Dobry przykład dla wyjaśnienia tej kwestii może stanowić wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 września 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 1133/07. W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania sądu podatnik zwrócił się z wnioskiem do urzędu skarbowego o wydanie wiążącej interpretacji podatkowej. Chciał wiedzieć, czy jest uprawniony do rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych jako osoba samotnie wychowująca dzieci. We wniosku wskazał, że jest kawalerem i pozostaje w konkubinacie z panną. Mają czwórkę wspólnych, małoletnich dzieci, mieszkają w tym samym mieszkaniu. Podatnik nie uzyskuje dochodów opodatkowanych w formie ryczałtu, dzieci nie osiągają żadnych dochodów. Matka dzieci (konkubina wnioskodawcy) nie rozlicza się jako osoba samotnie wychowująca dzieci.

Zdaniem podatnika spełnia on warunki do preferencyjnego opodatkowania jako osoba samotnie wychowująca dzieci. W jego opinii w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznym (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm., dalej: u.p.d.o.f.) ustawodawca przewidział preferencyjne opodatkowanie, żeby pomóc rodzinom posiadającym dzieci. Preferencje te dotyczą szczególnie związków konkubenckich, rodzin rozwiedzionych oraz rodzin, w których jedno z rodziców zostało pozbawione praw rodzicielskich. Bez znaczenia przy tym pozostaje to, gdzie zamieszkują rodzice. Wymagane jest jednak oświadczenie, że jeden z rodziców nie korzysta z tego przywileju.

Naczelnik urzędu skarbowego uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Powołał się na przepis art. 6 ust. 5 u.p.d.o.f., który wskazuje, że za osobę samotnie wychowującą dzieci, która może korzystać z preferencyjnego opodatkowania uważa się jednego z rodziców, albo opiekuna prawnego, jeżeli ta osoba jest kawalerem, panną, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację. Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Preferencyjny sposób rozliczania podatku nie ma zastosowania, gdy do osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dzieci mają zastosowanie przepisy art. 30c u.p.d.o.f., czyli opodatkowanie podatkiem liniowym lub ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Zdaniem naczelnika urzędu skarbowego podatnik jako kawaler mieści się we wskazanym wyżej katalogu osób samotnie wychowujących dzieci. Mieszka on jednak z matką dzieci (co do której brak jest informacji o ograniczeniu władzy rodzicielskiej), która również z uwagi na to że jest panną, może zostać uznana za osobę samotnie wychowującą dzieci. Tym samym oboje rodzice wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad dziećmi, wspólnie je wychowują. Dlatego też brak jest podstaw do stwierdzenia, że którykolwiek z rodziców samotnie wychowuje ich wspólne dzieci. W konsekwencji organ podatkowy uznał, że podatnik nie ma prawa do preferencyjnego opodatkowania jako osoba samotnie wychowująca dzieci.

Postanowienie powyższe zostało zaaprobowane także przez dyrektora izby skarbowej, który stwierdził, że określony w art. 6 ust. 5 u.p.d.o.f. katalog osób mogących skorzystać z uprzywilejowanej formy opodatkowania wskazuje nie tylko na status podatnika (stan cywilny), lecz przede wszystkim odwołuje się do kryterium samotnego wychowywania dzieci Przepis ten nie może podlegać interpretacji rozszerzającej, zatem twierdzenia podatnika dotyczące faktycznego wychowywania dzieci bez finansowego i aktywizującego udziału ich matki nie mogą być uwzględnione – stwierdził dyrektor izby skarbowej. Powołał się także na przepisy ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) wskazując, że jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich obowiązane jest i uprawnione do jej wykonywania. Fakt niepozostawania w związku małżeńskim nie stoi zatem na przeszkodzie w sprawowaniu władzy rodzicielskiej. W konsekwencji dyrektor izby skarbowej uznał, że podniesiony przez podatnika stopień zaangażowania w wychowanie dzieci pozostaje bez znaczenia dla ustalenia istnienia przesłanki uprawniającej do zastosowania preferencyjnego sposobu opodatkowania..

