To kolejna ze zmian zaproponowana przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej w opisywanym przez Prawo.pl projekcie nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, który obecnie jest konsultowany publicznie.
- Bezgotówkowa forma wypłaty świadczeń jest formą bezpieczniejszą, również w kontekście pandemii –  z uwagi na zmniejszone ryzyko przenoszenia bakterii i wirusów. Przelew bankowy dociera do świadczeniobiorcy szybciej niż przekaz pocztowy, jest o wiele bardziej niezawodny, a także praktycznie bezkosztowy do realizacji. Rozwiązania jakimi dysponuje sektor bankowo-finansowy, tj. podstawowy rachunek płatniczy, karty płatnicze z funkcją zbliżeniową, rozwinięta sieć terminali płatniczych, płatności z wykorzystaniem smartfonów dają gwarancję bezpiecznego i szybkiego dostępu do środków finansowych – podkreślają autorzy ministerialnego projektu. Szkopuł w tym, że zdają się nie dostrzegać, że adresatami tych rozwiązań mają być osoby starsze i schorowane, bardzo często doświadczające różnego rodzaju ograniczeń.

Czytaj również: ZUS nie wyśle już emerytom i rencistom decyzji waloryzacyjnych - trudniej będzie się odwołać

Wypłata w formie bezgotówkowej

Zgodnie z projektowanym art. 3, który zmienia przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a dokładnie nadaje nowe brzmienie jej art. 130 ust. 2 i 3, świadczenia wypłacane będą osobie uprawnionej:

  • w formie bezgotówkowej na wskazany przez nią jej rachunek płatniczy prowadzony w kraju lub wydany w kraju instrument płatniczy w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych albo
  • za pośrednictwem podmiotów prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń, na wniosek osoby uprawnionej, jeżeli: jej prawo do świadczenia zostało przyznane przed dniem 1 stycznia 2022 r. albo jej prawo do świadczenia zostało przyznane po dniu 31 grudnia 2021 r. oraz Zakład wyraził zgodę, ze względu na szczególnie uzasadniony interes osoby uprawnionej.

Na podobnych zasadach będzie odbywała się też wypłata świadczeń osobom odbywającym karę pozbawienia wolności, karę aresztu wojskowego albo karę aresztu za wykroczenie oraz osobom tymczasowo aresztowanym.

Czytaj w LEX: Zawieszanie i zmniejszanie emerytury i renty >

Co więcej, w myśl nowego ust. 6 w art. 130 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, do wypłaty świadczenia, do którego prawo zostało ustalone po dniu 31 grudnia 2021 r., wypłacanego w zbiegu ze świadczeniem, do którego prawo zostało ustalone do dnia 31 grudnia 2021 r., stosuje się ww. ust. 2 pkt 2 oraz ust. 3 pkt 2.

Z kolei nowy dodawany ust. 7 stanowi, że jeżeli w przypadkach, o których mowa w ust. 2 pkt 2 lit. b oraz w ust. 3 pkt 2 lit. b, wypłata świadczenia za pośrednictwem podmiotów prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń nie jest uzasadniona, Zakład informuje osobę uprawnioną o niewyrażeniu zgody na wypłatę świadczenia w tej formie oraz o tym, że podjęcie wypłaty przyznanego świadczenia uzależnione jest od wskazania rachunku, o którym mowa odpowiednio w ust. 2 pkt 1 albo w ust. 3 pkt 1.

Z kolei świadczenia wypłacane emerytom i rencistom mieszkającym za granicą będą mogły być wypłacane w formie bezgotówkowej albo na ich wniosek, na wskazany przez nich rachunek płatniczy prowadzony w kraju lub wydany w kraju instrument płatniczy w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych osoby przez nich upoważnionej do odbioru świadczenia, zamieszkałej w kraju, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Czytaj w LEX: Nabywanie prawa do emerytury a obowiązki płatników składek >

Projekt przewiduje również odpowiednią zmianę ustawy o rencie socjalnej (art. 12c) oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 65 ust. 3).

 

Emerytury i renty w praktyce ebook

Eliza Skowrońska

Sprawdź  

Uznaniowy wyjątek

- Propozycja dotyczy świadczeń długoterminowych przyznawanych od 1 stycznia 2022 r. Natomiast osoby, którym świadczenie było przyznane przed dniem 1 stycznia 2022 r. będą nadal mogły korzystać z przekazywania świadczenia za pośrednictwem podmiotów prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń – podkreśla Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej w uzasadnieniu do projektu. Jak zapewnia dalej, ponadto wprowadzono możliwość przekazywania świadczeń, które zostały przyznane po dniu 31 grudnia 2021 r. za pośrednictwem podmiotów prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń w wyjątkowych sytuacjach, po uzyskaniu zgody ZUS. Powyższe rozwiązanie, które ma charakter wyjątku od wprowadzanej reguły, jest niezbędne żeby zapewnić wypłatę świadczeń osobom uprawnionym, które ze względu na stan zdrowia lub sytuację osobistą, nie mogą korzystać z bezgotówkowej formy wypłaty świadczenia. Analogiczną zasadę proponuje się wprowadzić również w przypadku rent socjalnych – twierdzi Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej w uzasadnieniu do projektu.

