Niejednokrotnie po zawarciu umowy sprzedaży klient orientuje się, że nabyta rzecz ma wady, nie jest taka, jak zapewniał go sprzedawca. Kupujący ma możliwość dochodzenia swoich praw. W przepisach Kodeksu cywilnego przewidziano szereg regulacji, które odnoszą się do ich ochrony. Nierzadko jednak klienci nie mają świadomości, z jakich środków prawnych mogą korzystać. W szczególności mogą oni opierać swoje żądania na przepisach o rękojmi za wady fizyczne lub gwarancji. Czym różnią się te regulacje?

 

Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366

Tadeusz Wiśniewski

Sprawdź  

Rękojmia za wady fizyczne rzeczy

Jak wynika z art. 556 k.c. sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną. Odpowiedzialność ta określana jest jako rękojmia. W przepisach zawarto wyjaśnienie, iż wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

  1. nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
  2. nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
  3. nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
  4. została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

Warto pamiętać, że jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela, osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent.

Rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zmontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy.

W części przypadków sprzedawca przyzna rację kupującemu i dobrowolnie spełni jego żądanie, gdy ten zgłosi istnienie wad rzeczy. Tak jednak nie musi być. Niejednokrotnie sprzedawcy kwestionują istnienie wad fizycznych – zapewniają, że rzecz sprzedana jest niewadliwa, a twierdzenia klienta są niezasadne. Wówczas osią sporu staje się to, czy rzecz faktycznie ma wady. Niejednokrotnie istnienie wady jest bezsporne, ale strony nie mogą się porozumieć co do tego kiedy wady powstały: czy np. rzecz była wadliwa przed zawarciem umowy, czy też dopiero niewłaściwe użytkowanie rzeczy doprowadziło do ich powstania. Przepis art. 556(2) k.c. stanowi, że jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Regulacja ta wzmacnia pozycję konsumentów. Dzięki przewidzianemu domniemaniu nie muszą oni wykazywać momentu powstania wady rzeczy, o ile zostanie ona stwierdzona w rocznym terminie. Sprzedawca może jednak starać się obalić to domniemanie, a więc wykazać, że wada powstała później. To na nim jednak spoczywa obowiązek udowodnienia tej kwestii.

Czytaj: Rząd chce przyspieszyć licytacje z nieruchomości - tryb online i terminy dla sądu>>

Uprawnienia z rękojmi

Jak wynika z art. 560 par. 1 k.c., jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.

Ponadto z art. 560 par. 2 k.c. wynika, iż jeżeli kupującym jest konsument, może zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo zamiast wymiany rzeczy żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość rzeczy wolnej od wad, rodzaj i znaczenie stwierdzonej wady, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie narażałby kupującego inny sposób zaspokojenia. W przepisach przewidziano, iż obniżona cena powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady. Warto jednak pamiętać, że kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.

Powyższą regulację można wyjaśnić na następującym przykładzie. Nabywca kupił komputer przez internet. Przesyłkę wysłano pocztą. Przesłany sprzęt był uszkodzony – monitor komputera był pęknięty, jednak zewnętrzne opakowanie sprzętu nie było naruszone. Nabywca kontaktował się ze sprzedawcą i zawiadomił go o wadzie zakupionej rzeczy. Sprzedawca zakwestionował jednak istnienie wady. Nabywca odstąpił zatem od umowy, korzystając z rękojmi za wady fizyczne rzeczy. Odstąpienie od umowy należy ocenić jako skuteczne, gdyż pęknięcie monitora może być uznane za wadę o istotnym charakterze. Trzeba jednak dodać, że nabywca nie mógłby odstąpić od umowy, gdyby wada rzeczy miała charakter nieistotny. Po skutecznym odstąpieniu od umowy nabywca może żądać, aby sprzedawca zwrócił mu uiszczoną cenę. Podobny stan faktyczny miał miejsce w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie II C 149/20.

Aby móc skorzystać z rękojmi, konieczne jest złożenie jednoznacznego oświadczenia. Kupujący powinien więc wskazać, czy odstępuje od umowy, żąda obniżenia ceny lub wymiaru towaru na wolny od wad. Na powyższe zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia z dnia 6 czerwca 2018 r. w sprawie V AGa 171/18.

Niezadowolony klient powinien jednak pamiętać, że wybór uprawnień: odstąpienie od umowy albo żądanie obniżenia ceny wzajemnie się wykluczają. Nie można więc jednocześnie odstąpić od umowy i domagać się obniżenia ceny.

Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 6 września 2016 r. w sprawie VI ACa 503/14, odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne nie ma charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej. Jest to odpowiedzialność obiektywna.

