Prezydent podpisał 6 sierpnia ustawę z 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. W zasadniczej części nowe regulacje wejdą w życie 1 stycznia 2020 r., warto zatem już teraz zapoznać się z nimi bliżej.

Czytaj: Ustawa o zatorach płatniczych może wejść w życie>>
 

Skąd potrzeba nowej ustawy?

Celem nowej ustawy jest poprawa otoczenia prawnego transakcji handlowych w celu zmniejszenia negatywnego zjawiska tzw. zatorów płatniczych, czyli nieterminowego regulowania należności wynikających z transakcji w obrocie gospodarczym.

Ustawodawca dostrzegł, że znaczna część przedsiębiorców otrzymuje zapłatę za swoje towary lub usługi po terminie, przy czym wielu z nich musi czekać na płatność nawet przez 60 dni po upływie wymagalności faktury. Oznacza to często w praktyce bardzo długie okresy pomiędzy poszczególnymi wpływami środków na konto firmy, co może prowadzić do utraty płynności finansowej. Z danych, na które powołuje się uzasadnienie projektu ustawy wynika również, że przeterminowane należności uderzają częściej w małe i średnie przedsiębiorstwa, aniżeli w duże. Wskazuje się bowiem na fakt, że im mniejsze przedsiębiorstwo, tym udział kosztów związanych z zatorami płatniczymi w całkowitych kosztach działalności jest większy.

Czytaj w LEX: Mediacja po reformie KPC >

Co się zmienia?

Z tych względów zdecydowano, że potrzebna jest nowa ustawa kompleksowo regulująca temat zatorów płatniczych. Zmian jest zatem dosyć dużo. Nowe przepisy zmieniają cały szereg obowiązujących już ustaw, w tym szczególności ustawę o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (która będzie nazywana od tej pory ustawą o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych), ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy podatkowe.

Najważniejsze zmiany można pogrupować w kilka podstawowych zagadnień.

 

 

Maksymalne terminy zapłaty

Aktualnie obowiązujące przepisy ustanawiają szczegółowe regulacje w zakresie maksymalnych terminów zapłaty w transakcjach handlowych (czyli – w pewnym skrócie – takich, które dokonywane są wyłącznie między przedsiębiorcami albo między przedsiębiorcą, a zamawiającym w rozumieniu Prawa zamówień publicznych). Tytułem przykładu, na podstawie aktualnej ustawy maksymalny termin płatności wynikający z umowy nie może być dłuższy niż 60 dni od doręczenia faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony wyraźnie ustalą inaczej i nie jest to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

 

Po wejściu w życie nowej ustawy te regulacje ulegną zmianie. Maksymalne terminy zapłaty będą zależeć od tego, jakie podmioty uczestniczą w danej transakcji, przy czym:

  1. W przypadku transakcji asymetrycznych, w której wierzyciel jest mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą lub średnim przedsiębiorcą (dalej „MŚP”), a dłużnikiem zobowiązanym do świadczenia pieniężnego dużym przedsiębiorcą (wg definicji zawartych w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i art. 108 Traktatu) – maksymalny termin płatności będzie wynosił 60 dni, bez możliwości jego wydłużenia.
  2. W przypadku transakcji symetrycznych, np. gdy po obu stronach umowy są MŚP lub duzi przedsiębiorcy – maksymalny termin płatności będzie wynosił 60 dni, przy czym możliwe będzie jego wydłużenie przez strony, o ile nie będzie to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
  3. W transakcjach, gdzie dłużnikiem jest podmiot publiczny – maksymalny termin płatności będzie wynosił 30 dni, chyba że chodzi o podmiot leczniczy – wtedy wyjątkowo 60 dni.

W przypadku, o którym mowa w pkt 2 powyżej (transakcje symetryczne), to na dłużniku zobowiązania pieniężnego będzie spoczywał ciężar dowodu, że ewentualnie ustalony termin płatności przekraczający 60 dni nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela.

Czytaj w LEX: Nowa procedura gospodarcza - reforma KPC >

Co jeżeli strony ustalą dłuższe terminy niż maksymalne?

W razie ustalenia przez strony terminów dłuższych, niż pozwala na to nowa ustawa, takie dłuższe terminy będą bezwzględnie nieważne, a w ich miejsce wejdą maksymalne terminy ustawowe. Z kolei, jeżeli termin płatności będzie ustalony na poziomie ponad 120 dni od doręczenia rachunku lub faktury, wierzyciel będzie mógł nawet wypowiedzieć umowę lub od niej odstąpić, przy czym w przypadku wypowiedzenia wszelkie jego należności z tytułu już dostarczonych towarów lub wykonanych usług staną się wymagalne w ciągu 7 dni.

Takie rozwiązania mają stanowić zabezpieczenie interesu przedsiębiorców czekających na zapłatę.

 

Nowelizacja KPC z LEX-em – BEZPŁATNE szkolenia online.  Zapisz się >

 

Raportowanie praktyk płatniczych

Kolejną istotną zmianą jest zobowiązanie największych przedsiębiorców (tj. tych, którzy uzyskują przychód powyżej 50 EUR rocznie) oraz podatkowych grup kapitałowych do sporządzania raportów na temat stosowanych przez nich praktyk płatniczych. Raporty będzie się składało ministrowi właściwemu do spraw gospodarki – aktualnie Ministrowi Przedsiębiorczości i Technologii („MPiT”). Będą one publicznie dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej po to, aby umożliwić kontrahentom takich podmiotów weryfikację, w jaki sposób stosują one zmienione przepisy o terminach zapłaty.