Czytaj w LEX: Odrębności związane z opodatkowaniem zagranicznej emerytury osoby pracującej w służbie publicznej >

Szkopuł jednak w tym, że z przepisu wcale nie wynika, o jakie sytuacje chodzi. Przepis jest w tym zakresie nieprecyzyjny, a niezdefiniowany ów „szczególnie uzasadniony interes osoby uprawnionej” rodzi niebezpieczeństwo, że przepis będzie stosowany przez Zakład uznaniowo.  A to nie jedyne zastrzeżenie, jakie mają eksperci do wprowadzanych tą ustawą bezgotówkowych wypłat świadczeń długoterminowych.

Czytaj omówienie w LEX: Emerytura należy się dopiero od złożenia wniosku >

- Przymusowe bezgotówkowe wypłacanie długoterminowych świadczeń z ZUS,  przyznawanych od 2022 r. budzi pewne wątpliwości. Wydaje się, że w tym zakresie zasady powinny być podobne jak w wypadku zasad wypłacana wynagrodzenia za pracę. To znaczy regułą powinna być wypłata na rachunek bankowy, ale świadczeniobiorca powinien mieć możliwość złożenia wniosku o wypłatę „do ręki”, czyli za pośrednictwem podmiotów prowadzących działalność w zakresie doręczania świadczeń. Wystarczyć powinno samo oświadczenie świadczeniobiorcy, że chce otrzymywać w ten sposób wypłatę, bez dodatkowej zgody ZUS na taką formę – mówi  radca prawny Magdalena Januszewska, specjalizująca się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego.

 

Sprawdź również książkę: Emerytury i renty w praktyce ebook >>


Ubankowienie emerytów

MRiPS nie kryje, że propozycja przekazywania na rachunki bankowe świadczeń przyznanych od 1 stycznia 2022 r. wpłynie również na obniżenie kosztów ZUS z tytułu wypłat świadczeń.

- Obecnie, według danych ZUS, 81 proc. nowo przyznanych w 2019 r. świadczeń długoterminowych było wypłacanych na rachunki płatnicze, co oznacza, że wśród nowych świadczeniobiorców, którzy byli niedawno czynni zawodowo, posiadanie rachunku jest rozwiązaniem powszechnym i preferowanym – twierdzi MRiPS. Według ministerstwa, wprowadzenie bezgotówkowej formy wypłaty świadczeń długoterminowych w przyszłości nie powinno wpłynąć na ewentualne zwiększenie wysokości opłat bankowych oraz do zwiększenia obciążeń finansowych obywateli. - Mimo wszystko jest to forma bezpieczniejsza, a warunki pandemii wskazują na potrzebę stosowania bezgotówkowej formy rozliczeń w większym zakresie niż dotychczasowy – podkreśla resort.

 

Świadczenie

Liczba wypłat

Poziom ubankowienia

(w proc.)

Emerytury

6 129 049

76,2

renty z tytułu niezdolności do pracy

695 347

72,6

renty rodzinne

1 248 021

60,0

świadczenia i zasiłki przedemerytalne

72 296

91,7

renty socjalne

224 360

59,7

emerytury pomostowe

33 639

93,6

nauczycielskie świadczenia kompensacyjne

13 030

97,6

rodzicielskie świadczenia uzupełniające samoistne

17 971

36,6

świadczenia uzupełniające samoistne

25 497

32,7

Źródło: MRiPS, uzasadnienie do projektu nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw

 

Co ciekawe, bez zmian ministerstwo chce pozostawić obecne regulacje przy świadczeniach krótkoterminowych (zasiłki chorobowe, macierzyńskie i opiekuńcze, świadczenia rehabilitacyjne). - Obecnie 87,4 proc. wszystkich wypłat kierowana jest na rachunek płatniczy, z tym, że w przypadku zasiłku chorobowego relacja ta wynosi 79,7 proc., przy zasiłku macierzyńskim 93 proc., zasiłku opiekuńczym 97,4 proc., zasiłku pogrzebowym 95,2 proc. a przy świadczeniu rehabilitacyjnym – 85,7 proc. – podaje MRiPS. I dalej podkreśla: - Zgodnie z art. 86 par. 3 Kodeksu pracy, wypłata wynagrodzenia jest dokonywana na wskazany przez pracownika rachunek płatniczy, chyba że pracownik złożył w postaci papierowej lub elektronicznej wniosek o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych, stąd też trudno wprowadzać obowiązek wypłaty na konto w przypadku świadczeń, przyznawanych pracownikom, których wynagrodzenia są wypłacane do rąk własnych.

Czytaj w LEX: Zmniejszanie i zawieszanie emerytur i rent z FUS w związku z osiąganiem przychodu w państwach członkowskich UE >

Jednocześnie nie przeszkadza ministerstwu wprowadzanie wypłat bezgotówkowych dla emerytów i rencistów, czyli osób starszych i schorowanych, nierzadko wykluczonych cyfrowo, bo nie tylko nie mających komputera i nie potrafiących go obsługiwać, ale nawet nie posiadających smartfona.

Pytanie więc, czy nie lepszym rozwiązaniem byłoby pozostawienie wyboru świadczeniobiorcom, a jeśli nie - to rozłożenie zmian w czasie.

- Zachęcamy osoby starsze do pozostania w domu. Na zakładanie kont w bankach przyjdzie czas, gdy zakończy się epidemia koronawirusa. Dziś najważniejsze jest zdrowie i życie osób starszych. Muszą prosić o pomoc swoje dzieci i wnuki, a zakładanie rachunków bankowych musi poczekać – mówi dr Przemysław Barbrich, dyrektor Zespołu PR Związku Banków Polskich.

Czytaj w LEX: Zbieg różnych tytułów do ubezpieczeń społecznych z posiadaniem uprawnień emerytalno-rentowych >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.