Polskie prawo pozwala mężczyznom na wzięcie urlopu ojcowskiego a także urlopu macierzyńskiego, potocznie zwanego tacierzyńskim. W ubiegłym roku aż 188,7 tys. świeżo upieczonych tatusiów zdecydowało się na skorzystanie z możliwości opiekowania się własnym dzieckiem, a to wzrost o 15 proc. w porównaniu do poprzedniego roku.
Urlop ojcowski zawsze wynosi dwa tygodnie i jest udzielany niezależnie od urlopu tacierzyńskiego. Z kolei urlop tacierzyński jest to część urlopu macierzyńskiego niewykorzystana przez matkę dziecka, którą przejmuje ojciec.
Urlop ojcowski
Ojcowie mają prawo do dwóch tygodni płatnego urlopu ojcowskiego, którego nie mogą „oddać” mamie dziecka. To pozwala młodym rodzicom być razem tuż po porodzie i wspólnie opiekować się maluchem w pierwszych dniach jego życia.
Panowie mogą z urlopu ojcowskiego skorzystać w ciągu 24 miesięcy od urodzenia dziecka (w 2016 roku wydłużono ten okres z 12 do 24 miesięcy). Tata może przejść na urlop w tym samym czasie, kiedy mama dziecka przebywa na macierzyńskim, lub później do czasu, kiedy dziecko nie ukończy drugiego roku życia.
Urlop ojcowski może podzielić na dwie części, ale żadna z nich nie może być krótsza niż tydzień. W praktyce więc tata może wziąć albo od razu dwa tygodnie, albo dwa razy po jednym tygodniu.
Wniosek o urlop powinien złożyć u pracodawcy najpóźniej siedem dni przed jego rozpoczęciem.
Podczas urlopu ojcowskiego tata otrzymuje 100 proc. średniej pensji z ostatnich 12 miesięcy, jednak niewykorzystany w odpowiednim momencie – przepada.
Urlop tacierzyński
Urlop tacierzyński to potoczna nazwa. Tak naprawdę nie ma uregulowanego wymiaru, bo jest to część urlopu macierzyńskiego i jego długość zależy od tego, w jakim wymiarze matka dziecka wykorzysta urlop macierzyński - łącznie rodzice mają do dyspozycji od 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka, 31 tygodni, gdy ciąża jest bliźniacza, do nawet 37 tygodni, jeśli w jednej ciąży urodzi się piątka lub więcej dzieci.
Co ważne kobieta nie może zrzec się urlopu wcześniej niż 14 tygodni po porodzie. Tak, więc tata może być na tym urlopie zarówno dwa tygodnie, jak i dwa miesiące. Wszystko zależy od tego, ile tygodni urlopu macierzyńskiego weźmie mama dziecka.
- Mama dziecka, po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego przez 14 tygodni po porodzie, może wrócić do pracy. W takim przypadku pozostałą część okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego wykorzystuje świeżo ubezpieczony ojciec dziecka. Jeśli mama wykorzysta urlop w pełnym wymiarze, to ojciec dziecka nie dostanie go w ogóle. Ta zasada ma również zastosowanie w przypadku adopcji dziecka – wyjaśnia Iwona Kowalska Regionalny Rzecznik Prasowy ZUS na Dolnym Śląsku.
Zarówno urlop tacierzyński, jak i urlop ojcowski przysługują osobie zgłoszonej do ubezpieczenia chorobowego - nie ma znaczenia, czy podlega się mu obowiązkowo, czy dobrowolnie. Oznacza to, że skorzystać może z niego nie tylko pracownik, lecz także zleceniobiorca, a nawet osoba prowadząca własną działalność gospodarczą.
Jaki wniosek musi złożyć ojciec dziecka?
• Odpis skrócony aktu urodzenia dziecka - do ustalenia prawa do zasiłku i jego wypłaty może być przyjęta kopia tego dokumentu potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika składek albo ZUS,
• Zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka, o okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego oraz o stawce procentowej, w jakiej zasiłek macierzyński przysługiwał ubezpieczonej matce dziecka, zawierające imię, nazwisko i numer PESEL ubezpieczonej matki dziecka albo serię i numer dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL.
Czy ojciec może przejąć opiekę, gdy mama dziecka umrze lub je porzuci?
Od 14 sierpnia 2015 roku obowiązują nowe przepisy, korzystniejsze dla ojca dziecka. Tak, więc w razie śmierci matki dziecka lub porzucenia dziecka przez matkę, która nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny. Ubezpieczony ojciec dziecka lub inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny ma prawo do zasiłku macierzyńskiego za pozostały okres przypadający po dniu śmierci matki dziecka lub po dniu porzucenia dziecka do końca okresu, w którym matka podlegająca ubezpieczeniu byłaby uprawniona do zasiłku.
Trzeba wiedzieć, że prawo do zasiłku przysługuje pod warunkiem przerwania zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Wymiar urlopu macierzyńskiego:
20 tygodni (140 dni) - w przypadku urodzenia jednego dziecka,
31 tygodni (217 dni) - w przypadku urodzenia dwojga dzieci,
33 tygodni (231 dni) - w przypadku urodzenia trojga dzieci,
35 tygodni (245 dni) - w przypadku urodzenia czworga dzieci,
37 tygodni (259 dni) - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci.