Z sygnałów, jakie docierają do serwisu Prawo.pl wynika, że niektóre wojewódzkie urzędy pracy proszą przedsiębiorców ubiegających się o dofinansowanie wynagrodzeń pracowników objętych przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy - o zmianę zawartego porozumienia. Powodem jest zawarcie porozumienia na czas dłuższy, niż trzymiesięczny okres dofinansowania do wynagrodzeń. Tłumaczenie było takie, że okres przestoju i obniżonego wymiaru czasu pracy musi być skorelowany z okresem dofinansowania – mówi nam jeden z przedsiębiorców.
Zobacz w LEX: Tarcza antykryzysowa - rozwiązania dla przedsiębiorców i pracowników >
Eksperci, z którymi rozmawialiśmy, nie mają wątpliwości, że jeżeli rzeczywiście wojewódzkie urzędy pracy będą zajmowały takie stanowisko, to będzie to miało spore konsekwencje prawne dla pracodawców.
- Taka interpretacja ze strony niektórych urzędów jest niepokojąca. Zwłaszcza, że przepisy tarczy antykryzysowej obowiązują już od ponad półtora miesiąca i cieszą się naprawdę dużym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorców. Zatem wydawać by się mogło, że ewentualne wątpliwości występujące na gruncie tych przepisów, zwłaszcza w tak kluczowej kwestii, jak przestój ekonomiczny i obniżony wymiar czasu pracy, zostały już wyjaśnione – mówi Wioletta Żukowska-Czaplicka, ekspert ds. regulacji Pracodawców RP. I dodaje: - Taka interpretacja ze strony WUP jest również zaskakująca, bo trudno znaleźć dla niej uzasadnienie na gruncie obowiązujących przepisów.
Czytaj również: Porozumienia w sprawie postojowego: sukces czy porażka?
Koronawirus a przestój
Szkopuł w tym, że art. 15g ustawy w sprawie COVID-19 (dalej: specustawa) nie jest w tej kwestii precyzyjny. Przepis ten mówi, że przedsiębiorca (w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy - Prawo przedsiębiorców), a także organizacja pozarządowa (w rozumieniu art. 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie) oraz podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, u których wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19, może zwrócić się z wnioskiem o przyznanie świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy, o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy w następstwie wystąpienia COVID-19, na zasadach określonych w ust. 7 i 10.
Czytaj w LEX: Tarcza Antykryzysowa - ochrona firm i pracowników przed skutkami epidemii koronawirusa >
Świadczenia, o których mowa w ust. 1 (czyli świadczenia na rzecz ochrony miejsc pracy), oraz środki, o których mowa w ust. 2 (na opłacenie składek na ubezpieczenie społeczne za pracowników), w myśl art. 15g ust. 5 specustawy, są wypłacane w okresach przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy, o których mowa w art. 2 ustawy z 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy.
Zobacz procedurę w LEX: Łączenie różnych formy pomocy – zwolnienie ze składek ZUS i pomoc ze środków FP, FGŚP >
Żaden przepis specustawy nie mówi natomiast, na jaki okres musi zostać zawarte porozumienie. Wiadomo natomiast, że zgodnie z art. 15g ust. 16 dofinansowanie przysługuje maksymalnie na okres 3 miesięcy, i że - w myśl ust. 19 - Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania skutkom gospodarczym COVID-19, w drodze rozporządzenia, przedłużyć ten okres, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane.
I tu zaczynają się "schody"...
Pytanie zasadnicze - czy porozumienie w sprawie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy może zostać zawarte na okres dłuższy, niż okres dofinansowania?
- Interpretacja urzędów wskazuje, że przestój ekonomiczny i obniżony wymiar czasu pracy musi współgrać z okresem dofinansowania. Aczkolwiek firmy informowały nas, że nie zawsze okresy przestoju, obniżonego wymiaru czasu pracy pokrywały się z okresem dofinansowania, czasem porozumienia dotyczą dłuższego okresu niż okres dofinansowania – podkreśla Robert Lisicki, radca prawny, dyrektor Departamentu Pracy Konfederacji Lewiatan. I dodaje: - W swojej praktyce zetknąłem się z przypadkiem zawarcia porozumienia na okres dłuższy, który z kolei nie został zakwestionowany. Jak twierdzi Robert Lisicki, zawieranie porozumień na dłuższe okresy niż przewidziane prawem 3 miesiące dofinansowania (głównie o 2-3 tygodnie) wynikały z faktu, że przedsiębiorcy na początku nie wiedzieli, jak będą w praktyce liczone okresy dofinansowania.