Czytaj: Wymiana wadliwego towaru trudniejsza, ale zakupy oprogramowania - łatwiejsze>>

Nie tylko rękojmia ale też gwarancja

Oprócz uprawnień z rękojmi kupujący może skorzystać z gwarancji, jeżeli została udzielona. Jak wynika z art. 577 par. 1 k.c. udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie. W art. 577 par. 2 k.c. przewidziano, że obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. Jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym.

Na podstawie art. 577 par. 4 k.c. jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.

Z gwarancją powiązane jest tzw. oświadczenie gwarancyjne. Gwarant formułuje je w sposób jasny i zrozumiały, a gdy rodzaj informacji na to pozwala - w powszechnie zrozumiałej formie graficznej. Jeżeli rzecz jest wprowadzana do obrotu w Polsce, oświadczenie gwarancyjne sporządza się w języku polskim. Wymagania używania języka polskiego nie stosuje się jednak do nazw własnych, znaków towarowych, nazw handlowych, oznaczeń pochodzenia towarów oraz zwyczajowo stosowanej terminologii naukowej i technicznej. Z przepisów wynika, iż oświadczenie gwarancyjne zawiera podstawowe informacje potrzebne do wykonywania uprawnień z gwarancji, w szczególności nazwę i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w Polsce, czas trwania i terytorialny zasięg ochrony gwarancyjnej, uprawnienia przysługujące w razie stwierdzenia wady, a także stwierdzenie, że gwarancja nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z przepisów o rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.

Warto też zwrócić uwagę na dokumenty gwarancyjne. W art. 577(2) k.c. przewidziano, iż uprawniony z gwarancji może żądać od gwaranta wydania oświadczenia gwarancyjnego utrwalonego na papierze lub innym trwałym nośniku (dokument gwarancyjny). Z przepisów wynika również, że sprzedawca wydaje kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną dokument gwarancyjny oraz sprawdza zgodność znajdujących się na rzeczy oznaczeń z danymi zawartymi w dokumencie gwarancyjnym oraz stan plomb i innych umieszczonych na rzeczy zabezpieczeń.

Jeżeli w gwarancji inaczej nie zastrzeżono, odpowiedzialność z tytułu gwarancji obejmuje tylko wady powstałe z przyczyn tkwiących w sprzedanej rzeczy.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 listopada 1996 r. w sprawie II CKU 35/96 podkreślił, że wykonanie zobowiązania z gwarancji polega nie tylko na usunięciu wszystkich ujawnionych wad rzeczy wynikłych z przyczyn w niej tkwiących, ale także na skuteczności tej naprawy, co oznacza, iż usunięto wady w sposób eliminujący możliwość ponownego wystąpienia tych samych wad. Nie każda naprawa, lecz tylko naprawa skuteczna, przywraca uprawnionemu z gwarancji możność niezakłóconego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem.

Wybór korzystnego uprawnienia: gwarancja czy rękojmia?

Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji, co wprost wynika z art. 579 par. 1 k.c. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 lipca 2003 r. w sprawie II CKN 350/01 wyjaśnił, że kupujący wybierając uprawnienia gwarancyjne traci uprawnienia z tytułu rękojmi. Przy wyborze uprawnień płynących z rękojmi kupujący traci możliwość realizacji uprawnień wynikających z gwarancji. Nie do przyjęcia jest zatem interpretacja art. 579 k.c. prowadząca do wniosku, że "niezależnie" oznacza "równocześnie" bądź zwolnienie nabywcy od podjęcia decyzji, czy korzystniejsze jest realizowanie uprawnień z gwarancji (włącznie z wymianą rzeczy na wolną od wad), czy też z rękojmi (aż do odstąpienia od umowy). Decyzja o wyborze jednego z dwóch uprawnień jest więc istotna.

Jednocześnie zgodnie z art. 579 par. 2 k.p.c. wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi. Warto jednak pamiętać, że w razie wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji, bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 7 września 2016 r. w sprawie I ACa 562/16 wyjaśnił, że gwarancja stanowi dodatkowe zastrzeżenie umowne, które powinno być rozumiane jako dopełnienie przepisów o odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy, przez rozciągnięcie tej odpowiedzialności albo na inne podmioty, albo jej rozszerzenie na inne przyczyny zobowiązujące gwaranta do określonych czynności. Okres gwarancyjny rozpoczyna swój bieg z dniem wydania rzeczy kupującemu przez sprzedawcę. W przypadku, gdy do odbioru przedmiotu umowy nie doszło, ani rękojmia ani gwarancja nie rozpoczynają biegu.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.