- Nieprawidłowe wykorzystanie zwolnień lekarskich to wciąż duży problem – mówi Katarzyna Siemienkiewicz, ekspert ds. prawa pracy Pracodawców RP. I przypomina, że po wprowadzeniu elektronicznych zwolnień lekarskich, pracodawca niemal od razu dowiaduje się o nieobecności pracownika. Jeżeli ma wątpliwości co do faktycznej niezdolności pracownika do pracy, może podjąć działania kontrolne.
- Pracodawca, który zatrudnia ponad 20 pracowników może w każdym czasie samodzielnie przeprowadzić kontrole wykorzystania zwolnień lekarskich. Przedsiębiorca zgłaszający do ubezpieczeń mniej niż 20 osób, takiej kontroli może dokonać jedynie w okresie finansowania zwolnienia lekarskiego, tj. przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym. Z kolei Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadza kontrole zwolnień samodzielnie, a także na wniosek pracodawców – przypomina Katarzyna Siemienkiewicz.
Czytaj w LEX: Kontrola zwolnień lekarskich - nowe narzędzia kontroli >
Jak dowiedziało się Prawo.pl w ZUS, w 2019 r. wnioski pracodawców o kontrolę prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich, stanowiły 11,8 proc. ogółu wniosków o kontrole.
Czytaj również: ZUS: Coraz więcej kontroli zwolnień lekarskich i wstrzymanych świadczeń>>
Co robią pracownicy na zwolnieniu lekarskim
W części uchybień, które ujawnili kontrolerzy, osoby na zwolnieniach lekarskich podejmowały pracę zarobkową. Zazwyczaj było to wykonywanie zadań we własnej firmie, np. poprzez realizację zamówień lub przyjmowanie klientów i wystawianie faktur, ale nie tylko. W jednym z województw zdarzył się ciekawy przypadek. Kobieta prowadząca sklep z prasą nie została zastana w swojej firmie, ale w kwiaciarni, która znajdowała się tuż obok. Kontrolerzy zauważyli ją, gdy obsługiwała klientów i przygotowywała zielony podkład do wiązanki. Ubezpieczona wyparła się swojej tożsamości, zamknęła kwiaciarnię i uciekła. Dopiero interwencja u właściciela firmy pozwoliła wyjaśnić tę osobliwą sytuację.
Czytaj w LEX: Gdy zwolnienie lekarskie obejmuje tylko dni robocze pracownik otrzyma wynagrodzenie za pracę, mimo że cały miesiąc chorował >
W innym przypadku kontrolującym był pracodawca, a nie urzędnik. Najpierw udał się on do domu swojego chorującego pracownika i nie zastał go. Dopiero później dowiedział się, że ten pojechał do warsztatu samochodowego. Gdy przyjechał na miejsce, to okazało się, że ubezpieczony samodzielnie oklejał szyby w swoim prywatnym samochodzie. Sprawa skończyła się cofnięciem zasiłku.
Zdarzają się też sytuacje bardzo zwyczajne i to ich jest zdecydowanie najwięcej. Tak było w przypadku ubezpieczonej, która zwyczajnie nie została zastana w domu. Wyjaśniała później, że robiła w tym czasie zakupy dla rodziny i opłaty na poczcie, ale kontrolujący dowiódł, że mógł wyręczyć ją inny domownik lub ktoś bliski.
Sprawdź w LEX: Kiedy nie przysługuje zasiłek chorobowy? >
Jeden z ubezpieczonych zamiast wypoczywać w domu aktywnie spędzał czas w Karpaczu - chodził po górach i szlakach turystycznych, brał udział w rajdzie motorowym a także… ujeżdżał mechanicznego byka. Mało tego, na bieżąco relacjonował pobyt umieszczając zdjęcia na portalu społecznościowym. Z informacji uzyskanych od lekarza prowadzącego wynikało, że ubezpieczony na każdą wizytę przychodził o kulach i ze względu na schorzenie miał zalecone oszczędzanie chorej nogi.
Inny z ubezpieczonych przekonywał, że był na działce u kolegi na degustacji wina, przy czym jak zauważył, wino nie powinno negatywnie wpływać na jego stan zdrowia. W przeciwieństwie do niego lekarz orzecznik uważał inaczej.
Czytaj w LEX: Obniżona wypłata po chorobie mimo wypracowania pełnego wymiaru >
Z kolei kobieta była kontrolowana w trakcie pobierania zasiłku opiekuńczego, w czasie którego miała sprawować opiekę nad swoim synem. Okazało się jednak, że takowej opieki nie mogła sprawować, bowiem syn wyjechał na wycieczkę szkolną, w której mama nie uczestniczyła.
Sprawdź również książkę: Zasiłki z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego w praktyce ebook >>
Kontrole ujawniają również wykonywanie prac domowych, przed którymi osoba na zwolnieniu lekarskim zdecydowanie powinna się powstrzymać. Zdarzają się także przypadki wykonywania ciężkich prac, takich jak rąbanie drewna na opał na zimę.
Sprawdź w LEX: Czy w trakcie zwolnienia lekarskiego można pracować pro bono? >
Kluczowe jest tutaj trzymanie się zaleceń lekarza oraz zachowanie zdrowego rozsądku. Zabrakło go np. pewnemu mężczyźnie z otwartą raną nogi, który pozostając na zwolnieniu lekarskim sprzątał groby przed Świętem Zmarłych.
