To jedna z najbardziej wyczekiwanych przez aplikantów nowelizacji. W 2025 r. zaledwie 177 z 258 aplikantów zdało egzamin sędziowski. Także egzamin prokuratorski nie zakończył się najlepiej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami do tych egzaminów można podejść dwukrotnie. Ministerstwo Sprawiedliwości zapewniało, że chce to zmienić i dać zdającym jeszcze jedną, trzecią szansę. Przypomnijmy: sędzia Marta Kożuchowska-Warywoda, dyrektor Departamentu Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych, informowała nas jeszcze w lipcu, że prace nad projektem są zaawansowane. MS w zmianach widzi też szansę na dopływ asesorów do sądów. – Zdanie egzaminu pozwoli na poszerzenie kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o stanowiska asesorskie w sądach, a tym samym służyć będzie poprawie sytuacji kadrowej w wymiarze sprawiedliwości i korzystnie wpłynie na dynamikę prowadzonych postępowań – czytamy w uzasadnieniu.

 

O co postulowali aplikanci?

Przypomnijmy, że postulaty aplikantów zostały wyrażone m.in. w piśmie, jakie jeszcze do ministra prof. Adama Bodnara przesłało Stowarzyszenie Absolwentów i Aplikantów KSSiP Votum. Chodziło m.in. o wprowadzenie możliwości odwołania się od wyniku egzaminu. – Również art. 33a ustawy, który dotyczy sporządzenia przez dyrektora KSSiP listy kwalifikacyjnej egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej, nie przewiduje ani wydania indywidualnej decyzji o wpisie bądź odmowie wpisu na tę listę, ani tym bardziej odwołania do sądu. Żaden inny przepis szczególny nie pozwala zakwestionować aplikantowi aplikacji sędziowskiej (i odpowiednio aplikacji sędziowskiej uzupełniającej) odmowy umieszczenia na liście kwalifikacyjnej przed sądem – czy to ze względu na niezdany egzamin sędziowski, czy z jakiegokolwiek innego względu – wskazano.

Czytaj też w LEX: Wykorzystanie narzędzi opartych o sztuczną inteligencję w pracy sędziego, asystenta sędziego i referendarza sądowego >

W ocenie Votum przyjęte obecnie rozwiązanie nie spełnia wymogów konstytucyjnych, w zakresie w jakim nie przewiduje drogi sądowej i możliwości odwołania się od negatywnego wyniku egzaminu sędziowskiego oraz odmowy wpisu na listę kwalifikacyjną egzaminowanych aplikantów, która otwiera drogę do wyboru miejsca asesorskiego.

Czytaj: Miała być trzecia szansa na egzamin sędziowski, ale projektu nadal brak>>

Kolejna kwestia dotyczyła właśnie art. 33 ust. 3 ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, zgodnie z którym aplikant może przystąpić ponownie do egzaminu sędziowskiego tylko raz. Stowarzyszenie postulowało zniesienie przewidzianego w powołanym przepisie ograniczenia, więcej – uważało, że nie powinno być w tym zakresie limitu. Postulowało też, by z tej zmiany mogli skorzystać również aplikanci, którym dwukrotnie powinęła się noga. 

Czytaj też w LEX: Anonimizacja dokumentów a wykorzystanie sztucznej inteligencji w sądownictwie >

 

Aplikanci z trzema podejściami do egzaminu, ale nie referendarze i asystenci

W nowelizacji ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury zaproponowano m.in., by (art. 2) aplikanci Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, którzy w latach 2013–2025 dwukrotnie nie zdali egzaminu sędziowskiego albo prokuratorskiego, mogli ponownie przystąpić do tego egzaminu w terminach wyznaczanych w ciągu 60 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

– Uprawnienie to nie będzie przysługiwać osobom, które przed wejściem w życie projektowanej nowelizacji przystąpiły już co najmniej raz do egzaminu sędziowskiego albo prokuratorskiego, korzystając z uprawnień przysługujących im jako referendarzom sądowym, asystentom sędziów lub asystentom prokuratorów. Równocześnie proponowane rozwiązanie dopuszczające przystąpienie po raz trzeci do egzaminu pozwoli na poszerzenie kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o stanowiska asesorskie w sądach, a tym samym służyć będzie poprawie sytuacji kadrowej w wymiarze sprawiedliwości i korzystnie wpłynie na dynamikę prowadzonych postępowań – wskazano w uzasadnieniu.

