Mimo przygotowanych przez Ministerstwo Finansów kilku projektów zmian w ordynacji podatkowej, które mają wzmocnić pozycję podatników, wciąż pojawiają się wątpliwości w tym zakresie. O wyjaśnienia w tej sprawie wystąpił do MF poseł Stanisław Lamczyk (KO). - Praktyka ostatnich lat pokazuje, że zasada domniemania niewinności bywa w postępowaniach administracyjnych systematycznie naruszana. Organy podatkowe i ZUS często przyjmują założenie o „winie" obywatela lub przedsiębiorcy jeszcze przed przeprowadzeniem pełnego postępowania dowodowego, nierzadko opierając się na przypuszczeniach lub poszlakach, nie na jednoznacznych dowodach - napisał poseł. Zapytał, jakie zmiany chce wdrożyć resort, by zapewnić pełne poszanowanie tej zasady.

Jedna sprawa rozstrzygnięta na korzyść podatników

Ministerstwo Finansów zapewnia w odpowiedzi na pytanie posła (sygn. DOP8.054.2.2025), że "organy Krajowej Administracji Skarbowej działają na podstawie i w granicach prawa powszechnie obowiązującego (ustawa o Krajowej Administracji Skarbowej i ustawa Ordynacja podatkowa) i są tymi przepisami związane". Obowiązującą zasadą jest nakaz rozstrzygania na korzyść podatnika niedających się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego (zasada in dubio pro tributario), wyrażona wprost w art. 2a ordynacji podatkowej.

Ministerstwo wyjaśnia, że zgodnie z tą zasadą skierowało do dyrektorów izb administracji skarbowej pismo z 8 stycznia 2024 roku nr DNK12.8623.20.2023 w sprawie wyboru/zmiany formy opodatkowania w CEIDG. W piśmie wskazano na obowiązek rozstrzygania przez organy podatkowe spraw w tym zakresie na korzyść podatnika w przypadku uprawdopodobnienia przez podatnika, że dokonał złożenia oświadczenia o wyborze formy opodatkowania. Przypomnijmy, że problem dotyczy przede wszystkim tych przedsiębiorców, którzy z początkiem 2022 r., po wejściu w życiu Polskiego Ładu, zdecydowali się zmienić formę opodatkowania swojego biznesu. Wielu z nich zdecydowało się na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ze względu na niską stawkę podatku (która zależy od rodzaju prowadzonej działalności) oraz określoną kwotowo składkę zdrowotną. Po kilku miesiącach otrzymywali jednak informacje, że wybór dokonany za pośrednictwem CEIDG był nieskuteczny. Muszą dopłacić podatek według skali i składkę zdrowotną (9 proc. dochodu). Część przedsiębiorców przez długi czas toczyła o to spory z fiskusem.

Blokada konta tylko po analizie ryzyka

Ministerstwo odniosło się też do zarzutów nadużywania przez organy KAS środków prewencyjnych blokad rachunków bankowych (STIR). Według MF blokada może mieć miejsce wyłącznie w ściśle określonych przypadkach. Niezbędne jest, aby posiadane przez organ KAS informacje wskazywały, że podmiot kwalifikowany może wykorzystywać działalność banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego, a blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać. Decyzja o blokadzie rachunku poprzedzona jest analizą ryzyka, której dokonuje szef Krajowej Administracji Skarbowej, uwzględniając posiadane dane, w tym wskaźnik ryzyka (wskaźnik wykorzystywania działalności banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi) ustalany przez izbę rozliczeniową oraz  informacje i zestawienia uzyskane od banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Jak wyjaśnia Maciej Obrębski, adwokat, partner w kancelarii Obrębski Adwokaci i Radcowie Prawni, blokowanie kont bankowych odbywa się zasadniczo w dwóch trybach. Po pierwsze, blokada jest traktowana, jako środek zabezpieczający i stosuje się ją nawet przed terminem wymagalności zobowiązania podatkowego. Wystarczające jest uznanie skarbówki, że zachodzi uzasadniona obawa, iż nie zostanie ono wykonane.

