We wtorek odbyło się w Sejmie posiedzenie Rady Ochrony Pracy, w trakcie którego dyskutowane były m.in. kwestie wynagrodzeń za pracę. Podstawą był przygotowany przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii, Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Państwową Inspekcję Pracy dokument pt.: „Wypłata świadczeń pracowniczych (w tym wynagrodzeń za pracę) w latach 2018-2020 oraz w okresie pandemii COVID-19 od marca 2020 r.”.

 

Sprawdź również książkę: Tarcza antykryzysowa 1.0−4.0. Ustawa o dodatku solidarnościowym i inne regulacje. Szczególne rozwiązania w prawie pracy, prawie urzędniczym i prawie u >>


Jakie nieprawidłowości ujawniały kontrole PIP

Z informacji dotyczącej przestrzegania przepisów o wypłacie wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń ze stosunku pracy w latach 2018-2020 w świetle kontroli PIP, do którego dotarł serwis Prawo.pl wynika, że w latach 2018-2020 inspektorzy pracy przeprowadzili łącznie ponad 45,6 tys. kontroli, w trakcie których stwierdzili naruszenia przepisów Kodeksu pracy regulujących kwestie wynagrodzeniowe. Zarówno w roku 2018, jak i w 2019, inspektorzy pracy przeprowadzili odpowiednio prawie 16,9 i 17,5 tys. takich kontroli, u blisko 16 tys. pracodawców. W roku 2020 liczba kontroli wyniosła blisko 11,3 tys. u ponad 10,6 tys. pracodawców. Podkreślenia wymaga, że średnio co piąta kontrola prowadzona przez Państwową Inspekcję Pracy w latach 2018 – 2020, to kontrola, w trakcie której stwierdzono naruszenia przepisów Kodeksu pracy regulujących kwestie wynagrodzeniowe.

Nieprawidłowości najczęściej ujawniano w branżach: handel i naprawy (24,3 proc. ogółu kontroli w latach 2018-2020), przetwórstwo przemysłowe (17,6 proc.), transport i gospodarka magazynowa (11,9 proc.), budownictwo (10,7 proc.), zakwaterowanie i usługi gastronomiczne (6,2 proc.) a także usługi administrowania (5,8 proc., sekcja ta obejmuje m.in. agencje zatrudnienia i pracy tymczasowej, biura turystyczne, agencje ochrony osób i mienia, firmy zajmujące się sprzątaniem). Co ciekawe, okazuje się, mimo spadku ogólnej liczby kontroli odnotowanego w 2020 r., wskaźnik ten w kolejnych latach  sprawozdawczych pozostaje na zbliżonym poziomie.

W sumie aż 80 proc. kontroli dotyczących wypłacania świadczeń pracowniczych przeprowadzono w małych i średnich firmach, bo w zakładach zatrudniających do 9 osób - 48,2 proc. ogółu kontroli prowadzonych w latach 2018-2020, a w w  podmiotach zatrudniających od 10 do 49 osób - 31,9 proc. Pozostałe kontrole były prowadzone w zakładach zatrudniających od 50 do 249 osób (13,1 proc.) oraz zakładach mających 250 i więcej pracowników (6,9 proc.).

Najwięcej kontroli, w trakcie których stwierdzono naruszenia przepisów Kodeksu pracy regulujących kwestie wynagrodzeniowe przeprowadzili inspektorzy pracy na terenie województwa śląskiego, wielkopolskiego i mazowieckiego. Jak podkreśla PIP, na uwagę zasługuje województwo mazowieckie, gdzie procentowy udział kontroli wynagrodzeniowych z roku na rok wzrasta (w 2018 r. – 9,6 proc. ogółu kontroli tej tematyki, w 2019 r. – 10,1 proc., w 2020 r. – 12,3 proc., a w okresie marzec-grudzień 2020 r. – 12,9 proc.

