10 lat po przestępstwie i zatarciu skazania notariusz nie daje rękojmi

Notariusz wystąpił do ministra sprawiedliwości o ponowne powołanie na stanowisko notariusza i wyznaczenie siedziby kancelarii notarialnej w Sieradzu.

Wnioskodawca podał, że spełnia wymagania określone w ustawie Prawo o notariacie, a obecnie jest wpisany na listę adwokatów Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi. Od 1987 r. przez 13 lat prowadził kancelarię notarialną w Sieradzu i nie został ukarany dyscyplinarnie.

Notariusz wskazał, że po odwołaniu ze stanowiska notariusza prowadził gospodarstwo rolne, nie wykonywał żadnego zawodu prawniczego, ale nieodpłatnie świadczył pomoc prawną, w tym przeprowadził skutecznie postępowania administracyjne.

Odcisk palca na akcie notarialnym

Minister ustalił, że wnioskodawca ma 63 lat, w 2008 r. sporządził w swojej kancelarii akt notarialny obejmujący umowę darowizny, na mocy której matka została obdarowana przez trzech synów ich udziałami wynoszącymi po 3/32 w nieruchomościach rolnych i oświadczyła, że darowiznę tę przyjmuje. A następnie w tym samym akcie notarialnym obdarowana darowała swojemu małoletniemu wnukowi udziały wynoszące 29/32 części. Reprezentował go ojciec, który też dostał darowiznę.

Obdarowana i jednocześnie darczyńca nie podpisała aktu notarialnego, lecz złożyła na nim odcisk palca.

Według biegłych psychiatrów, którzy sporządzili opinię na polecenie Prokuratury Rejonowej w Sieradzu, stan psychiczny obdarowanej w lipcu 2008 r. nie pozwalał na świadome wyrażenie przez nią woli oraz na obszerne, logiczne i rzeczowe odpowiedzi na pytania. Nie mogła ona rozpoznać znaczenia czynności prawnej, a stan wyłączenia świadomości i znaczenia podejmowanej czynności prawnej winien być zauważalny dla notariusza.

Zakaz wykonywania zawodu na cztery lata

Sąd Rejonowy w Sieradzu wyrokiem z 18 maja 2010 r. uznał wnioskodawcę za winnego tego, że działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, będąc funkcjonariuszem publicznym jako notariusz nie dopełnił ciążących na nim obowiązków, działając na szkodę interesu prywatnego. A także, będąc osobą uprawnioną do wystawienia dokumentu, poświadczył nieprawdę co do okoliczności mających znaczenie prawne, tj. popełnienia przestępstwa z art. 231 par. 1 i 2 k.k. i art. 271 par. 1 i 3 k.k. Za to sąd wymierzył notariuszowi karę jednego roku i sześciu miesięcy pozbawienia wolności, z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby lat czterech, karę grzywny oraz orzekł zakaz wykonywania zawodu notariusza na cztery lata.

Odwołanie ze stanowiska notariusza

W październiku 2010 r. minister odwołał wnioskodawcę ze stanowiska notariusza, jednak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 29 kwietnia 2011 r. uchylił zaskarżoną decyzję, a Naczelny Sąd Administracyjny 26 stycznia 2012 r. uchylił to orzeczenie i oddalił skargę.

Po czym na wniosek ministra zostało wszczęte postępowanie dyscyplinarne wobec skarżącego. Orzeczeniem Sądu Dyscyplinarnego Izby Notarialnej w Łodzi skarżący został uniewinniony od zarzutu rażącego naruszenia art. 80 par. 2 i art. 86 prawa o notariacie.

Orzeczenie to, na skutek odwołania ministra, zostało uchylone przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Radzie Notarialnej orzeczeniem z 27 października 2014 r, a sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, kiedy to orzeczeniem z dnia 17 października 2016 r., ponownie uniewinniono skarżącego od popełnienia zarzucanego mu czynu. Orzeczenie to, po rozpoznaniu odwołania ministra, Wyższy Sąd Dyscyplinarny utrzymał w mocy. A Sąd Najwyższy postanowieniem z 29 września 2017 r. oddalił kasację ministra jako oczywiście bezzasadną.

Wpis na listę adwokatów

Okręgowa Rada Adwokacka w Łodzi, po rozpatrzeniu wniosku skarżącego, uchwałą z dnia 20 marca 2018 r. wpisała go na listę adwokatów Izby Adwokackiej w Łodzi. Minister nadal walczył i w 2018 r. sprzeciwił się temu wpisowi. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną decyzję.

Jednak 27 października 2020 r. minister odmówił ponownego powołania strony na stanowisko notariusza.

Minister zauważył, że zatarcie skazania, wynikające z wyroku Sądu Rejonowego w Sieradzu, nie wyłącza możliwości dokonywania w trybie art. 75 k.p.a. ustaleń, że wnioskodawca "popełnił czyn naganny, który może podważać jego wiarygodność i rękojmię" oraz przeprowadzenia oceny jego zachowania.

Organ nie podzielił zatem opinii Rady Izby Notarialnej, że wnioskodawca daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu notariusza.

Minister miał rację

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę notariusza.

Sąd I instancji wskazał, że minister miał prawo skontrolowania wszystkich wymagań stawianych osobie ponownie ubiegającej się o stanowisko notariusza. WSA orzekł, że prawomocny wyrok karny zapadł 1 października 2010 r., natomiast decyzja odmawiająca powołania wnioskodawcy na stanowisko notariusza została wydana 27 października 2020 r. Organ powinien był zatem rozważyć, czy skarżący, ubiegając się o stanowisko notariusza, nie powinien złożyć egzaminu notarialnego.

Sąd przypomniał, że notariusz został pozbawiony kompetencji dokonywania czynności notarialnych, a tym samym stracił prawo do prowadzenia kancelarii.

NSA: Fikcja prawna zatarcia skazania

Sąd II instancji nawiązał do fikcji prawnej zatarcia skazania (art. 106 k.k.). Jeżeli bowiem z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych, to nie można twierdzić, że zawarte w prawomocnym wyroku ustalenie co do popełnienia przestępstwa wiąże sąd administracyjny w taki sam sposób w okresie po zatarciu skazania, jak w okresie przed wystąpieniem tego skutku.

Prawdą jest natomiast, że również po zatarciu skazania w sferze porządku prawnego pozostają obiektywnie istniejące fakty związane z popełnieniem przestępstwa i potwierdzone wydaniem prawomocnego orzeczenia skazującego. Fakty te, nie tylko mogą, lecz także muszą być brane pod uwagę przy ocenie realizacji przesłanek uprawniających do wykonywania zawodu. A więc ocena, czy dana osoba daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu notariusza, powinna opierać się na rozważeniu całokształtu jej cech, jak również postępowania w życiu zawodowym i osobistym, odnoszących się do okoliczności, które stanowią prognozę co do należytego wykonywania obowiązków notariusza, jako zawodu zaufania publicznego (por. wyrok NSA z 18.10.2007 r., II GSK 182/07).

O ile zatem o nieskazitelności charakteru danej osoby świadczą względnie stałe właściwości i predyspozycje do przejawiania zachowań zgodnych z prawem i powszechnie akceptowanymi zasadami etyczno-moralnymi , o tyle cecha dawania rękojmi prawidłowego wykonywania obowiązków zawodu zaufania publicznego wiąże się z pozytywną prognozą przestrzegania obowiązków w przyszłości. A zatem orzeczenie WSA odpowiada prawu.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 maja 2025 r., sygn. akt II GSK 2468/21

Nowość

Bestseller