Obecnie (do 14 listopada) trwają publiczne konsultacje projektu rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 31 października w sprawie ustalania poziomu potrzeby wsparcia (nr z wykazu 155). Rozporządzenie jest kluczowe dla realizacji ustawy z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym, która wejdzie w życie od nowego roku. Ocena poziomu potrzeby wsparcia zadecyduje bowiem o wysokości świadczenia wspierającego (ŚW) dla osób z niepełnosprawnością, które ukończyły 18 lat. Im większa niepełnosprawność, tym wyższa będzie ocena rodzaju i częstotliwości wymaganego wsparcia osoby. A to przełoży się na wyższą kwotę świadczenia wspierającego – to główne założenie projektu rozporządzenia. Napisany jest on trudnym językiem, który nie zawsze może być zrozumiały, a przez to może stwarzać wiele sposobów interpretacji.
Czytaj również: Chaos w opisie skali oceny potrzeby wsparcia przy świadczeniu wspierającym>>
Umycie rąk ma inne znaczenie niż poruszanie się po nieznanym terenie
Zaprezentowany projekt rozporządzenia wraz z formularzem w zakresie ustalania poziomu potrzeby wsparcia wymaga poprawek. Wątpliwości związane są m.in. z potencjalnie niewłaściwą interpretacją poszczególnych czynności oraz sposobu ich oceny. Rozporządzenie i narzędzie są miejscami napisane w sposób dość zawiły. Dlatego niezbędne wydaje się doprecyzowanie części przepisów.
Kolejnym istotnym aspektem jest rozszerzenie listy czynności oraz zróżnicowanie ich wag. Niektóre z czynności wydają się ważniejsze z punktu widzenia życia człowieka i one powinny mieć większe znaczenie dla końcowego wyniku punktowego. W projekcie opisano 32 czynności, które wiążą się z codziennym funkcjonowaniem, a które będą oceniane przy ustalaniu poziomu potrzeby wsparcia osoby z niepełnosprawnością. Każda czynność otrzyma ocenę punktową, która odpowiada wadze tej czynności dla niezależnego życia, czyli jak duże jest jej znaczenie, aby móc żyć niezależnie. Wszystkie czynności mają taką samą wagę (3,125). Co by w praktyce oznaczało, że na równi można ocenić np. poruszanie się w nieznanym środowisku i mycie oraz wysuszenie rąk czy kontrolowanie własnych zachować i emocji.
Czytaj też w LEX: Świadczenia opiekuńcze po wprowadzeniu świadczenia wspierającego >
Skala przełoży się na wysokość świadczenia wspierającego
Wiele emocji w środowisku osób z niepełnosprawnościami dotyczy nie tyle samej skali, co jej przełożenia na określone progi kwotowe świadczenia wspierającego. Wyniesie ono bowiem:
- 220 proc. renty socjalnej, jeżeli potrzebę wsparcia określono na poziomie od 95 do 100 punktów,
- 180 proc. renty socjalnej - na poziomie od 90 do 94 punktów,
- 120 proc. renty socjalnej - na poziomie od 85 do 89 punktów,
- 80 proc. renty socjalnej - na poziomie od 80 do 84 punktów,
- 60 proc. renty socjalnej - na poziomie od 75 do 79 punktów,
- 40 proc. renty socjalnej - na poziomie od 70 do 74 punktów.
Gdyby te progi były bardziej płynne, wówczas sama wartość punktowa nie wzbudzałaby takich kontrowersji. Nie ulega wątpliwości, że wynik bliski 100 punktów powinny otrzymywać osoby z wieloraką, sprzężoną niepełnosprawnością, jednak założony poziom wsparcia finansowego osób mających np. ponad 80 punktów jest zdecydowanie zbyt niski w stosunku do potrzeb.
Sprawdź również książkę: Ubezpieczenia społeczne. Repetytorium >>
Potrzebna nowelizacja ustawy o świadczeniu wspierającym
Co należy podkreślić, właśnie w tym zakresie należy postulować jak najszybszą nowelizację samej ustawy o świadczeniu wspierającym. Idealnie byłoby, gdyby obejmowała także wpisanie poprawionej skali do ustawy. Ułatwiłoby to jej wykorzystywanie np. przy tworzeniu kolejnych elementów systemu wsparcia, gdzie można byłoby wykorzystać nie cały wynik punktowy, lecz ocenę poszczególnych czynności.
Sama koncepcja świadczenia wspierającego oraz skali potrzeby wsparcia jest krokiem w stronę wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. Zakłada ona bowiem kierowanie całego wsparcia finansowego z tytułu niepełnosprawności do osoby z niepełnosprawnością.
Eksperci i praktycy od lat podkreślają bowiem, że obecny system skutkuje czasem występowaniem swoistego klinczu w relacjach rodzinnych, uniemożliwiającego usamodzielnienie osoby z niepełnosprawnością.
Czytaj również: Świadczenie pielęgnacyjne na nowych i starych zasadach>>
Świadczenie pielęgnacyjne na innych zasadach
Ustawa o świadczeniu wspierającym, która co do zasady wejdzie w życie 1 stycznia 2024 r., zmieni także zasady pobierania świadczenia pielęgnacyjnego. Od nowego roku będzie można je pobierać na nowych lub starych zasadach, czyli tak jak teraz, z zachowaniem praw nabytych.
Od początku przyszłego roku będą mogły się o nie starać osoby z potrzebą najwyższego wsparcia i z jak najwyższą liczbą punktów w skali oceny potrzeby poziomu wsparcia. Osoby zaś, które uzyskają 78-86 punktów w skali oceny potrzeby wsparcia, będą mogły pobierać świadczenie wspierające od 1 stycznia 2025 r., a osoby z 70-77 punktami od 1 stycznia 2026 r. Chyba że, dotyczy to obu ostatnich grup, ich opiekun pobiera świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek dla opiekuna i z niego zrezygnuje, wtedy również ta grupa osób będzie mogła pobierać świadczenie wspierające od 1 stycznia 2024 r.
Krzysztof Kurowski, doktor nauk prawnych, przewodniczący Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON)
Zobacz procedurę w LEX: Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu >
Sprawdź w LEX: Czy od 1 stycznia 2024 roku osoba pobierająca świadczenie emerytalne będzie mogła pobierać świadczenie pielęgnacyjne? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
