1 stycznia 2024 r. weszły w życie przepisy ustawy z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 877) implementujące Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, dalej: „Dyrektywa SUP”.
Opłata będzie obciążać konsumenta
Regulacje, które budzą najwięcej zainteresowania zarówno dla samych przedsiębiorców, jak i konsumentów, dotyczą wprowadzenia opłaty za jednorazowe opakowania na żywność i napoje sprzedawane na wynos. Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi do ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1903 ze zm., dalej: „ustawa o gospodarowaniu odpadami”) przedsiębiorca prowadzący jednostkę handlu detalicznego, jednostkę handlu hurtowego lub jednostkę gastronomiczną, w których są oferowane produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami lub napoje, lub żywność pakowane przez tego przedsiębiorcę w te produkty, jest obowiązany do pobrania opłaty od użytkownika końcowego nabywającego te produkty lub napoje, lub żywność w tych produktach, zwanej dalej: „opłatą” lub „opłatą od plastiku”.
Kwota, która będzie pobierana od pojedynczego opakowania jest zróżnicowana i zależy od tego, czy jest to np. kubek, czy opakowanie typu box. Zgodnie z założeniami wdrażanych przepisów, to na przedsiębiorcy – a zatem – na restauratorze, czy właścicielu lokalu gastronomicznego będzie ciążył obowiązek „ściągnięcia” przedmiotowej opłaty od swojego klienta, ale to konsumenta obciążać ma ta opłata. Celem Dyrektywy SUP jest bowiem zniechęcenie właśnie tego końcowego odbiorcy, jakim jest konsument do korzystania z jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych. Ma to skutkować z założenia zmniejszeniem ilości używanych opakowań plastikowych oraz ograniczeniem ich produkcji.
Trudno stwierdzić, czy zakładany cel zostanie spełniony poprzez wprowadzenie opłaty za plastik, natomiast pewnym skutkiem będzie podwyższenie ceny za sam produkt spożywczy, np. kawę czy kanapkę.
Czytaj w LEX: Implementacja dyrektywy plastikowej- nowe obowiązki >
Czytaj również: Nowe opłaty od 1 stycznia 2024 roku. Firma zapłaci za odpady z plastikowych jednorazówek >>
Brak przepisów w zakresie rozliczeń podatkowych
Wątpliwości przedsiębiorców budzi brak przepisów w zakresie rozliczeń podatkowych związanych w przedmiotową opłatą. Pierwszy pytanie, które nasuwa się przy bardziej szczegółowej analizie wprowadzanych przepisów odnosi się do tego, czy dodatkowa opłata powinna być opodatkowana VAT, czy stanowi przychód oraz koszt na gruncie przepisów o podatkach dochodowych.
Kolejną wątpliwą kwestią jest sposób wykazania przedmiotowej opłaty na paragonie fiskalnym lub fakturze. Czy opłata powinna być wliczana w cenę towaru i stanowić jedną pozycję na paragonie/fakturze, czy też należy ją zaprezentować jako odrębna pozycja na tym dokumencie.
Szukając odpowiedzi w tych kwestiach, można by posiłkować się wytycznymi wydanymi przy okazji wprowadzania tzw. opłaty recyklingowej za torebki foliowe. W tym przypadku resort finansów wskazał, że taka opłata dodatkowa stanowi dla przedsiębiorcy przychód oraz koszt podatkowy, a objęcie tego rodzaju opłaty VAT, wynika wprost z ustawy o VAT. Należy przypomnieć, że w zakresie opłaty recyklingowej stosowne regulacje dotyczące rozliczeń podatkowych zostały wprowadzone do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz od osób prawnych.
Niestety w odniesieniu do opłaty za plastikowe opakowania takich regulacji jeszcze się nie doczekaliśmy, jednakże w obecnej sytuacji należałoby posiłkować się przepisami w zakresie analogicznych rozwiązań, które wydają się zgodne z założeniami ustawodawcy oraz regulacjami w zakresie VAT i podatków dochodowych. Jak się wydaje, tego zdania jest też Ministerstwo Finansów, które wskazało w odpowiedzi na coraz większe wątpliwości w tym zakresie, że opłata będzie stanowić element wynagrodzenia za dostarczony towar, a zatem będzie zwiększać podstawę opodatkowania VAT.
