Gdy we wrześniu 2022 r. w Prawo.pl opublikowaliśmy artykuł na temat możliwości dziedziczenia pieniędzy, które Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE) przekazały na specjalne subkonto w ZUS ubezpieczonych, tekst spotkał się z olbrzymim zainteresowaniem. Postanowiliśmy więc sprawdzić, ile osób po naszej publikacji skorzystało w praktyce z przekazanych w nim informacji. Właśnie otrzymaliśmy dane z ZUS.
Sprawdź, jak uzyskać środki z OFE - pisaliśmy o tym: Pieniądze przekazane z OFE do ZUS są dziedziczone, ale mało kto o tym wie
- Na zmiany, jakie zachodzą, czyli wzrost kwoty wypłat, wpływa kilka czynników. Po pierwsze - nagłośnienie informacji, których wielu ubezpieczonych nie posiada. Po drugie - zmienia się struktura wiekowa ubezpieczonych, którzy byli członkami OFE i ta struktura przesuwa się w kierunku osób starszych wiekiem – mówi Łukasz Kozłowski, główny ekonomista Federacji Przedsiębiorców Polskich. I przypomina: - Automatycznie członkami OFE były osoby urodzone po 1969 r. Ubezpieczeni z roczników 1949-1968 mogli przystąpić do OFE na zasadzie dobrowolności, po wprowadzeniu reformy emerytalnej.
Sprawdź też: Czy wypłata środków z OFE zmarłego ma wpływ na prawo do renty rodzinnej? >>>
Kto dziedziczy pieniądze z OFE
Przypomnijmy - każdy ubezpieczony w ZUS posiada swoje indywidualne konto, w ramach którego od maja 2011 r. prowadzone jest specjalne subkonto dla osób, które są członkami otwartego funduszu emerytalnego (OFE). Na subkonto (tzw. II filar) trafia część składki przekazywanej do OFE lub całość dla osób, które nie są członkami OFE. Wysokość składki, która jest zapisywana na subkoncie, zmieniała się. Obecnie ubezpieczony może sam zdecydować, gdzie składka będzie trafiać: czy do OFE i na subkonto, czy w całości na subkonto. Członkostwo w OFE jest już nieobowiązkowe, a osoby, które wchodzą na rynek pracy, mają 4 miesiące na podjęcie decyzji. Jeśli nie dokonają wyboru funduszu, część ich składki emerytalnej, w wysokości 7,3 proc. podstawy wymiaru, będzie zapisana tylko na subkoncie w ZUS.
Sprawdź też: Kolek Antoni, Sobolewski Oskar "Polski system emerytalny. Prawne uwarunkowania trzech filarów" >>>
W odróżnieniu od środków zgromadzonych na indywidualnym koncie w ZUS (tzw. I filar), zwaloryzowane środki zapisane na subkoncie (II filar), podobnie jak w OFE, podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa oraz w przypadku śmierci. Część składki emerytalnej przekazywanej na subkonto lub do OFE może być dziedziczona przez małżonka czy osoby wskazane przez zmarłego, które wcale nie musza być członkami jego rodziny.
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje wypłaty środków z subkonta na podstawie wniosków złożonych bezpośrednio do Zakładu przez osoby uprawnione, jak również na podstawie zawiadomień o podziale środków (ZPS) przesłanych przez otwarte fundusze emerytalne – przekazał nam ZUS. I przypomniał, że środki zaewidencjonowane na subkoncie podlegają podziałowi/wypłacie w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa, ustania wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa albo umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej między posiadaczem subkonta a jego współmałżonkiem oraz śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto. Jeśli ubezpieczony posiada subkonto w ZUS i jednocześnie jest członkiem OFE, proces podziału środków rozpoczyna się w funduszu emerytalnym. W takim przypadku osoba uprawniona musi złożyć odpowiedni wniosek we właściwym OFE.
Sprawdź orzeczenia:
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 maja 2016 r. III AUa 161/16 - Uzyskanie członkostwa w OFE przez małżonka zmarłego członka OFE >
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 marca 2014 r. III AUa 985/13 - Uzyskanie członkostwa w OFE przez małżonka zmarłego członka OFE >
- OFE ma obowiązek zawiadomić Zakład zarówno o osobach, na rzecz których nastąpił podział środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto, jak i o ich udziale w tych środkach, w terminie 14 dni od dnia dokonania podziału. Zatem podział środków na subkoncie jest konsekwencją podziału składek zgromadzonych w OFE. (członek OFE może wskazać osoby uprawnione i część, jaka będzie im przysługiwała, a uprawniony nie musi być spadkobiercą - przyp. red.). Po tym, jak do Zakładu wpłynie stosowne zawiadomienie z funduszu emerytalnego, ZUS ma 3 miesiące na dokonanie podziału środków zapisanych na subkoncie – podkreśla ZUS w odpowiedzi. I zaznacza, że w sytuacji, gdy ubezpieczony posiada subkonto w ZUS i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, podziału w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto, dokonuje już tylko sam Zakład na podstawie złożonego przez osoby uprawnione wniosku. Również na podstawie złożonego przez osoby uposażone wniosku realizowana jest jednorazowa wypłata gwarantowana. W przypadku realizacji wypłaty środków zgromadzonych na subkoncie ZUS ma na nią 3 miesiące od dnia wpływu wniosku o wypłatę, natomiast w przypadku realizacji wypłaty gwarantowanej sprawę należy zrealizować nie później niż w ciągu miesiąca, a w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.