 - Co prawda art. 33 par. 1 ordynacji podatkowej stanowi, że zabezpieczenia dokonuje się, gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję, ale jest to wyliczenie przykładowe, co oznacza, że organ podatkowy może dokonać zajęcia w każdym przypadku, gdy uzna, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane. Do zajęcia rachunku może dojść na każdym etapie, także przed zakończeniem kontroli podatkowej lub celno-skarbowej, a więc zanim podatnik dowie się o ewentualnie ustalonych nieprawidłowościach, a przecież niekoniecznie muszą one w rzeczywistości mieć miejsce - tłumaczy Maciej Obrębski.

 

Sprawdź również książkę: Procedury kontrolne w sprawach podatkowych >>


Ocena, czy wystąpiły wątpliwości, należy do fiskusa

Resort poinformował też, że pozycję podatników wzmocni dodatkowo uzupełnienie art. 122 ordynacji podatkowej, który zobowiązuje organy podatkowe do podejmowania w toku postępowania wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu (zasada prawdy obiektywnej). Zgodnie z projektem w postępowaniu podatkowym wszczętym z urzędu niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego rozstrzyga się na korzyść strony  (projektowany art. 122 par. 2 ordynacji podatkowej).

Jednak, jak zaznacza MF, nie w każdej sprawie organ podatkowy ma obowiązek przychylać się do stanowiska podatnika, jeżeli na tle zbliżonych stanów faktycznych pojawiły się rozbieżności w orzecznictwie sądowym. Wspomniane rozbieżności mogą bowiem wynikać np. ze zróżnicowanych ustaleń dowodowych w okolicznościach konkretnej sprawy.

- Ocena, czy w konkretnej sprawie wystąpiły niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego, pozostaje w gestii organu rozpatrującego tę sprawę. Prawidłowość rozstrzygnięcia podjętego przez organ podatkowy w indywidualnej sprawie może podlegać ocenie tylko w trybie kontroli instancyjnej i kontroli sądowo-administracyjnej - wyjaśnia ministerstwo.

MF zaznacza przy tym, że organy podatkowe nie mogą poszukiwać i przeprowadzać dowodów, których nie potrafi wskazać sam podatnik na poparcie swojego stanowiska. Zgodnie bowiem z wyrokiem NSA z 6 października 2022 r. (sygn. II FSK 346/20) obowiązek zebrania i wyczerpującego rozpatrzenia materiału dowodowego przez organy podatkowe nie może być utożsamiany z nakazem nieograniczonego poszukiwania przez nie dowodów, co do których nie wiadomo, czy w ogóle istnieją. 

Dr Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy, partner zarządzający w kancelarii Zimny Matarewicz, ocenia przepis jako krok w dobrym kierunku i przypomina, że analogiczna zasada obowiązuje w kodeksie postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 81 kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli przedmiotem postępowania administracyjnego jest nałożenie na stronę obowiązku bądź ograniczenie lub odebranie stronie uprawnienia, a w tym zakresie pozostają niedające się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego, wątpliwości te są rozstrzygane na korzyść strony. Przepis ten przewiduje tez podobne wyłączenia, jak proponowana zmiana w art. 122 ordynacji, w tym m.in. ze względu na "ważny interes publiczny". - Należy mieć nadzieję, że zmiana przepisów wzmocni pozycję podatników w relacji z organami podatkowymi, jednak potrzebna jest też zmiana praktyki przedstawicieli organów podatkowych. Wprowadzana zmiana to nie rewolucja, gdyż potwierdza ona to, co już dzisiaj gwarantują nam zasady rzetelnego procesu i art. 2 Konstytucji RP - mówi dr Matarewicz. 

- Należy też mieć nadzieję, że wprowadzenie tej zasady wpłynie na orzecznictwo sądów administracyjnych. W praktyce zdarza się bowiem, że sądy przerzucają ciężar dowodowy na podatnika, mimo iż ciężar udowodnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie spoczywa na organie podatkowym. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym dotyczyło to np. przypadków, gdy podatnik nie wypowiedział się w sprawie zgromadzonego materiału dowodowego, o jakim to uprawnieniu poinformował go organ przed wydaniem negatywnej decyzji. Problem w tym, że skoro podatnik się nie wypowiadał, bo materiał dowodowy był wątły, a w zasadzie w ogóle go nie było, to obciążanie go odpowiedzialnością za ten stan rzeczy stanowi odwrócenie ról procesu i wspomniane przerzucenie ciężaru dowodu – dodaje.

Czytaj również: Podatnik ma mieć lepszą pozycję, ale fiskus łatwo obejdzie przepisy.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.