Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w październiku 2017 r. oddalił skargę Marka B. na uchwałę Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w Bydgoszczy, która skreślała go z listy adwokatów.

Okręgowa Rada Adwokacka w Bydgoszczy wpisała Marka B. na listę adwokatów  niewykonujących zawodu. W listopadzie 2015 r. skarżący złożył w siedzibie ORA w Bydgoszczy ślubowanie.

Czytaj też:  NSA: Klient uciekł z więzienia, aplikant wpisany na listę adwokatów>>

Pół roku później ORA w Bydgoszczy zwróciła się do skarżącego o udzielenie w terminie trzech dni informacji, w jakiej dacie wygasło jego powołanie na stanowisko komornika (skarżący został powołany na to stanowisko decyzją Ministra Sprawiedliwości w grudniu 2008 r.) A ponadto Rada chciała wiedzieć, czy został z tego stanowiska odwołany.

W odpowiedzi skarżący poinformował, że nie ma wiedzy co do wygaśnięcia jego powołania bądź odwołania go ze stanowiska komornika sądowego. Skarżący stawił się na posiedzenie Izby i oświadczył, że nie wykonuje zawodu adwokata.

Jednak we wrześniu 2016 r. ORA w Bydgoszczy skreśliła skarżącego z listy adwokatów Bydgoskiej Izby Adwokackiej, choć okoliczności nie zmieniły się. Podkreśliła, że ustawa Prawo o adwokaturze nie wprowadza rozróżnienia na formalne pozostawanie na liście adwokatów i czynne wykonywanie zawodu adwokata. Czynienie takiego rozróżnienia jest błędne.

Nie rezygnował ze stanowiska komornika

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej utrzymało w mocy tę uchwałę. Organ odwoławczy stanął na stanowisku, że adwokat niewykonujący zawodu bezsprzecznie pozostaje adwokatem i ma prawo posługiwania się tym tytułem zawodowym. Jedynie istotną okolicznością było to, że figurował on na liście adwokatów i nie zrezygnował z wykonywania zawodu komornika.

Ten zakaz łączenia stanowiska w wymiarze sprawiedliwości ze statusem adwokata jest bezwzględny, bez względu na kolejność zdarzeń prowadzących do zaistnienia takiej kolizji interesów.

Zdaniem organu, skreślenie z listy adwokatów osoby wykonującej zawód komornika nie nosi znamion naruszenia Konstytucji RP wobec niesłusznie zarzuconego przez skarżącego złamania zasady "praw nabytych". Każde prawo nabyte, w przypadku spełnienia określonych przesłanek, może być bowiem uprawnionemu odjęte, a takie przesłanki zaistniały właśnie w niniejszej sprawie.

WSA oddala skargę adwokata

Zdaniem Sądu, komornik mieści się w pojęciu zajmowania stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 4 p.a., ustanawiającym przesłanki skreślenia z listy adwokatów.

Skoro w myśl art. 72 ust. 1 pkt 4 p.a, skreśla się adwokata z listy w wypadku objęcia stanowiska w organach, o których mowa w tym przepisie (w tym wykazie mieści się również komornik), to sąd uznał, że tym bardziej podlega skreśleniu z listy adwokat, który został powołany na stanowisko komornika i z tego stanowiska nie zrezygnował. W obu przypadkach chodzi bowiem o ten sam, jednakowy status – adwokata, który przysługuje osobom wpisanym na listę adwokatów, niezależnie od okoliczności w jakich do tego wpisu doszło.

Zdaniem sądu I instancji, uchwała o skreśleniu skarżącego z listy adwokatów nie może być postrzegana w tych warunkach jako przejaw ograniczenia dostępu do zawodu adwokata czy naruszenia zasady równości wobec prawa.

Skarga kasacyjna komornika

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył skarżący, wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

 Wniósł też o skierowanie sprawy na rozprawę. Zarzucił naruszenie:

  1. błędną wykładnię przepisu art. 72 ust. 1 pkt 4 p.a. w związku z art. 2 Konstytucji poprzez ,,odjęcie" (skreślenie z listy adwokatów) skarżącemu prawa "słusznie nabytego" – w postaci wpisu na listę adwokatów
  2. pominięcie zróżnicowania adwokatów wykonujących zawód i adwokatów niewykonujących zawodu, którzy posiadają odmienny status – znajdujący umocowanie w prawie o adwokaturze (art. 70 w związku z art. 8a u. 2 p.a.), a który to status oznacza jedynie potwierdzenie nabycia prawa do wykonywania zawodu adwokata, a nie jego faktyczne wykonywanie (art. 174 pkt 2 p.p.s.a.).