- W trakcie kontroli najczęściej ujawniano naruszenia w zakresie terminowości wypłaty wynagrodzenia (47,3 proc. kontroli w 2018 r., 47,7 proc. kontroli w 2019 r., 49,4 proc. kontroli w 2020 r.), wypłaty ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy (28,8 proc. kontroli w 2018 r., 26 proc. kontroli w 2019 r., 26,1 proc. kontroli w 2020 r.), rekompensowania pracy w godzinach nadliczbowych (23,7 proc. kontroli w 2018 r., 18,8 proc. kontroli w 2019 r., 17,3 proc. kontroli w 2020 r.) oraz miejsca i formy wypłaty wynagrodzenia (16,9 proc. kontroli w 2018 r., 26,9 proc. kontroli w 2019 r., 30,2 proc. kontroli w 2020 r.) – czytamy w dokumencie.

 

Tarcza antykryzysowa 1.0−4.0. Ustawa o dodatku solidarnościowym i inne regulacje. Szczególne rozwiązania w prawie pracy, prawie urzędniczym i prawie u

Krzysztof Wojciech Baran

Sprawdź  

Porozumienia w pandemii pod lupą

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 15g ust. 12 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, kopie porozumień ustalających warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy od pracodawców ubiegających się o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19, przekazywane są do PIP. Ponadto w oparciu o art. 15zf ust. 5 ww. ustawy, do PIP przekazywane są porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy (art. 15zf ust. 1 pkt 2 ww. ustawy) oraz porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu (art. 15zf ust. 1 pkt 3 ww. ustawy).  

Według stanu na dzień 5 lutego 2021 r. w okręgowych inspektoratach pracy zarejestrowano łącznie 27 705 porozumień zgłoszonych przez 24 378 podmiotów, zawierających postanowienia w przedmiocie:

  • warunków i trybu wykonywania pracy w okresie obniżonego wymiaru czasu pracy – art. 15g ust. 8 oraz ust. 11-15 ww. ustawy (22 059),
  • warunków i trybu wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego - art. 15g ust. 6 oraz ust. 11-15 ww. ustawy (7 608),
  • wprowadzenia systemu równoważnego czasu pracy w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy - art. 15zf ust. 1 pkt 2 oraz ust. 4 ww. ustawy (1 531),
  • stosowania mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę - art. 15zf ust. 1 pkt 2 oraz ust. 4 ww. ustawy (1 373).

 

Wśród kontroli, w trakcie których stwierdzono naruszenia przepisów Kodeksu pracy regulujących kwestie wynagrodzeniowe, 566 dotyczyło podmiotów, u których wcześniej zawarto ww. porozumienia (stan na dzień 11 lutego 2021 r.).

Czytaj również: Porozumienia w sprawie postojowego: sukces czy porażka?>>

Wynagradzanie to problem dominujący w skargach

W latach 2018-2019 do Państwowej Inspekcji Pracy corocznie wpływało ponad 54 tys. skarg, zawierających ponad 100 tys. problemów/przedmiotów w nich poruszanych. W 2020 r. spadła liczba skarg (o 9 proc.) oraz liczba zagadnień poruszanych w nich przez skarżących (o 18 proc.). Jednak mimo spadku ogólnej liczby skarg w 2020 r., stosunek liczby skarg, w których podnoszono kwestie wynagrodzeniowe, do ogólnej liczby skarg pozostał na poziomie zbliżonym do lat poprzednich, wynosząc odpowiednio 47,8 proc. w 2018 r., 47,5 proc. - w 2019 r. oraz 44,8 proc. w 2020 r. (44,1 proc. w okresie marzec-grudzień 2020 r.). Podobny był także udział procentowy przedmiotów skargowych dotyczących kwestii płacowych w ogólnej liczbie zagadnień skargowych (37,1 proc. w latach 2018-2019, 38,1 proc. w 2020 r.).

Co istotne, w 2020 r. o prawie 23 proc. w stosunku do roku poprzedniego spadła liczba wszystkich przeprowadzonych kontroli, zaś w przypadku kontroli podjętych w następstwie skarg dotyczących wynagradzania spadek ten był zdecydowanie wyższy i wyniósł aż 36,5 proc. - Udział tego typu kontroli w liczbie kontroli ogółem spadł z poziomu 22,5 proc. w 2019 r. do 18,4 proc. w roku 2020 (16,9 proc. w okresie marzec-grudzień 2020 r.) – czytamy w dokumencie.  

