Jakie sankcje grożą za wyłudzenie świadczeń podatkowych

Wyłudzenie nadpłaty oraz nienależny zwrot podatku powodują odpowiedzialność karną, jak i odpowiedzialność na gruncie prawa karnego skarbowego. Kodeks karny skarbowy różnicuje wielkość kar za wyłudzenie należności podatkowych w zależności od wielkości kwoty wyłudzonej.

Najwyższa jest w przypadku, gdy wyłudzenia te dotyczą dużej lub wielkiej wartości. W takim przypadku ma zastosowanie kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności, albo obie łącznie. W przypadku jeżeli kwota narażona na nienależny zwrot podatku jest małej wartości, sprawca czynu podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych. W sytuacji natomiast gdy kwota narażona na nienależny zwrot podatku nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu wyłudzenia, o którym mowa wyżej, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Ustawowym progiem jest kwota odpowiadająca pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.

Podkreślić należy, że w przypadku skazania na podstawie art. 76 § 1 k.k.s., czyli wymierzenia kary za wyłudzenie dużych i wielkich kwot istnieje możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia działalności. Wyżej wskazana sankcja nie ma zastosowania w przypadku wyłudzenia zwrotu podatku osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym, o którym mowa w art. 76a § 1 k.k.s., co uzasadnić można faktem, iż uprawnienie to przysługuje podmiotom nieprowadzącym działalności gospodarczej.

Kolejną regulacją, która może mieć zastosowana w przypadku otrzymania przez podatnika świadczenia podatkowego jest art. 56 § 1 k.k.s. Ma on zastosowanie m.in. w sytuacji złożenia organowi podatkowemu deklaracji lub oświadczenie, w którym podano nieprawdę lub zatajono prawdę przez co następuje narażenie podatku na uszczuplenie. Działanie to jest zagrożone karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia wolności, albo obiema łącznie. Regulacja ta może mieć zastosowanie w przypadku próby wyłudzenia nadpłaty. Na podstawie art. 75 Ordynacji podatkowej - podatnik może złożyć wniosek o stwierdzenia nadpłaty, do którego powinien dołączyć korektę deklaracji. Składając te dokumenty może dojść do naruszenia ww. przepisu k.k.s.

Zastosowanie tych sankcji jest wyłączone w przypadku gdy organ podatkowy zwraca nadpłatę bez wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę. W takiej bowiem sytuacji zgodnie z art. 75 § 5 o.p. w zakresie, w którym dokonano zwrotu nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe. Istnieje jednak możliwość zastosowania sankcji, określonej w art. 56 § 1 k.k.s. zarówno w przypadku, gdy organ postanowi odmówić stwierdzenia nadpłaty jak i gdy zwróci tę należność bezzasadnie.

W obu przypadkach elementem koniecznym zastosowania analizowanej sankcji jest działanie podatnika w okolicznościach świadczących o winie umyślnej. W związku z tym, nie można zaaprobować sytuacji, w której organy podatkowe podejmują działania związane z zastosowaniem ww. regulacji, w każdym przypadku, w którym organ podatkowy odmówi stwierdzenia nadpłaty. Niektórzy doszukują się także w ww. przypadku możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności na podstawie art. 76 k.k.s., wskazując, że odpowiedzialność taka nastąpi w przypadku, gdy w świadomości podatnika ubiegającego się o stwierdzenie nadpłaty nie było, usprawiedliwionego okolicznościami, przekonania co do zasadności domagania się zwrotu nadpłaty. Nie można bowiem wykluczyć sytuacji, w których nieuzasadniony wniosek podatnika o stwierdzenia nadpłaty i dokonana przez niego korekta deklaracji podatkowej nie jest konsekwencją świadomego podania, przez ten podmiot, nieprawdy lub zatajenia prawdy. Może to wynikać, z przyjęcia przez podatnika odmiennej od przyjętej przez organ podatkowy interpretacji przepisów prawnych lub też innej oceny stanu faktycznego.

Wydaje się, że ocena tego, czy podatnik, występując z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty, działał w celu wyłudzenia nadpłaty, czy też uzasadnionej wierze, choć może nieznajdujących odzwierciedlenia w rzeczywistości, może być dokonana w oparciu o analizę materiału zabranego w ramach postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty. Nie ma więc uzasadnienia, aby w każdym przypadku wydania decyzji o odmowie stwierdzenia nadpłaty w następstwie złożonego wniosku o stwierdzenie nadpłaty wraz z korektą deklaracji, wszczynać postępowanie w sprawie o wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, na podstawie ww. przepisu.

Z drugiej strony nie sposób też zaakceptować twierdzenia, iż w żadnym przypadku, w którym podatnik ubiega się o otrzymanie nadpłaty w trybie art. 75 o.p., nie może dojść do narażenia na uszczuplenie należności podatkowej, a także, że zastosowanie tego trybu nie może również narazić na bezpodstawny zwrot nadpłaty mającej znamiona czynu zabronionego. Uzasadniając to twierdzenie, podnosi się z jednej strony, że niezgodna z prawem decyzja organu podatkowego może rodzić to zagrożenie, bowiem zwrot nadpłaty następuje w wyniku przeprowadzenia przez ten organ postępowania podatkowego.

Z drugiej strony podkreśla się, że korekta deklaracji i wniosek o stwierdzenie nadpłaty ma charakter wyłącznie propozycji podatnika, która podlega zawsze zbadaniu przez organ podatkowy w ramach wszczętego postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty. Należy dążyć do tego, aby możliwe było karanie podatników, którzy świadomie podejmują działania zmierzające do wyłudzenia należności podatkowych na takich samych zasadach jak podatników, którzy podejmują celowe działania zmierzające do uchylania się od opodatkowania. Na gruncie obecnie obowiązujących regulacji prawnych istnieją podstawy do ukarania podatników, którzy świadomie podają nieprawdziwe dane w informacjach czy deklaracjach podatkowych.

Fragment komentarza "Odpowiedzialność karna skarbowa za nadużycia osób ubiegających się o zwrot podatku" opublikowanego w programie Vademecum Głównego Księgowego