Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514, z późn. zm.). uzależnia zwolnienie najbliższej rodziny z podatku od złożenia w urzędzie skarbowym zgłoszenia o nabyciu majątku w terminie miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Niezłożenie takiego zgłoszenia w wyżej określonym terminie nakłada na spadkobierców konieczność uiszczenia podatku.
Wielu podatników nie dochowuje tego terminu z niewiedzy, a niezłożenie zgłoszenia w stosownym terminie nie jest celowym działaniem. Warto pamiętać, że nieznajomość prawa szkodzi. Jednym z rozwiązań tej sytuacji byłoby bezpośrednie przekazywanie informacji o nabyciu spadku przez sądy rejonowe właściwym urzędom skarbowym ze względu na miejsce zamieszkania osoby, która nabyła spadek, bez konieczności powtórnego poinformowania urzędu skarbowego przez spadkobierców o nabyciu spadku.
Sprawa dokonania zmian przepisach dotyczących informowania fiskusa o nabytym spadku stała się również przedmiotem interpelacji poselskiej (nr 4867). Zapytano w niej ministra finansów, czy Ministerstwo Finansów zamierza dokonać zmian w prawie w tej materii.
W odpowiedzi na interpelację Ministerstwo Finansów wskazało, że na podstawie art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514, z późn. zm., dalej jako „ustawa”), zwolnione jest z podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Jedynym warunkiem skorzystania z tego zwolnienia, w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia, jest złożenie zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. Jednocześnie ustawodawca przewidział sytuację, gdy nabywca dowiedział się o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminu, w którym był zobowiązany zgłosić ich nabycie. W takim przypadku zwolnienie przysługuje, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia tej wiadomości. Przepisy ustawy w sposób jednoznaczny określają konsekwencje niespełnienia warunków zwolnienia, tj. opodatkowanie nabytych rzeczy i praw majątkowych na zasadach przewidzianych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.
Ministerstwo Finansów podkreśliło, że postulowane zniesienie obowiązku zgłaszania naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych przez spadkobierców wymienionych w art. 4a ust 1 ustawy należy uznać za niezasadne. Przyjęcie zaproponowanego rozwiązania spowoduje, że organ podatkowy nie będzie posiadał żadnych informacji na temat składników masy spadkowej, bowiem w postanowieniu sądu stwierdzającym nabycie spadku wymienione są wyłącznie informacje na temat spadkobierców, którzy nabyli spadek, oraz określona jest wysokość przypadających im udziałów. Z tego też względu przekazywana do naczelnika urzędu skarbowego przez sądy informacja o nabyciu spadku nie zastąpi składanego przez spadkobiercę zgłoszenia o nabyciu spadku, które konkretyzuje składniki masy spadkowej.
Zdaniem resortu finansów, mając na względzie, że system podatkowy stanowi spójną całość, a jego sprawne działanie leży zarówno w interesie państwa jak i obywateli, należy podkreślić, że zniesienie omawianego obowiązku stanowić będzie zarówno zagrożenie dla szczelności systemu podatkowego, jak i uciążliwość dla podatnika (spadkobiercy). To bowiem podatnik, wezwany do złożenia wyjaśnień w sprawie wysokości przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, będzie obowiązany udowodnić przed organem podatkowym (nieposiadającym żadnej wiedzy o majątku nieodpłatnie nabytym przez podatnika), iż majątek, którym dysponuje, nabył legalnie w drodze spadku lub jest on efektem rozporządzania tymże spadkiem.
Ministerstwo Finansów podkreśliło, że aktualny stan prawny uwzględnia, przede wszystkim, szeroko rozumiany interes uczciwego podatnika, który, korzystając ze zwolnienia z podatku na podstawie art. 4a ustawy, obowiązany jest jedynie do formalnego zgłoszenia naczelnikowi urzędu skarbowego danych dotyczących nabytych rzeczy lub praw majątkowych. Zazwyczaj w chwili składania wniosku do sądu o stwierdzenie nabycia spadku spadkobierca posiada już taką wiedzę (gdyż tylko wtedy może podjąć racjonalną decyzję o przyjęciu spadku), a więc złożenie zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych nie powinno sprawiać trudności. Zdecydowanie trudniej będzie podatnikowi dowieść takiego nieodpłatnego nabycia po latach, na potrzeby prowadzonego postępowania podatkowego, gdzie, jak należy domniemywać, samo oświadczenie jest niewystarczające.
Odpowiadając na sygnalizowane trudności z dotrzymaniem miesięcznego terminu do złożenia omawianego zgłoszenia oraz dążąc do zapewnienia wszystkim uprawnionym możliwości skorzystania z przysługującego im zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ustawy, resort finansów podkreślił, że racjonalne i zasadne jest wydłużenie powyższego terminu.
Ministerstwo Finansów podkreśliło, że z powyższych względów akceptuje uchwaloną w dniu 10 października 2008 r. przez Sejm nowelizację ustawy o podatku od spadków i darowizn, która przewiduje wydłużenie do sześciu miesięcy obowiązującego miesięcznego terminu do złożenia zgłoszenia (10 października 2008 r. omawiana nowelizacja została przesłana do prac w Senacie). W ocenie resortu finansów wejście w życie powyższego rozwiązania przyczyni się do wyeliminowania trudności z dotrzymaniem terminu na powiadomienie fiskusa o nabytym spadku.