Zmiana wymogów formalnych umowy o opiekę zawartej przez spadkobierców zaliczanych do III grupy podatkowej jest niezgodna z konstytucją - orzekł 5 lipca Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt P 36/10).

Trybunał rozpoznał pytanie prawne WSA w Szczecinie dotyczące zmiany warunków nabywania tzw. ulgi mieszkaniowej przez spadkobierców zaliczanych do III grupy podatkowej. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2007 r., w przypadku nabycia spadku w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego przez osobę z III grupy podatkowej, sprawującej przez minimum 2 lata opiekę nad spadkodawcą na podstawie umowy zawartej z nim przed organem gminy, spadkobierca mógł nie wliczać do podstawy opodatkowania jego wartości do 110 m2 powierzchni użytkowej danego lokalu.

Nowelizacja ustawy wprowadziła zmiany wymagań co do formy zawarcia umowy o sprawowanie opieki. Od tego czasu podpisy pod umową mają zostać poświadczone notarialnie. Pozbawiło to prawa do ulgi mieszkaniowej spadkobierców, którzy zawarli umowę o opiekę przed organem gminy, sprawowali ją przez wymagany ustawą czas minimalny, ale spadkodawca zmarł po 1 stycznia 2007 r., kiedy obowiązywały już nowe wymogi dotyczące formy zawarcia umowy o opiekę.

Sąd pytający, modyfikując pytanie prawne w trakcie rozprawy, wzorcem kontroli uczynił zasadę ochrony interesów w toku wywodzoną z art. 2 konstytucji, z której wynika, że ustawodawca kształtując nowe regulacje podatkowe musi uwzględniać to, że podatnik -zakładając stabilność wcześniejszych przepisów - zaplanował pewne posunięcia ekonomiczne, a różne jego interesy znajdują się w toku. W tych sytuacjach, w których przepisy prawa wyznaczały pewien horyzont czasowy dla zaplanowania i przeprowadzenia określonego przedsięwzięcia finansowego czy gospodarczego, nie można zmieniać "reguł gry" przed upływem wyznaczonego terminu.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że przesłanki aktualizujące po stronie ustawodawcy obowiązek poszanowania "interesów w toku" zostały spełnione, zatem zmieniając warunki nabycia ulgi mieszkaniowej ustawodawca powinien ustanowić stosowne przepisy przejściowe, czego jednak nie uczynił. W związku z tym orzekł, że art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w zakresie w jakim nie uwzględnia ulgi podatkowej osoby zaliczanej do III grupy podatkowej, która do 31 grudnia 2006 r. sprawowała opiekę nad spadkodawcą na podstawie umowy zawartej przed organem gminy, a po tym dniu nabyła w drodze spadku prawa wskazane w art. 16 ust. 1 pkt 3 jest niezgodny z zasadą interesów w toku wynikającą z art. 2 konstytucji.

Jolanta Mazur