W obrocie gospodarczym jest całkiem sporo spraw, w których może dojść do nadużycia weksla. Tak uważa m.in. Katarzyna Chróścicka, radca prawny, partner zarządzający w Chróścicka Kancelaria. Wszystko przez to, że przedsiębiorcy nie zdają sobie sprawy z tego, jak wygląda egzekucja praw z weksla, a nawet czasami zapominają o swoich wekslach i ich nie pilnują.

Tymczasem zapomniane, albo co gorsza, zagubione czy ukradzione weksle, nawet po latach pozostają niebezpieczne dla ich wystawców. ‒ To był spór między przedsiębiorcami. O duże pieniądze ‒ opowiada Katarzyna Chróścicka. - Nagle okazało się, że za sprawą starego, dawno zapomnianego weksla, biznes budowany przez lata może zostać przejęty i zlicytowany. Chodziło o zakres i charakter zobowiązań między przedsiębiorcami. Taki klasyczny spór o to, kto jest komu i ile winien oraz kiedy powinien to zapłacić ‒ tłumaczy mec. Katarzyna Chróścicka.  Weksle mogą bowiem zostać wykorzystane, mimo że przedsiębiorca nie ma już żadnych zobowiązań wobec ich posiadaczy.

 

Najpierw egzekucja, potem obrona

Wystarczy, że posiadacz weksla wystąpi do sądu o wydanie nakazu zapłaty w trybie art. 485 par. 2 Kodeksu postępowania cywilnego.

Czytaj w LEX: Natychmiastowa wykonalność nakazu zapłaty wydanego na podstawie papierów wartościowych >

Na jego podstawie sąd wydaje nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla. Chyba, że weksel nie jest prawidłowo wypełniony, a sąd ma wątpliwości co do jego prawdziwości lub treści, albo gdy powód nie udowodnił, że prawidłowo nabył weksel (chyba, że sam go wystawił). Na tym etapie sąd bada jednak tylko formalną stronę weksla, nie wnikając w powody, dla których został wystawiony, ani zasadność roszczenia. Co ważne, nakaz zapłaty natychmiast po jego wydaniu staje się tytułem zabezpieczenia i komornik może zająć majątek dłużnika, np. jego rachunki bankowe czy wierzytelności, jak choćby otrzymany z urzędu skarbowego zwrot podatku VAT.

Jakie to może rodzić konsekwencje dla dłużnika nie trudno sobie wyobrazić, zwłaszcza jeśli nie wiedział o wydaniu nakazu zapłaty, a to nie jest jeszcze najgorsze. Jeżeli bowiem dłużnik nie zapłaci kwoty objętej nakazem w ciągu dwóch tygodni,  to nakazowi może zostać nadana klauzula wykonalności i stanie się on tytułem egzekucyjnym. Wtedy komornik będzie mógł wszcząć zwyczajną egzekucję skierowaną do całego majątku dłużnika. Co istotne, nawet sprzeciw dłużnika wekslowego (zakwestionowanie przez niego przykładowo kwoty czy podpisu na wekslu) prawidłowo wniesiony do sądu nie wpływa na egzekucję weksla, chociaż spowoduje, że sąd będzie badał kwestie merytoryczne.

Czytaj w LEX: Weksel w ewidencji księgowej >

Jak powstrzymać egzekucję z weksla

Egzekucję z weksla może powstrzymać wystąpienie do sądu o dokonanie zabezpieczenia do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy. Wówczas orzeczenie sądu wstrzymujące egzekucję, np. na okres do zakończenia sporu, jest ratunkiem przed utratą własnych pieniędzy.  

‒ To jednak wymaga wykazania, że dłużnikowi grozi niepowetowana szkoda, oraz że jego zarzuty wobec nakazu są uprawdopodobnione. Trzeba też działać szybko, bo komornik też nie zasypuje gruszek w popiele. Ostatnio udało się nam uzyskać dla klienta zabezpieczenie w ciągu siedmiu dni ‒ opowiada Katarzyna Chróścicka. I dodaje: Dłużnik wekslowy może nawet wygrać sprawę przed sądem, ale co z tego, jeżeli nie będzie miał od kogo odzyskać swoich pieniędzy, bo wierzyciel upadnie. Zdarza się bowiem, że po weksel sięgają przedsiębiorcy, którzy mają problemy i  uzyskanymi z niego pieniędzmi chcą spłacić swoje długi.
- A w ramach egzekucji dłużnik może też stracić np. swoje udziały w długo budowanej spółce. Po latach może to już być zupełnie inne przedsiębiorstwo, jeżeli w ogóle cokolwiek z niego zostanie - dodaje mec. Chróścicka.