Zobacz procedurę w LEX: Świadczenie postojowe – osoby uprawnione i zasady nabywania >
Jak mówi dyr. Lisicki, pytanie czy WUP powinien w takiej sytuacji zajmować się kontrolą porozumienia w tym zakresie. – Moim zdaniem na etapie wnioskowania weryfikacji powinny podlegać wymogi formalne do tego, aby taka pomoc w została udzielona, a nie kwestia, czy okres na jaki zostało zawarte porozumienie jest dłuższy niż 3 miesiące. Ewentualna legalność zawierania dłuższych porozumień w kontekście ich wpływu na warunki zatrudnienia może być przedmiotem zainteresowania Państwowej Inspekcji Pracy – zaznacza Robert Lisicki.
Czytaj w LEX: Tarcza antykryzysowa 3.0 - rozwiązania w zakresie prawa pracy >
Wioletta Żukowska-Czaplicka przypomina, że zgodnie z tarczą antykryzysową porozumienie powinno określać okres, przez jaki obowiązują rozwiązania dotyczące przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy. - Przepisy nie określają, ile czasu powinno trwać takie porozumienie, nie narzucają, że porozumienie powinno zostać zawarte na okres jedynie 3 miesięcy - pozostawiono to woli stron. Przy czym, aby skorzystać z dofinansowania, porozumienie powinno być zawarte na okres minimum 3 miesięcy, ponieważ na taki okres przewidziano dofinansowanie. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby porozumienie zostało zawarte na dłuższy okres, aczkolwiek wówczas dofinansowaniem zostanie objęty jedynie okres 3 miesięcy – twierdzi ekspert ds. regulacji Pracodawców RP. I dodaje: - Z naszych obserwacji wynika, że pracodawcy zawierają porozumienie głównie na okres 3 miesięcy, aby skorzystać z dofinansowania. Przedsiębiorcom trudno jest przewidzieć, jak za 3 miesiące będzie wyglądała sytuacja ich firmy i jakie będą wprowadzane zmiany prawne, dlatego ten okres 3-miesięczny jest dla nich dość bezpieczny.
Czytaj w LEX: Obowiązki i uprawnienia pracodawców oraz pracowników związane z ustawą o przeciwdziałaniu COVID-19 >
Jaki okres dofinansowania, taki okres porozumienia?
Tymczasem Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na stronie internetowej w pytania i odpowiedziach dotyczących tarczy antykryzysowej opublikowało swoją odpowiedź na pytanie, czy warunkiem stosowania przestoju ekonomicznego jest wystąpienie o dofinansowanie. - Stosowanie przestoju ekonomicznego zawartego w przepisach ustawy COVID-19 jest związane z wnioskiem o dofinansowanie – napisał resort pracy.
Sprawdź w LEX: Czy osoba współpracująca może otrzymać świadczenie postojowe? >
Także odpowiadając na inne pytanie o to, czy można wprowadzić przestój, na zasadach przewidzianych w art. 15g bez ubiegania się o dotację z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Np. na podstawie art. 15 zf (przepis ten pozwala m.in. na zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalony w porozumieniu - przyp. red.), resort pracy stwierdził: - Wprowadzenie przestoju ekonomicznego w kontekście art. 15g ustawy COVID-19 ma znaczenie wyłącznie w związku z zamiarem skorzystania z dofinansowania, o którym mowa w tym przepisie. Art. 15 zf ww. ustawy nie daje podstawy do wprowadzenia przestoju. Przepis ten reguluje tylko kwestie dotyczące ograniczenia nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego, wprowadzania systemu równoważnego czasu pracy oraz stosowania mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników, niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami.
Zobacz procedurę w LEX: Praca zdalna w dobie pandemii koronawirusa >
- Wygląda na to, że ciężar pisania przepisów na kolanie ustawodawcy zostanie przeniesiony na barki przedsiębiorców i pracowników. Brak pewności co do prawa to dzisiaj podstawowa bolączka. Wchodzimy w okres, w którym tekst ustawy staje się zbędny, skoro można z niego wyciągać wnioski nijak odnoszące się do treści przepisów – mówi Adrian Prusik, radca prawny, wspólnik w kancelarii Wojewódka i Wspólnicy. I dodaje: - Takie stanowisko oznacza, że przestój ekonomiczny lub obniżony wymiar czasu pracy może być wykorzystany jedynie przez okres dofinansowania, czyli nie dłużej niż 3 miesiące. To nie wynika z ustawy. Ta bowiem stanowi, że „okres obowiązywania rozwiązań dotyczących przestoju lub obniżonego wymiaru czas pracy” określa pracodawca i reprezentacja pracowników w porozumieniu. Nigdzie nie jest napisane, że musi on odpowiadać okresowi dofinansowania.