Czytaj też w LEX: Rozstrzyganie sporów cywilnych związanych z wykorzystaniem systemów AI – problemy utrudniające orzekanie >

 

Nie podszedłeś do egzaminu? O jedną szansę mniej

Ministerstwo Sprawiedliwości przypomina, że obecne przepisy przewidują, iż dwukrotne niezdanie egzaminu sędziowskiego bądź prokuratorskiego, w odstępie jednego roku kalendarzowego, definitywnie zamyka dotychczas możliwość ukończenia procesu kształcenia w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, którego podstawowym celem jest objęcie stanowisk asesorskich w sądach i prokuraturze po zdaniu egzaminu zawodowego. – Taka regulacja nie uwzględnia w wystarczającym stopniu różnych okoliczności życiowych, które mogą wystąpić po stronie aplikantów, a które utrudniają bądź uniemożliwiają im właściwe przygotowanie się do egzaminu sędziowskiego i prokuratorskiego – uzasadniono.

Dlatego generalną zasadą ma być wprowadzenie możliwości trzykrotnego zdawania egzaminu dla osób, które dwukrotnie nie zdały egzaminu, pod warunkiem jednak, że do niego przystąpiły; z kolei dwa razy będą mogły zdawać te osoby, które nie zdały egzaminu w pierwszym terminie i nie przystąpiły do egzaminu w drugim terminie bez uzyskania odpowiedniego zezwolenia lub gdy egzamin ten przerwały bez usprawiedliwienia.

Z kolei możliwość jednokrotnego zdawania egzaminu będą miały osoby, które nie przystąpiły do egzaminu w pierwszym terminie bez uzyskania odpowiedniego zezwolenia lub gdy egzamin ten przerwały bez usprawiedliwienia. Chodzi m.in. o to, że zgodnie z art. 33 ust. 1 dyrektor Krajowej Szkoły może udzielić aplikantowi, na jego wniosek, zezwolenia na przystąpienie do egzaminu sędziowskiego w terminie późniejszym, jeżeli uzna, że choroba, wypadek losowy lub inna udokumentowana przez aplikanta przyczyna uniemożliwiają przystąpienie do egzaminu w terminie, o którym mowa w art. 32 ust. 1, lub jego ukończenie. 

Z projektu wynika też, że aplikant, "który nie zdał egzaminu sędziowskiego po raz drugi, będzie mógł przystąpić do egzaminu po raz trzeci nie później niż w ciągu 60 miesięcy od dnia ukończenia aplikacji sędziowskiej". W przypadku osób, które po niezdanym egzaminie nie przystąpiły do kolejnego w wyznaczonym terminie - będzie to nie później niż 48 miesięcy od dnia ukończenia aplikacji.

Zobacz w LEX wzory dokumentów:

Wniosek o umieszczenie na liście klasyfikacyjnej egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej >

Wniosek o zezwolenie na przystąpienie do egzaminu sędziowskiego w terminie późniejszym >

 

Czytaj: Egzamin sędziowski będzie można zdawać trzy razy>>

– Surowsze traktowanie osób, które nie przystąpiły do egzaminu lub go przerwały bez zezwolenia, o którym mowa w art. 33 ustawy, jest uzasadnione brakiem wypełnienia podstawowego celu odbywania przez nich aplikacji, z uwzględnieniem opisanych wyżej kwestii, który ma negatywny wpływ na sytuację kadrową w sądach i prokuraturze, pomimo zapewnienia w tych jednostkach odpowiedniej liczby stanowisk asesorskich i pokrycia kosztów kształcenia aplikantów ze środków publicznych, w tym wraz z przyznaniem im stypendium na czas kształcenia w przypadku aplikantów sędziowskich i prokuratorskich, zapewnieniem im kadry dydaktycznej w ramach zjazdów w Krakowie, a także licznego zaangażowania sędziów i prokuratorów w ramach sprawowanego przez nich patronatu nad aplikantami KSSiP – wskazano w uzasadnieniu.

Zobacz też w LEX: Jak czytać i stosować w argumentacji orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawach cywilnych? >
 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.