Problemy z rozliczeniami są jednym z istotnych wyzwań dla polskich przedsiębiorców, w szczególności tych najmniejszych. Zgodnie z raportem Forum Obywatelskiego Rozwoju z marca 2017 r., ze zjawiskiem tym miało do czynienia ponad 80 proc. polskich przedsiębiorców, a w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw opóźnienia w płatnościach są wskazywane jako kluczowy czynnik ograniczający inwestycje.

Istniejące w tym zakresie regulacje okazały się niewystarczające, w szczególności dlatego, że w praktyce korzystanie z nich często wymaga nieproporcjonalnego wysiłku (np. sądowe dochodzenie niewielkich kwot). Dlatego resort przedsiębiorczości przygotował projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych, który może dać szansę na ograniczenie tego niepożądanego zjawiska. Planowany termin wejścia w życie nowych przepisów to 1 czerwca 2019 r., z wyjątkiem zmian podatkowych, które miałyby obowiązywać od roku 2020.

Ostatniego dnia stycznia projekt trafił do Komitetu Stałego Rady Ministrów, a Jadwiga Emilewicz, minister przedsiębiorczości zapowiada, że w marcu przyjmie go rząd. Generalnie należy ocenić go pozytywnie, w szczególności pomocne mogą się okazać zmiany podatkowe, z uwagi na wprowadzenie dla nierzetelnych dłużników konkretnych i namacalnych sankcji, które nie wymagają uprzednich działań wierzyciela. Nie wszystkie jednak zmiany są korzystne.

 

Prawne zabezpieczenia zapłaty wierzytelności

Izabela Heropolitańska

Sprawdź  

Najważniejsze zmiany w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

Kluczową planowaną nowością jest obowiązek raportowania przez dużych przedsiębiorców (podatkowe grupy kapitałowe oraz inni przedsiębiorcy, jeżeli ich roczny obrót przekracza 50 mln euro) wartości należności i zobowiązań z transakcji handlowych oraz terminów w jakich są - odpowiednio - otrzymywane i regulowane. Sprawozdania będą składane corocznie do 31 stycznia ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, począwszy od danych za rok 2020. Ponadto, prezes UOKiK uzyska możliwość nakładania kar pieniężnych na przedsiębiorców nadmiernie opóźniających się w spełnianiu świadczeń pieniężnych z tytułu transakcji handlowych (za takie projekt uznaje sytuację, w której suma wartości opóźnionych świadczeń w okresie 3 kolejnych miesięcy wynosi co najmniej 500.000 zł), po przeprowadzeniu uregulowanego w projekcie postępowania (pierwotna wersja projektu przewidywała, że uprawnienie to realizował będzie szef KAS). Wysokość kar wynikać będzie ze wzoru ich obliczania zawartego w projekcie.

Pozostałe zmiany to m.in.:

  • bezwzględny zakaz uzgadniania terminu zapłaty powyżej 60 dni w transakcjach „asymetrycznych”, tj. pomiędzy dużymi przedsiębiorcami a MŚP, w których ci pierwsi są zobowiązani do zapłaty;
  • obowiązek obliczania kwoty odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych i, w określonych sytuacjach, wykazywania ich w księgach przez dużego przedsiębiorcę (będącego dłużnikiem w transakcjach „asymetrycznych”);
  • podwyższenie o 2 punkty procentowe stopy odsetek za opóźnienia w transakcjach handlowych (za wyjątkiem podmiotów leczniczych);   
  • wprowadzenie zróżnicowanych stawek zryczałtowanego wynagrodzenia za dochodzenie roszczeń (w kwotach będących równowartością 40, 70 i 100 euro), uzależnionych od wysokości samego roszczenia;
  • obowiązek składania przez dużych przedsiębiorców oświadczenia o swoim statusie najpóźniej w momencie zawarcia umowy.

 

Przepisy podatkowe

Zmiany, wzorowane na rozwiązaniach z ustawy o VAT, dotyczą podatków dochodowych i obejmują możliwość pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania o kwotę wierzytelności, jeżeli nie została ona uregulowana lub zbyta w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu płatności (stosowne rozliczenie będzie wymagane dopiero po jej uregulowaniu), oraz obowiązek doliczenia przez dłużnika kwoty nieuregulowanego zobowiązania do podstawy opodatkowania (z prawem do stosownej korekty po jego uregulowaniu). Skorzystanie z tych uprawnień będzie możliwe pod warunkiem braku postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub likwidacyjnego toczącego się w stosunku do wierzyciela lub dłużnika oraz upływu nie więcej niż 2 lat od końca roku kalendarzowego, w którym wystawiono fakturę/rachunek lub zawarto umowę. Konieczne jest też posiadanie rezydencji podatkowej na terenie RP lub uzyskiwanie na nim dochodu za pośrednictwem zagranicznego zakładu i przypisania do niego dochodu lub kosztu uzyskania przychodu.

Postępowanie cywilne

Spośród innych zmian warto wspomnieć o uregulowaniu w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nowego czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na nieuzasadnionym wydłużaniu terminów zapłaty za dostarczone produkty lub wykonane usługi oraz ułatwieniach w zabezpieczeniu w postępowaniu cywilnym roszczeń z transakcji handlowych o wartości nie przekraczającej 75 tys. złotych poprzez ograniczenie wymogów uzyskania zabezpieczenia do uprawdopodobnienia roszczenia oraz - zamiast interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia - okoliczności, że należności nie uregulowano przez co najmniej trzy miesiące od dnia upływu terminu płatności określonego w fakturze, rachunku lub umowie.

 

Pomimo zasadniczo pozytywnej oceny projektu, część propozycji wymaga jeszcze dalszych prac, a w niektórych przypadkach rezygnacji z ich wprowadzenia. Nakładanie kar za nieterminowe płatności to rozwiązanie, naszym zdaniem, zbyt daleko idące, w szczególności z uwagi na jednoczesne wprowadzenie dodatkowych sankcji podatkowych oraz wyższych odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. W przypadku dużych przedsiębiorców łączy się to z koniecznością ich obliczania oraz ujmowania w księgach. Można też się zastanowić, czy obciążenie wyłącznie dużych przedsiębiorców obowiązkiem obliczania i ujmowania w księgach odsetek nie godzi w zasadę równości wobec prawa. Wątpliwości budzi także krótki termin na raportowanie terminów płatności – zasadne byłoby jego przedłużenie z uwagi na dużą liczbę transakcji wymagających analizy.

 


Wojciech Trzciński  jest radcą prawnym w PwC Legal

 

Piotr Majewski jest radcą prawny w PwC Legal