Sprawdź w LEX: Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą, która pobiera z tego tytułu zasiłek macierzyński, może pobierać postojowe? >
Według mec. Prusika, ustawa nie zakazuje, by był on dłuższy, niż 3 miesiące. Przepis art. 15g uprawniający do wprowadzenia przestoju i obniżonego wymiaru obowiązuje przez 180 dni, od 31 marca 2020 roku.
- W myśl tego poglądu dofinansowanie staje się warunkiem wprowadzenia przestoju lub obniżonego wymiaru, chociaż o dofinansowanie wnioskujemy po zawarciu porozumienia i wprowadzeniu przestoju lub obniżonego wymiaru czasu pracy. Ustawa jednak wskazuje, że pracodawca „może zwrócić się z wnioskiem o przyznanie świadczeń” na dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy. Stanowisko prezentowane przez ministerstwo oznacza, że nie tyle może, co musi – mówi mec. Prusik. Jak zaznacza, wszystko może być uzasadnione celem ustawodawcy, ale nie oznacza to, że można sobie ten cel dowolnie interpretować za każdym razem.
Także Paweł Korus, radca prawny, partner w kancelarii Sobczyk & Współpracownicy zwraca uwagę na to, że powszechnie przyjmuje się, że porozumienie nie musi być powiązane z wnioskiem o dofinansowanie. - Nie jestem szczególnym zwolennikiem tej tezy, bo modelowo nie są uspójnione systemy („oderwanie” porozumienia od wniosku przewiduje art. 15zf). Tym niemniej zarówno art. 15g, zgodnie z którym przedsiębiorca może zwrócić się z wnioskiem o dofinansowanie, jak i zwłaszcza art. 15g ust. 16 i 19 w zw. z ust 14 pkt 3 wskazują, że okres obowiązywania porozumienia nie jest tożsamy z okresem dofinansowania – zauważa mec. Paweł Korus. Jak podkreśla, okres ten ustalają partnerzy społeczni, a 3-miesięczny maksymalny „limit” może być przedłużany w drodze rozporządzenia. - Nie sposób zakładać, że przedłużenie okresu dofinansowania każdorazowo wiązałoby się z koniecznością zawierania kolejnego porozumienia. Można natomiast przyjąć, że maksymalny okres porozumienia wynika z art. 36 ust. 4 tej ustawy (180 dni od dnia 31 marca 2020 r.) – uważa mec. Paweł Korus.
Sprawdź również książkę: Kodeks pracy. Komentarz. Tom I i II >>
Skutki dłuższego porozumienia
Taka interpretacja przepisów przez WUP i ministerstwo pracy niesie bardzo poważne zagrożenie dla pracodawców. Jeśli bowiem uznać, że pracodawca w związku z epidemią koronawirusa faktycznie może wprowadzić przestój ekonomiczny i obniżony wymiar czasu pracy jedynie na trzy miesiące, a nie np. na 4, 5 czy 6 miesięcy, to oznacza, że w pozostałych miesiącach dokonał obniżenia wymiaru czasu pracy i wynagrodzenia w sposób bezprawny, bo bez dokonania zmian w umowach o warunkach pracy i płacy pracowników. To z kolei otwiera im drogę do występowania do sądów pracy o wyrównanie wynagrodzenia.
Zobacz procedurę w LEX: Tryb wprowadzania zmian organizacyjnych w związku z COVID-19 – ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku dobowego; wprowadzenie systemu równoważnego czasu pracy; stosowanie mniej korzystnych warunków zatrudnienia >
- Jeżeli stanowisko będzie takie, że przestój i obniżony wymiar czasu pracy jest skorelowany z okresem dofinansowania, to dofinansowanie jest bezpieczne i przedsiębiorcy nie muszą się obawiać, że ktoś każe im zwrócić otrzymaną pomoc. Powstaje natomiast wątpliwość co do prawidłowości działań pracodawców, którzy wprowadzili przestój i obniżony wymiar czasu pracy a nie otrzymali dofinansowania albo wprowadzili przestój i obniżony wymiar za okres przekraczający czas dofinansowania – podkreśla mec. Adrian Prusik.
Zobacz procedury w LEX:
Dofinansowanie wynagrodzeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) >
Dofinansowanie na utrzymanie miejsc pracy – wsparcie od starosty >
Ryczałt za sprzęt używany do pracy zdalnej w dobie pandemii koronawirusa >
Narzędzia podatkowe wspierające zwalczanie pandemii koronawirusa >
Czytaj również: Pomoc dla przedsiębiorców w ramach tarczy to ponad 8 miliardów złotych
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