Podatnik złożył skargę na tę decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Podkreślił w niej, że organy podatkowe niesłusznie powołują się na przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który jest odrębnym aktem prawnym od ustaw podatkowych. W opinii podatnika, przepisy u.p.d.o.f. definiując osobę samotnie wychowującą dzieci odwołują się jedynie do jej stanu cywilnego. W jego przypadku oznacza to, że może skorzystać z preferencyjnego opodatkowania, ponieważ spełnia wszystkie warunki w tej definicji określone. Podkreślił, że art. 6 ust. 5 u.p.d.o.f. jako osobę samotnie wychowującą dzieci wskazuje jednego z rodziców, co oznacza, że jeżeli on skorzysta z uprawnienia do preferencyjnego opodatkowania, nie będzie mogła tego uczynić matka dzieci.

Sąd uznał skargę podatnika za słuszną i uchylił obie decyzje organów podatkowych. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, że z przepisów u.p.d.o.f. wynika, że aby móc skorzystać z preferencyjnego opodatkowania muszą zostać spełnione następujące warunki:
a) dana osoba musi wychowywać dzieci,
b) musi być osobą wymienioną w definicji osoby samotnie wychowującej dzieci określonej w art. 6 ust. 5 u.p.d.o.f.,
c) nie mogą mieć do niej ani do jej dziecka zastosowania przepisy art. 30c u.p.d.o.f. przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym oraz ustawy o podatku tonażowym.

Dodatkowo z preferencyjnego sposobu opodatkowania może skorzystać tylko jeden z rodziców. Jak wskazał sąd, podatnik spełnia wszystkie wskazane wyżej warunki.

Sąd stwierdził, ze organy podatkowe niesłusznie odmówiły podatnikowi prawa do preferencyjnego rozliczenia się powołując się na fakt jego zamieszkiwania z matką swoich dzieci oraz na to, że obojgu rodzicom przysługuje władza rodzicielska. Sąd podkreślił, że definicja osoby samotnie wychowującej dzieci zawarta w art. 6 ust. 5 u.p.d.o.f. nie odwołuje się w żadnym zakresie do tego, czy drugi rodzic żyje oraz gdzie mieszka. Nie odnosi się również do tego (z wyjątkiem małżeństw), czy tylko jedno z rodziców posiada władzę rodzicielską, czy też taką władzą dysponują obydwoje. W przypadku konkubinatu istotne jest zatem jedynie to, czy dana osoba jest jedną z osób wymienionych w art. 6 ust. 5 u.p.d.o.f. W omawianej sprawie podatnik jest kawalerem, a więc zatem spełnia wymogi ustawowej definicji osoby samotnie wychowującej dzieci. Z treści wniosku o interpretację wynika, że spełnia również pozostałe wymogi konieczne do skorzystania z możliwości preferencyjnego opodatkowania.

Sąd podzielił pogląd podatnika, że pozbawione podstaw jest powoływanie się przez organy podatkowe na przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w odniesieniu do wykonywania władzy rodzicielskiej oraz wynikających z niej uprawnień i obowiązków rodziców. Przepisy u.p.d.o.f. odwołują się do pojęcia władzy rodzicielskiej nawiązują jedynie w odniesieniu do małżonków. W omawianej sprawie zaś podatnik nie pozostaje w związku małżeńskim z matką dzieci. W konsekwencji to, czy władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu, czy też obojgu rodzicom, nie będącymi małżeństwem, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie omawianej sprawy.

Sąd stwierdził, że pojęcie „samotny” na tle art. 6 u.p.d.o.f. to matka lub ojciec danego dziecka bez męża lub żony. I tak to należy traktować na tle podatku dochodowego. Sąd nie zgodził się z poglądem wyrażonym przez organy podatkowe, że w omawianej sprawie istnieje obawa wywodzenia przez obojga z rodziców z tego samego stanu faktycznego prawa do preferencyjnego opodatkowania jako osoby samotnie wychowujące dzieci. Ograniczenie w tym zakresie jasno wynika bowiem z przepisów u.p.d.o.f., która w art. 6 ust. 5 wskazuje, że taką osobą może być jeden z rodziców. Słusznie wskazał zatem podatnik, że jeżeli to on będzie korzystał z preferencyjnego opodatkowania, nie będzie mogła tego uczynić matka dzieci – podsumował sąd.

Reasumując stwierdzić należy, że kawaler mieszkający z konkubiną, który wychowuje dzieci, może rozliczać się z podatku dochodowego od osób fizycznych na zasadach określonych dla osób samotnie wychowujących dzieci.