Czytaj w LEX: Reforma KPC - przepisy, które wchodzą w życie 21 sierpnia 2019 r. >

Odsetki

Ustawa podwyższa odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, oprócz przypadków, gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym (wtedy odsetki pozostają na tym samym poziomie, co obecnie). W większości przypadków odsetki takie będą równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych – aktualnie będzie to więc 11,5 proc..

Chodzi o to, by kredytowanie się kosztem firm było nieopłacalne.

 

Sądowe postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook

Andrzej Marciniak

Sprawdź  

Nowe kompetencje UOKiK i kary za stosowanie opóźnień w płatnościach

Dużą grupą zmian istotną w praktyce są nowe uprawnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej „UOKiK”), w tym możliwość nakładania administracyjnych kar pieniężnych na przedsiębiorców stosujących praktyki polegające na tzw. nadmiernym opóźnianiu się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. O takiej praktyce będzie można mówić w sytuacji, w której w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń niespełnionych przez przedsiębiorcę oraz spełnionych przez niego po terminie wyniesie co najmniej 5 mln złotych (od 2022 roku będzie to 2 mln złotych).

Postępowanie przed UOKiK będzie wszczynane z urzędu lub na wniosek. Może ono zakończyć się karą pieniężną, której wysokość będzie zależeć od wartości niezapłaconych faktur i długości opóźnień. Decyzje o nałożeniu kary będą publikowane na stronie internetowej UOKiK.

Zmiany w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Nowa ustawa poszerza również katalog czynów nieuczciwej konkurencji zawarty w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W szczególności, opisuje czyn nieuczciwej konkurencji polegający na nieuzasadnionym wydłużaniu terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi, które może polegać np. na naruszeniu maksymalnych terminów płatności wynikających z nowej ustawy.

W razie stwierdzenia takiego czynu przedsiębiorca, którego interes został naruszony lub zagrożony (np. wierzyciel, który nie uzyskał płatności w terminie), będzie mógł skorzystać z roszczeń o zaniechanie niedozwolonych działań, usunięcie skutków naruszeń prawa, ale także żądać np. naprawienia szkody na zasadach ogólnych oraz wydania korzyści bezprawnie uzyskanych przez drugą stronę transakcji.  

Zmiany w podatkach

Będą również zmiany w podatkach dochodowych – na wzór tzw. ulgi na złe długi znanej już z przepisów VAT-owskich. W pewnym skrócie, ustawa wprowadza rozpoznanie skutków podatkowych w podatkach PIT i CIT w przypadku zaistnienia opóźnień w płatnościach, w taki sposób, że:

  1. z jednej strony umożliwia zmniejszenie podstawy opodatkowania po stronie wierzyciela o kwotę nieuzyskanych należności (kwotę niezrealizowanej wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego), przy czym zmniejszenia takiego będzie się dokonywać w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty rachunku lub faktury, a
  2. z drugiej strony nakazuje w analogicznej sytuacji zwiększyć podstawę opodatkowania po stronie dłużnika opóźniającego się w płatnościach o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów kwotę wartości zobowiązania do zapłaty.

Postępowanie cywilne - zabezpieczanie roszczeń

Łatwiej będzie również dochodzić roszczeń wynikających z transakcji handlowych. Ustawa wprowadza istotne ułatwienia w zabezpieczaniu takich roszczeń, których wartość nie przekracza 75 tys. złotych, o ile od terminu zapłaty minęło już co najmniej 3 miesiące. Powód dochodzący takiej należności nie będzie już musiał wykazywać interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Wystarczy, że uprawdopodobni samo roszczenie.

Jest to znaczne ułatwienie dla wierzycieli. Dotychczas, w celu uprawdopodobnienia interesu prawnego musieli oni argumentować, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania sądowego. Zabezpieczenie było zatem możliwe w wyjątkowych sytuacjach, np. jeżeli trzeba było działać szybko, bo zobowiązany wyzbywał się majątku lub go ukrywał. Teraz budowanie takiej argumentacji nie będzie konieczne.

Zryczałtowane koszty dochodzenia należności

Ustawa podwyższa zryczałtowane koszty odzyskiwania należności od dłużnika, które do tej pory wynosiły zawsze równowartość w PLN kwoty 40 EUR. Po wejściu w życie nowej ustawy koszty przysługujące wierzycielowi od dłużnika z tego tytułu będą zależeć od wartości dochodzonej wierzytelności i będą wynosić:

  1. 40 EUR – gdy świadczenie pieniężne nie przekracza 5 tys. złotych,
  2. 70 EUR –  gdy świadczenie pieniężne jest wyższe od 5 tys., ale niższe niż 50 tys. złotych,
  3. 100 EUR – gdy świadczenie pieniężne jest równe lub wyższe od 50 tys. złotych.


Przepisy przejściowe

Ustawa zawiera stosunkowo skomplikowane przepisy przejściowe, np. w zakresie składania raportów do MPiT. W niektórych przypadkach przepisami ustawy mają być również objęte transakcje handlowe zawarte przed 1 stycznia 2020 r. Jest tak np. w przypadku postępowań UOKiK dotyczących nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, które mogą obejmować takie wcześniejsze transakcje, ale o tyle tylko, o ile należności z nich wynikające stały się wymagalne po 1 stycznia 2020 r.

Autor: Jacek Liput, radca prawny , counsel w kancelarii Gawroński&Partners..
 

Gdzie znaleźć pełny tekst ustawy?

Pełny tekst uchwalonej ustawy można znaleźć na stronie: http://orka.sejm.gov.pl/proc8.nsf/ustawy/3475_u.htm