W przypadku śmierci uczestnika PPK, ważne jest, czy środki zgromadzone na jego rachunku PPK były przedmiotem małżeńskiej wspólności majątkowej. Jeżeli tak, instytucja finansowa, prowadząca rachunek, przekaże połowę tych środków małżonkowi zmarłego.
Jeżeli uczestnik PPK w chwili śmierci nie był w związku małżeńskim albo był w związku małżeńskim, ale środki na jego rachunku PPK nie były objęte małżeńską wspólnością majątkową, całość tych środków trafi do osób uprawnionych, którymi mogą być osoby wskazane przez tego uczestnika instytucji finansowej lub jego spadkobiercy (nieco inaczej jest w sytuacji, gdy rachunek PPK jest prowadzony przez zakład ubezpieczeń).
Sprawdź w LEX: Komu przysługują środki zgromadzone na rachunku zmarłego uczestnika PPK, które nie przypadają jego małżonkowi? >
W przypadku wskazania instytucji finansowej osób uprawnionych, po śmierci uczestnika PPK - dla przekazania środków tym osobom - nie jest potrzebne postępowanie spadkowe. Wystarczy, że osoba uprawniona zgłosi się do instytucji finansowej z dokumentem stwierdzającym jej tożsamość i odpisem aktu zgonu uczestnika.
Przykład: Uczestnik PPK rozpoczął oszczędzanie w tym programie jeszcze przed zawarciem małżeństwa i tylko część środków na jego rachunku PPK jest objęta małżeńską wspólnością majątkową. W przypadku jego śmierci, instytucja finansowa przekaże połowę środków z rachunku PPK zmarłego jego żonie - w zakresie, w jakim te środki stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Uczestnik PPK chce jednak, aby - po jego śmierci - żona otrzymała, jak najszybciej, wszystkie środki z jego rachunku PPK. Tak się stanie, jeżeli wskaże ją instytucji finansowej jako osobę uprawnioną.
Sprawdź w LEX: Czy należy naliczać składki PPK od wynagrodzenia po śmierci pracownika? >
Czytaj również: Polacy coraz częściej wypłacają pieniądze z OFE przekazane do ZUS
Wskazanie osoby uprawnionej
Uczestnik PPK może wskazać jako osobę uprawnioną tylko osobę fizyczną – może to być dowolna osoba fizyczna (np. przyjaciel), ale nie może to być osoba prawna (np. fundacja).
Uczestnik PPK może także określić udział tych osób w otrzymywanych przez nie środkach. Jeżeli tego nie zrobił, uważa się, że udziały tych osób są równe.
Ważne: Jeśli uczestnik PPK ma kilka rachunków PPK, to w odniesieniu do każdego z nich może wskazać inne osoby uprawnione. Wskazanie osób uprawnionych wymaga formy pisemnej. Osoby te otrzymają środki z rachunku PPK zmarłego bez żadnych pomniejszeń.
Uczestnik PPK może później, w każdym czasie, zmienić dokonane przez siebie wskazanie osoby uprawnionej. Może wskazać - zamiast lub oprócz wcześniej wskazanych osób - inne osoby, które jako osoby uprawnione mają otrzymać po jego śmierci środki z jego rachunku PPK. Może także oznaczyć w inny sposób niż wcześniej udział poszczególnych osób w tych środkach albo odwołać poprzednie wskazanie, nie wskazując nowych osób.
Przykład: Środki zgromadzone na dwóch rachunkach PPK uczestniczki nie są przedmiotem małżeńskiej wspólności majątkowej. Jako osobę uprawnioną do całości środków z jednego z tych rachunków PPK uczestniczka wskazała swoją matkę, a jako osoby uprawnione do środków z drugiego rachunku PPK - siostrę i brata, po połowie. Następnie uczestniczka zmieniła zdanie i wskazała jako osoby uprawnione do środków z jej drugiego rachunku PPK - matkę, siostrę i kuzynkę, po 1/3.
Wskazanie przez uczestnika PPK osoby uprawnionej staje się bezskuteczne, jeżeli osoba ta zmarła przed uczestnikiem PPK. W takim przypadku udział, który był przeznaczony dla tej zmarłej osoby, przypada w równych częściach pozostałym osobom wskazanym przez uczestnika PPK, chyba że uczestnik PPK zadysponuje tym udziałem w inny sposób.
Przykład: Uczestnik PPK nie jest żonaty. Jako osoby uprawnione do środków z jego rachunku PPK wskazał swojego ojca i dwóch przyjaciół (po 1/3). Jeżeli ojciec umrze przed uczestnikiem PPK, to przeznaczony mu udział przypadnie, w równych częściach, przyjaciołom uczestnika – chyba, że uczestnik PPK podejmie inną decyzję w tej sprawie.
Zobacz procedurę w LEX: Wypłata wynagrodzenia po śmierci pracownika >
Przekazanie środków
Po śmierci uczestnika PPK, środki przysługujące osobie uprawnionej - w zależności od jej wniosku - podlegają wypłacie transferowej do PPK, na indywidualne konto emerytalne (IKE) lub na rachunek w pracowniczym programie emerytalnym (PPE) tej osoby bądź są zwracane jej w formie pieniężnej. Następuje to w ciągu 3 miesięcy od dnia przedłożenia przez osobę uprawnioną wniosku o dokonanie wypłaty transferowej lub zwrotu, wraz z odpisem aktu zgonu uczestnika PPK – chyba, że osoba ta zażąda dokonania wypłaty transferowej lub zwrotu w terminie późniejszym.
Przykład: Uczestniczka PPK, niebędąca w związku małżeńskim i mająca dwa rachunki PPK, w odniesieniu do jednego z nich wskazała jako osoby uprawnione córkę i syna (bez oznaczenia udziałów), a w odniesieniu do drugiego rachunku PPK - nie wskazała osób uprawnionych. Po śmierci uczestniczki PPK, jej córka i syn otrzymają środki z pierwszego rachunku PPK, po połowie, po przedstawieniu odpisu aktu zgonu matki. Środki z drugiego rachunku PPK otrzymają - po śmierci uczestniczki - jej spadkobiercy. Załóżmy, że będą nimi córka i syn. Aby otrzymać środki z tego rachunku PPK, będą musieli przedstawić instytucji finansowej odpis prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, a także swoje zgodne oświadczenia o sposobie podziału środków zgromadzonych przez zmarłą lub prawomocne postanowienie sądu o dziale spadku. Gdyby uczestniczka PPK wskazała ich jako osoby uprawnione także do środków z drugiego rachunku PPK, otrzymanie przez nich tych środków - po jej śmierci - byłoby znacznie prostsze.
Zobacz procedurę w LEX: Śmierć osoby świadczącej pracę >
Więcej na temat PPK na www.mojeppk.pl i pod nr telefonu 800 775 775. Zachęcamy również do korzystania z bezpłatnych szkoleń prowadzonych przez ekspertów PFR Portal PPK. Na szkolenia można zapisać się tutaj.
Podstawa prawna:
Ustawa z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 46).
Autorka jest ekspertem PFR Portal PPK.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