Niejawne posiedzenie z powodu Covid-19

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym w składzie trzyosobowym, na podstawie art. 15zzs4 ust. 3 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.

Sąd uznał, że prawo do publicznej rozprawy nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniu, w tym także ze względu na art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w którym jest mowa o ograniczeniach w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, gdy jest to unormowane w ustawie oraz tylko wtedy, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie m. in. dla ochrony zdrowia.

- Nie ulega wątpliwości, że celem stosowania konstrukcji przewidzianych przepisami ustawy z 2 marca 2020 r. jest m.in. ochrona życia i zdrowia ludzkiego w związku z zapobieganiem i zwalczaniem zakażenia wirusem COVID-19. A w obecnym stanie pandemii w pełni nakazują uwzględnianie rozwiązań tej ustawy w praktyce działania organów wymiaru sprawiedliwości - podkreślił NSA.

Prawo nabyte

NSA orzekł, że skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z wskazanym wyżej, ugruntowanym stanowiskiem judykatury ustawodawca nie wprowadził w art. 72 ust. 1 pkt 4 p.o.a. rozróżnienia na adwokatów wpisanych na listę adwokatów wykonujących bądź niewykonujących zawodu adwokata. Przepis ten odnosi się do każdego adwokata z listy adwokatów - wskazał sąd II instancji.

Zdaniem NSA brak jest jakichkolwiek racjonalnych przesłanek, aby różnicować sytuację adwokata, który objął stanowisko w organach wymiaru sprawiedliwości po dokonaniu wpisu na listę adwokatów od sytuacji adwokata, który przed wpisem zajmował takie stanowisko i nadal na nim pozostaje. W obu przypadkach chodzi o adwokata wpisanego na listę, tj. legitymującego się statusem adwokata, obejmującego (zajmującego) stanowisko w organach wymiaru sprawiedliwości.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, w realiach omawianej sprawy, nie można też mówić o pozbawieniu praw nabytych poprzez skreślenie z listy adwokatów osoby, która nie zrezygnowała z wykonywania zawodu komornika. Skreślenie z listy adwokatów nie oznacza bowiem definitywnego uniemożliwiania danej osobie, która spełniła wszystkie wymogi, do ponownego wpisu na tę listę. Nie zamyka zatem drogi do wykonywania zawodu adwokata.

Skreślenie z listy adwokatów osoby wykonującej zawód komornika nie nosi znamion naruszenia Konstytucji RP wobec niesłusznie zarzuconego przez skarżącego złamania zasady "praw nabytych". Każde prawo nabyte, w przypadku spełnienia określonych przesłanek, może być bowiem uprawnionemu odjęte, a takie przesłanki zaistniały właśnie w tej sprawie. Skreślenie z listy adwokatów nie oznacza bowiem definitywnego uniemożliwiania danej osobie, która spełniła wszystkie wymogi uprawniające ją do wpisu na listę adwokatów, do ponownego wpisu na tę listę (por. np. wyrok NSA z 26 października 2018 r., sygn. akt II GSK 969/18).

Paradoksalna sytuacja

- Rację ma natomiast skarżący, że dochodzi do dość paradoksalnej sytuacji, gdy na podstawie tej samej sytuacji faktycznej osoba wykonująca zawód komornika jest wpisywana na listę adwokatów, a następnie z tej listy skreślana - stwierdza sędzia sprawozdawca Mirosław Trzecki.

Należy jednak stwierdzić, że pomimo pozornej sprzeczności sytuacja taka jest dopuszczalna. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, że komornik sądowy, ubiegający się o wpis na listę adwokatów, zrezygnuje z dotychczas pełnionej funkcji i rozpocznie wykonywanie zawodu adwokata.

Sygnatura akt II GSK 674/18 - wyrok NSA z 30 marca 2021 r.