Czytaj również: Na zwolnieniu w papugarni, ale dyscyplinarka była niesłuszna>>
Dlaczego pracodawcy kontrolują pracowników
Jak twierdzi ekspert ds. prawa pracy Pracodawców RP, częstym powodem przeprowadzania kontroli przez pracodawcę jest podejrzenie wykonywania pracy u innego przedsiębiorcy lub niewłaściwe wykorzystanie zwolnienia, np. wyjazd na wycieczkę.
Czytaj w LEX: Premie i nagrody a podstawa wymiaru zasiłku chorobowego >
- Ustawowy zakres kontroli pracodawcy polega na ustaleniu, czy w okresie zwolnienia lekarskiego pracownik nie wykonuje pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem. Natomiast kontrola Zakładu Ubezpieczeń Społecznych obejmuje większy zakres, gdyż lekarz orzecznik może sprawdzić zasadność wystawiania zwolnień lekarskich ze względów medycznych, tj. czy pracownikowi przysługiwało zwolnienie lekarskie i czy były do tego odpowiednie przesłanki – podkreśla Katarzyna Siemienkiewicz. I dodaje: Jeżeli pracodawca ma podejrzenia, że choroba jest przez pracownika symulowana, może poprosić ZUS o przeprowadzenie kontroli zwolnienia także pod kątem weryfikacji przesłanek medycznych.
Czytaj w LEX: Świadczenia chorobowe na przełomie roku >
Zdaniem Siemienkiewicz, wprowadzenie elektronicznych zwolnień lekarskich niewątpliwie ułatwia stosowanie mechanizmów kontrolnych. Jednak – jak mówi - należy pamiętać, że kontrole dotyczące prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich powinny być przeprowadzane w miarę potrzeby. Nie mogą one być stosowane jako narzędzie represyjne. Mają służyć przede wszystkim wykryciu nieprawidłowości.
- Finansowaniem zwolnień od pracy z powodu choroby obciążeni są zarówno pracodawcy, jak i budżet państwa. Fikcyjne korzystanie ze zwolnień lekarskich dotyka również sfery organizacji pracy i współpracowników, którzy muszą wykonywać zadania w zastępstwie nieobecnych w pracy kolegów. Dlatego wykrywanie i zapobieganie nadużyciom leży w interesie wielu podmiotów – podkreśla Katarzyna Siemienkiewicz.
Czytaj w LEX: Uzupełnianie wynagrodzenia w przypadku ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego >
Adwokat Waldemar Rakoczy, partner w kancelarii Rakoczy & Wroński, przyznaje, że największym problemem jest zachęcenie ZUS do przeprowadzenia kontroli. - Nasi klienci od lat borykają się z problemem nadużywania zwolnień lekarskich przez pracowników i nie mogą sobie z tym poradzić, bo pracodawca ma ograniczone możliwości kontrolowania zwolnień lekarskich – mówi. Natomiast pracownicy, jak twierdzi prawnik, nie kryją się z tym, że nadużywają zwolnień lekarskich. Najnowsze przykłady z jego praktyki to urlop i relacja w mediach społecznościowych czy grillowanie w ogródku.
Zdaniem mec. Rakoczego, problem tkwi w egzekwowaniu prawa i szybkości orzekania w sprawach, które kończą się w sądzie.
Kogo sprawdza ZUS
- Wprowadzenie elektronicznych zwolnień ułatwiło monitorowanie zwolnień lekarskich. Kontroli podlegają przede wszystkim osoby, które często korzystają z kolejnych krótkotrwałych zwolnień lekarskich od różnych lekarzy albo zwolnień długoterminowych, a także osoby, które kiedyś musiały zwrócić zasiłek, bo korzystały ze zwolnienia nieprawidłowo. Część zwolnień ZUS typuje do kontroli losowo, więc w zasadzie każdy może być poddany kontroli – powiedział nam Paweł Żebrowski, rzecznik prasowy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Jak podkreśla, ZUS ma ustawowy obowiązek kontrolować zarówno prawidłowość orzekania o niezdolności do pracy, jak i prawidłowość wykorzystania zwolnień lekarskich. - System ubezpieczeń społecznych jest tworzony i finansowany przez nas, obywateli i zasilany jest z naszych składek. Instytucja, której powierza się zarządzanie tymi środki musi kontrolować ich wydatkowanie – zaznacza Żebrowski. I dodaje: - Proszę pamiętać, że nie tylko ZUS kontroluje zwolnienia. Ma do tego prawo każdy pracodawca, który zatrudnia więcej niż 20 osób. Upoważnieni pracownicy firmy mogą przeprowadzić kontrolę prawidłowości wykorzystania zwolnienia, czyli w czasie wizyty w domu pracownika sprawdzić, w jaki sposób wykorzystuje on swoje zwolnienie lekarskie.
Pracodawca może się także zwrócić o przeprowadzenie kontroli do ZUS. Wtedy to urzędnik przeprowadzi kontrolę i zawiadomi pracodawcę o jej wynikach. Jeżeli stwierdzi w trakcie kontroli, że pracownik wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z jego celem, to zostanie on pozbawiony prawa do zasiłku za cały okres, na który wystawione jest eZLA. Wystawione zwolnienie (dokumentację) może także skontrolować lekarz orzecznik i w razie wątpliwości zaprosić chorego na badanie kontrolne do ZUS.
Czytaj również: ZUS: Wprowadzenie elektronicznych zwolnień lekarskich okazało się sukcesem>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