Czytaj w LEX: Wypełnianie weksla >

Weksla trzeba pilnować jak oka w głowie

Weksel ma  stanowić zabezpieczenie zobowiązań finansowych i poprawiać sytuację wierzyciela. Jednak jak widać w rękach nieuczciwych osób może ‒ wbrew swojemu przeznaczeniu ‒ zostać nadużyty.
- Co robić, aby uniknąć kłopotów? - Moim klientom radzę, by weksle wystawiali tylko bardzo wiarygodnym i zaufanym podmiotom, bez możliwości puszczania ich w obieg (klauzula nie na zlecenie), zawsze dbając o bardzo precyzyjne ustalenie, kiedy i w jaki sposób weksel może być wypełniony. Nigdy nie in blanco - podkreśla Katarzyna Chróścicka.

W wyroku z 26 listopada 2002 r. Sąd Najwyższy orzekł, że przy uzupełnieniu weksla nie jest co prawda wykluczona możliwość uwzględnienia innych wierzytelności istniejących między stronami, ale musi to wynikać z zawartego przez nie porozumienia w przedmiocie uzupełnienia weksla (sygn. akt V CKN 1411/00), a w tym wypadku takiego porozumienia nie zawarto.  Mec. Katarzyna Chróścicka. dodaje też, że nie wolno tracić swoich weksli z oczu. - Zawsze trzeba je odbierać wtedy, gdy zmienia się umowa, czy znika powód, dla którego weksel został dany ‒ podkreśla.

Czytaj w LEX: Weksel a koszty uzyskania przychodów >

Będzie mniej weksli w obrocie

Tadeusz Białek, radca prawny, dyrektor Zespołu Legislacyjno-Prawnego Związku Banków Polskich zauważa jednak, że weksle nie są już tak bardzo popularne w sektorze bankowym, jak kiedyś były. Niektóre z banków nie posiadają już nawet tzw. gospodarki wekslowej, czyli departamentów odpowiedzialnych za politykę wekslową w banku. Co prawda ZBP zaobserwował próby nadużycia weksla, ale dotyczyły one osób fizycznych jako konsumentów. ‒ Chodzi o oszustów, którzy podszywali się pod policjantów czy pracowników administracji publicznej podsuwając ludziom czyste kartki do złożenia na nich swojego podpisu. Jak tłumaczyli, jest to związane z koniecznością uzupełnienia przez organy posiadanych danych, tymczasem potem podpisy te były kopiowane i przenoszone na weksle.

Czytaj w LEX: Weksle i dokumenty stwierdzające ustanowienie pełnomocnika a opłata skarbowa >

Było to o tyle łatwe, że dziś weksel nie wymaga żadnej oficjalnej formy. Może być napisany nawet odręcznie ‒ mówi mec. Białek. Dodaje jednak, że w obrocie gospodarczym nie widać zwiększonego zainteresowania weksla. - Jeżeli już jest stosowany, to jako jedna z form zabezpieczenia i najczęściej nie jedyna ‒ podkreśla mec. Białek. ‒  Z naszych obserwacji wynika, że weksla wymagają instytucje publiczne, np. w zamówieniach publicznych czy dofinansowaniu inwestycji ze środków UE, ale także najczęściej razem z poręczeniem bankowym lub gwarancją bankową - dodaje mec. Białek.

Czytaj w LEX: Najczęściej popełniane błędy przy wypełnianiu weksla >

Weksel to nie jedyna forma zabezpieczenia

Oprócz weksla w obrocie gospodarczym funkcjonuje także depozyt notarialny, adwokacki i radcy prawnego, ale także czek potwierdzony. Są także gwarancje bankowe. Można wreszcie poddać się egzekucji w formie aktu notarialnego. ‒ Rozumiem, że weksel jest tańszy niż inne formy zabezpieczeń dostępne na rynku, ale jeżeli już koniecznie chcemy dać weksel, to zawsze dołączajmy do niego deklarację, która precyzyjnie określi warunki jego spłaty ‒ radzi mec. K. Chróścicka. 

Sprawdź w LEX:

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.