Na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz prawnych opłata recyklingowa, o której mowa powyżej jest zaliczana do przychodów z działalności gospodarczej oraz kosztów uzyskania tego przychodu, a więc wydaje się, że opłata za plastikowe opakowania powinna być w ten sam sposób traktowana. Obie opłaty są pobierane przez przedsiębiorcę/podatnika od konsumenta, który płaci całość należnej kwoty, a następnie przedsiębiorca wpłaca ją w wyznaczonym terminie na konto właściwej jednostki Skarbu Państwa (w tym przypadku będzie to rachunek bankowy marszałka województwa). W konsekwencji opłata od plastiku pobierana od konsumenta powinna być zaliczona do przychodów już w momencie jej pobrania tj. w momencie dostawy towaru na wynos w opakowaniu z tworzywa sztucznego. Koszt uzyskania tego przychodu nie będzie jednak zaliczany w tym samym okresie rozliczeniowym, co przychód. Opłata od plastiku będzie wpłacana przez przedsiębiorcę do budżetu państwa w terminie do 15 marca roku następującego po roku kalendarzowym, którego opłata dotyczy. Powyższe prowadzi do wniosku, że właściwym terminem do uznania opłaty za plastik za koszt podatkowy będzie moment wpłacania przedmiotowej opłaty na rachunek bankowy właściwej jednostki budżetowej.
Pytanie, jak wykazać opłatę na paragonie
W żadnym z aktów prawnych nie zawarto jednak informacji, w jaki sposób wskazywać składowe ceny na paragonie oraz czy istnieje jeden prawidłowy sposób na takie oznaczenie. Wydaje się, że nie ma jednego prawidłowego rozwiązania w tym zakresie, ważne jest natomiast, aby paragon fiskalny spełniał swoje funkcje tj. kontrolną, ochronną i informacyjną.
Wliczanie kwoty opłaty do ceny końcowej towaru oznacza, że do każdego towaru sprzedawanego na wynos z wykorzystaniem jednorazowego opakowania z tworzywa sztucznego sprzedawca dolicza dodatkową opłatę zgodnie z przepisami ustawy wdrażającej Dyrektywę SUP.
Takie podejście jest najbardziej intuicyjne, jednak przedmiotowe rozwiązanie może budzić wątpliwości w zakresie realizowania przez przedsiębiorcę obowiązku informacyjnego w zakresie składowych ceny danego towaru. (Obowiązek ten wynika z art. 8 pkt 3 ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2759 z późn. zm.). Zwłaszcza, że więcej komplikacji pojawi się, gdy konsument będzie chciał skorzystać ze swojego opakowania wielokrotnego użytku przy nabywaniu jakiegoś towaru na wynos lub podejmie decyzje o skorzystaniu z opakowań wielorazowych oferowanych przez sprzedawcę. Taką możliwość przewiduje art. 3 ust. 3b ustawy o gospodarowaniu odpadami, który wprost wskazuje, że przedsiębiorca jest obowiązany do zapewnienia dostępności opakowań alternatywnych do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych lub dostępności opakowań wielokrotnego użytku. Na marginesie należy wskazać, że właśnie realizacja przedmiotowego obowiązku przez przedsiębiorców może mieć realny wpływ na zmianę nawyków zakupowych przez konsumentów, np. poprzez świadome podejmowanie decyzji w zakresie wyboru opakowań wielokrotnego użytku, zamiast tych plastikowych.
Sprawdź w LEX: Czy restauracja prawidłowo wystawia paragony bez szczegółowego wskazania poszczególnych dań? >
Odnosząc się jednak do kwestii prawidłowego wykazywania przedmiotowej opłaty na paragonie, nie jest jasne, czy w przypadku korzystania z konsumenta z opakowania z materiału innego niż tworzywa sztuczne, należałoby wykazać rabat przyznany konsumentowi za korzystanie z opakowań przyjaznych środowisku w wysokości opłaty, czy też zmieniać cenę towaru w systemie (która byłaby wtedy niezgodna m.in. z cennikiem, na którym widniałaby cena łączna towaru z opłatą za plastik).