Skargi w zakresie dotyczącym wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy dotyczyły najczęściej:

  • niewypłacanie lub nieterminowe wypłacanie wynagrodzenia za pracę oraz zaniżanie jego wysokości,
  • niewypłacanie lub obniżanie wynagrodzenia za pracę i/lub dodatku do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,
  • niewypłacanie lub obniżanie należnych dodatków wchodzących w skład wynagrodzenia za pracę,
  • niewypłacanie lub obniżanie ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy,
  • niewypłacanie lub obniżanie ekwiwalentu pieniężnego za pranie odzieży roboczej i używanie odzieży własnej jako roboczej,
  • niewypłacanie lub obniżanie wynagrodzenia za czas choroby,
  • niewypłacanie lub obniżanie należności z tytułu podróży służbowej,
  • niewypłacanie odprawy pieniężnej przysługującej w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika.

 

W 2020 r. wzrosła w stosunku do roku 2019 liczba przypadków, w których skarżono się na wypłacanie wynagrodzenia w wysokości niższej niż wynika to z umowy o pracę, niewypłacenie wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz wypłatę wynagrodzenia w wysokości niższej niż minimalne.

W wyniku przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy w latach 2018-2020 skierowali do pracodawców 15,9 tys. decyzji nakazujących wypłatę wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy na kwotę prawie 278,1 mln zł dla 112,4 tys. pracowników.

W związku z ujawnionymi w trakcie kontroli nieprawidłowościami:

- w 2018 r.:

  • na 4 173 osoby nałożono grzywnę w drodze mandatu karnego na kwotę ponad 5 mln 190 tys. zł (przeciętnie – 1 243 zł),
  • skierowano 686 wniosków o ukaranie do sądu,
  • wobec 3 536 osób zastosowano środki oddziaływania wychowawczego;

- w 2019 r.:

  • na 4 440 osób nałożono grzywnę w drodze mandatu karnego na kwotę ponad 5 mln 502 tys. zł (przeciętnie – 1 239 zł),
  • skierowano 400 wniosków o ukaranie do sądu,
  • wobec 3 186 osób zastosowano środki oddziaływania wychowawczego;

- w 2020 r.:

  • na 2 686 osób nałożono grzywnę w drodze mandatu karnego na kwotę ponad 3 mln 243 tys. zł (przeciętnie – 1 207 zł),
  • skierowano 220 wniosków o ukaranie do sądu,
  • wobec 2 412 osób zastosowano środki oddziaływania wychowawczego.

 

W latach 2018-2020, dzięki działaniom inspektorów pracy, 182,9 tys. pracowników otrzymało wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku pracy na łączną kwotę ponad 173,7 mln zł, w tym:

  • w 2018 r. – 73,9 tys. pracowników, 80,6 mln zł (średnio 1 090 zł/osobę),
  • w 2019 r. – 83,3 tys. pracowników, 59 mln zł (średnio 706 zł/osobę),
  • w 2020 r. – 25,6 tys. pracowników, 34,1 mln zł (średnio 1 333 zł/osobę).

 

- Wyniki kontroli za lata 2018-2020, w trakcie których stwierdzono naruszenia przepisów Kodeksu pracy regulujących kwestie wynagrodzeniowe, wskazują, że stan przestrzegania przepisów dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy utrzymuje się wciąż na niezadowalającym poziomie – twierdzi PIP. Pracodawcy zaś wskazują, że zasadniczym powodem nieterminowości w wypłacaniu świadczeń pieniężnych, jak również niewypłacaniu świadczeń, są trudności w zachowaniu płynności finansowej. Jako przyczynę tego stanu rzeczy kontrolowane podmioty wskazują m.in. niewywiązywanie się kontrahentów ze zobowiązań, co w efekcie niejednokrotnie wywiera negatywne skutki dla pracowników.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.