dowodów przez sądy zagraniczne >
Zakładam, że sędzia podobnie jak ja cierpi z powodu konieczności przypominania sobie detali spraw, do których zagląda raz na kilka miesięcy, bo w takim terminie wyznaczane są rozprawy w dużych sądach. Pewnym jest, że każdy sędzia wolałby szybko wszystkie te sprawy rozpoznać. Niestety rzeczywistość wygląda tak, że jest zawalony sprawami i musi sobie z tym jakoś radzić. Dla jasności tylko – nie ma usprawiedliwienia dla nieprzygotowywania się do rozprawy lub popełniania błędów, jak też niewłaściwie wysłanych wezwań na rozprawy. Za takie błędy sędzia powinien ponosić odpowiedzialność dyscyplinarną.
Zobacz: Znaczenie wyroku zagranicznego sądu karnego dla rozstrzygnięcia sprawy cywilnej w Polsce >
Zmiany procedury niewiele pomogą
Nie dajmy się jednak zwieść, że jak zmienimy przepisy procedury cywilnej i sędzia przejawiał będzie nawet ekstremalną aktywność w procesie, to znikną szafy pełne akt. Nie znikną. Zgadzam się, że procedurę sądową warto odformalizować, sięgnąć po wzory, gdzie sędzia w trakcie postępowania przedstawia już swoje wstępne stanowisko w sprawie, gdzie chodzi jeszcze bardziej o sprawiedliwość niż formalizm. W każdym jednak systemie sędzia, który ma dziewięćset spraw w referacie będzie albo w niektórych miał wielką przewlekłość albo wydawał wyroki na chybił trafił.
Zobacz: Postępowanie dyscyplinarne sędziego - strony, ich uprawnienia i obowiązki >
Kadra sędziowska musi być przede wszystkim liczniejsza. Oczywiście także musi być dobrze wykształcona, pewna własnej niezawisłości, godnie wynagradzana oraz szanująca czas wszystkich uczestników postępowania. Jeśli nie będzie liczniejsza – nic nie zmieni obecnej sytuacji. Czy antidotum na braki kadrowe sądów (albo raczej na braki etatów) jest rozbudowane sądownictwo polubowne? Zdecydowanie nie.
Arbitraż nie odciąży sadów powszechnych
Abstrahując już od braku niezawisłości sędziów sądów polubownych, jakby sądy polubowne miały tyle spraw, co powszechne – stanęłyby przed takimi samymi problemami, co sądownictwo powszechne. Albo dobra i liczna kadra albo prowizorki lub zaległości. Kierowanie przedsiębiorców do sądownictwa polubownego ma sens, ale nie jest rozwiązaniem istoty problemu. To jak mówienie, że problem zatłoczonej komunikacji miejskiej rozwiąże jazda prywatnymi samochodami po mieście. Teoretycznie może tak, ale czy praktycznie poprawi to sytuację drogową na ulicach? Poza tym każdy ma prawo do niezawisłego sądu. Państwo musi to uprawnienie skutecznie realizować.
Zobacz: Arbitraż w sprawach budowlanych >
Nie rozwadniajmy problemu przez powoływanie się na sprawy proceduralne. Żadne uproszczenie procedur nie usunie problemu. Skupmy się na rozbudowaniu dobrej kadry sędziowskiej, a większość problemów sama się rozwiąże. Rozbudowujmy metro, by wszyscy wygodnie i szybko mogli nim jeździć, prywatny transport - może wygodniejszy i czasem szybszy - pozostawiając tym, którzy chcą z niego korzystać. Rozkwit sądownictwa polubownego (który oczywiście popieram) powinien wynikać z czynników innych, niż niewydolność sądownictwa powszechnego.
Zobacz: Wspieranie polubownych metod rozwiązywania sporów >
Reasumując sformułowanie „biznesie trzymaj się z dala od sądów” jest zawsze aktualne. Nie tylko w czasach, kiedy wymiar sprawiedliwości paraliżują braki kadrowe. Stwierdzenie zaś, że tylko wariat korzysta z sądownictwa powszechnego, to jak mówienie, że tylko wariat korzysta z metra.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