Nie oznacza to, że takie rozwiązanie tj. wliczanie opłaty do końcowej ceny towaru jest nieprawidłowe. Niemniej sprzedawcy muszą opracować taką strategię informacyjną, aby konsument wiedział z czego wynika podwyżka cen jego ulubionej kawy na wynos i jaką wartość nowej ceny stanowi omawiana opłata za plastik.
Sprawdź w LEX: Jakie dane powinny znajdować się na paragonie fiskalnym i czy na paragonie musi znajdować się informacja o formie płatności? >
Doprowadzenie do sytuacji, w której konsument musi zapłacić za towar, nie wiedząc, że wyższa cena wynika z korzystania przez niego ze szkodliwych dla środowiska opakowań, nie będzie realizowało celu Dyrektywy SUP, a jedynie może zniechęcić do kupowania akurat w tej restauracji. Co ważne, warto przeanalizować, czy takie działanie przedsiębiorców nie będzie naruszało przepisów ustaw w zakresie ochrony praw konsumentów. Jak wynika z art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1689 z późn. zm.) zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów., natomiast przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Bez wątpienia brak rzetelnej i pełnej informacji w zakresie ceny towaru np. że cena towaru na wynos uzależniona jest od opakowania, w którym towar jest sprzedawany, może być uznany za naruszenie cytowanych regulacji.
Dodatkowo takie działanie może zostać uznane za nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 845). Przepis ten definiuje nieuczciwą praktykę rynkową, jako praktykę sprzeczną z dobrymi obyczajami lub w istotny sposób zniekształcającą lub mogącą zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.
Dwa możliwe rozwiązania
Natomiast, „rozbicie” ceny za towar na dwie pozycje na paragonie/fakturze, tj. pozycję obejmującą cenę towaru wraz ze stawką VAT oraz wartość opłaty za plastikowe opakowanie ze stawką VAT, wydaje się być bardziej przejrzyste zarówno przez pryzmat realizacji obowiązków przedsiębiorcy względem konsumentów, ale także przez pryzmat rozliczeń podatkowych samego sprzedawcy. Przede wszystkim jednak, takie wyodrębnienie składowych ceny końcowej za dany towar na wynos będzie wprost realizowało cel przepisów unijnych w zakresie uświadamiania społeczeństwa o konieczności zrezygnowania z opakowań jednorazowych wykonanych z tworzyw szkodliwych dla środowiska. W tym scenariuszu, po pierwsze konsument wie, co składa się na cenę kawy na wynos i przede wszystkim ma świadomość z czego ta podwyżka wynika.
Czytaj w LEX: Zasady ewidencjonowania obrotu przy wykorzystaniu kas rejestrujących >
Konsument widząc na paragonie dwie pozycje z wyszczególnieniem, która wartość to cena towaru, a która to dodatkowa opłata, będzie miał świadomość, że jego działania po pierwsze więcej go kosztują, a po drugie mają negatywny wpływ na środowisko. Właśnie taka informacja ma realną możliwość na wypracowanie u konsumentów nawyku korzystania z opakowań wielorazowych lub tych z tworzyw przyjaznych środowisku.
Zobacz procedurę: Nazwa towaru lub usługi na paragonie fiskalnym >
Niemniej jednak, wydaje się, że prawidłowym i zgodnym z przepisami ustaw szczególnych jest zarówno wystawianie paragonów fiskalnych z jedną pozycją obejmującą cenę towaru wraz z wysokością opłaty za plastik z ujednoliconą stawką VAT, jak i wyodrębnienie dwóch pozycji na paragonie, tj. ceny za towar oraz wartości opłaty dodatkowej wraz z odpowiadającą im stawką VAT.
Dr Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy, partner w Kancelarii Tomczykowski Tomczykowska sp. z o.o.
Dominika Kasińska, aplikantka adwokacka, Acting Associate w Kancelarii Tomczykowski Tomczykowska sp. z o.o.
Czytaj też w LEX: Obowiązkowe oznaczenia na produktach spożywczych wynikające z tzw. dyrektywy plastikowej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