Czytaj też: Dziedziczenie środków zgromadzonych na rachunku bankowym >>>
Zapytaliśmy ZUS o to, ile wniosków o wypłatę środków z subkonta i ile wniosków o jednorazową wypłatę otrzymał w całym 2022 r. i osobno w okresie od września do 31 grudnia 2022 r. A także o to, ile spośród tych wniosków ZUS już rozpatrzył i dokonał wypłat oraz na jaką łączną kwotę, osobno dla wypłat z subkonta i wypłat jednorazowych.
Liczba wniosków i kwota wypłat
Z danych przekazanych przez ZUS wynika, że w 2022 r. do Zakładu wpłynęło 9.986 wniosków o wypłatę środków z subkonta i 87 110 zawiadomień o podział lub wypłatę środków z subkonta (w sumie – 97 096 wniosków), a także 4.627 wniosków o jednorazowe wypłaty gwarantowane w 2022 r. Te ostatnie to wnioski o pieniądze, jakie pozostawiły po sobie osoby zmarłe przed osiągnięciem wieku emerytalnego (czyli 60 lat - w przypadku kobiet i 65 lat - w przypadku mężczyzn) oraz takie, które cały czas pracowały i nie przeszły na emeryturę (i nie ustaliły swojego prawa do emerytury). Pieniądze te podlegają dziedziczeniu z tytułu tzw. wypłaty gwarantowanej, realizowanej na rzecz osób uprawnionych lub spadkobierców, w przypadku śmierci osoby pobierającej już emeryturę, która posiadała subkonto w ZUS.
Czytaj też: Jak podzielić po rozwodzie oszczędności emerytalne? >>
W okresie od września do grudnia 2022 r. do ZUS wpłynęło natomiast 4 451 wniosków o wypłatę środków z subkonta, 28.796 zawiadomień o podziale środków (ZPS) i 2 166 wniosków o jednorazowe wypłaty gwarantowane.
Jeśli zaś chodzi o wypłaty, to w 2022 r. ZUS dokonał 48 515 wypłat środków z subkonta na łączną kwotę ponad 796,54 mln zł (w okresie od września do grudnia było to odpowiednio 16 870 wypłat na kwotę prawie 280,6 mln zł). Dokonał też 2.614 jednorazowych wypłat gwarantowanych na kwotę ponad 71.1 mln zł (w okresie wrzesień-grudzień 2022 r. było to odpowiednio 960 wypłat na kwotę 27,2 mln zł). Dane te potwierdzają wzrost wypłacanych kwot, choć ZUS nie rozdziela tych kwot na wypłaty po śmierci osoby ubezpieczonej i rozdziału np. w wyniku rozwodu małżonków. Nie zmienia to jednak faktu, że kwota wypłat osobom uprawnionym z subkonta wzrosła w 2022 r. o około 56 mln zł w stosunku do 2021 r. - z ok. 740 mln zł do 796,6 mln zł, a jednorazowych wypłat gwarantowanych o około 14,2 mln zł (z 57 mln zł w 2021 r. do 71,2 mln zł w 2022 r.).
Czy to dużo w porównaniu do środków, jakie w 2014 r. zostały przekazane z OFE do ZUS?
Zdaniem Magdaleny Januszewskiej, radcy prawnego, należącej do Polskiej Sieci Naukowej Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego COOPERANTE, częstym problemem jest brak świadomości tego, że członek rodziny przystąpił do OFE. – Do tego doszły zmiany w prawie odnośnie tzw. II filaru i fałszywe przekonanie, że żadnej części środków na emeryturę nie można odzyskać - wskazuje mec. Januszewska. Jej zdaniem, wprowadzenie np. wymogu informowania spadkobierców i osoby uprawnione o pozostawionych w ZUS pieniądzach jest możliwe, ale niewystarczające. – Dlatego ważna jest edukacja ubezpieczeniowa. To, że ktoś z rodziny jest lub był członkiem OFE powinno być przedmiotem rozmów pomiędzy bliskimi, bo zdarza się, że takiej wiedzy o sobie nie mają nawet współmałżonkowie – podkreśla mec. Magdalena Januszewska.
W opinii prof. Pawła Wojciechowskiego, przewodniczącego Rady Programowej Instytutu Finansów Publicznych, istniejąca luka prawna dla ubezpieczonych, którzy mają subkonto w ZUS, a nie są członkami OFE, sprowadza się do tego, że inicjatywa do złożenia wniosku o wypłatę środków z dziedziczenia leży po stronie osób, które nie wiedzą, że to mają uczynić, ponieważ żaden organ ich o tym nie powiadomił. - To klasyczny przykład paragrafu 22: ubezpieczony, który ma wnioskować, o tym nie wie, a więc nie wnioskuje i tym samym traci – mówi prof. Wojciechowski. I dodaje: - W mojej ocenie, nie zawinił ani OFE, ani ZUS, ponieważ one działają zgodnie z literą prawa, a wyłącznie ustawodawca, który od wielu lat jest świadomy istnienia tej luki, ale nie wyraża żadnego zainteresowania naprawą tej sytuacji. Tylko poruszając ten temat, można wywrzeć presję na rząd, aby w końcu zajął się tą sprawą i wyeliminował tę lukę w prawie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
