Jak poiinformowało Centrum Informacyjne Rządu, nowelizacja wprowadza do polskiego prawa zasady podziemnego składowania CO2, opisane w dyrektywie z 2009 r. Metoda CCS (Carbon Capture and Storage) wychwytu i sekwestracji (składowania) CO2 jest promowana przez KE jako jeden ze sposobów ograniczania emisji CO2 do atmosfery.

Metoda wychwytywania dwutlenku węgla i jego podziemnego składowania (sekwestracja) promowana jest przez Komisję Europejską jako jeden ze sposobów ograniczania emisji CO2 do atmosfery. Technologia wychwytywania i podziemnego (geologicznego) składowania CO2 (ang.: Carbon Dioxide Capture and Storage) polega na jego wychwyceniu różnymi metodami z emitorów, głównie instalacji przemysłowych, transportowaniu do miejsca składowania i zatłoczeniu do izolowanej formacji geologicznej w celu trwałego przechowywania. Zasady dotyczące podziemnego składowania CO2 zostały uregulowane w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla (tzw. dyrektywa CCS). Polska jest ostatnim państwem członkowskim UE dokonującym transpozycji dyrektywy CCS do krajowego porządku prawnego.

Ze względu na znikome doświadczenia krajowe i zagraniczne oraz ze względu na nieznane długoterminowe skutki podziemnego składowania CO2, w projekcie nowelizacji Prawa geologicznego i górniczego (Pgg) zdecydowano ograniczyć regulacje wyłącznie do przedsięwzięć demonstracyjnych, które spełniają kryteria określone w decyzji Komisji nr 2010/670/UE z 3 listopada 2010 r.

Dotychczas w Polsce realizowano projekty zatłaczania CO2 o charakterze pilotażowym (złoże gazu ziemnego „Borzęcin” k. Rawicza i eksperyment w Kaniowie) na niewielką skalę. Podobne projekty odnotowano w Niemczech, Danii, USA, Kanadzie, Holandii, Norwegii. Są to głównie przedsięwzięcia, w których na przestrzeń składowania wykorzystano wyeksploatowane i czynne złoża gazu ziemnego i ropy naftowej.

Zgodnie z projektem ustawy, podziemne składowanie dwutlenku węgla, a także poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla będzie wymagało uzyskania pozwolenia (koncesji) udzielanej przez ministra środowiska. Koncesja ma być udzielana wyłącznie na potrzeby realizacji projektu demonstracyjnego. Koncesja na podziemne składowanie dwutlenku węgla obejmie działalność związaną z eksploatacją podziemnego składowiska, a także okres po jego zamknięciu, tj. zakończeniu zatłaczania dwutlenku węgla, związany z likwidacją instalacji oraz monitoringiem tego kompleksu przez okres nie krótszy niż 20 lat od jego zamknięcia.

Koncesja na poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla będzie wydawana wyłącznie na wniosek zainteresowanej strony, po zasięgnięciu opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Natomiast koncesja na podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie wydawana (także wyłącznie na wniosek zainteresowanej strony) w uzgodnieniu z ministrem gospodarki i właściwym wójtem (burmistrzem lub prezydentem miasta). Przed wydaniem koncesji na podziemne składowanie CO2, zgodnie z dyrektywą CCS, konieczne będzie uzyskanie stanowiska Komisji Europejskiej.

Ze względu na fakt, że części górotworu, w obrębie których będą lokalizowane podziemne składowiska dwutlenku węgla, są objęte własnością górniczą, korzystanie z nich będzie się odbywać poprzez ustanowienie użytkowania górniczego (w drodze umowy za wynagrodzeniem).

W projekcie nowelizacji ustawy określono szczegółowe wymagania, jakie powinien spełniać wniosek o udzielenie koncesji. Analogicznie do wydobywania kopalin, dla których konieczne jest przedstawienie projektu zagospodarowania złoża, do wniosku o udzielenie koncesji na podziemne składowanie dwutlenku węgla należy dołączyć plan zagospodarowania podziemnego składowiska dwutlenku węgla. Powinien on zawierać m.in. plan monitorowania składowiska, plan działań naprawczych oraz tymczasowy plan działań po zamknięciu składowiska. Plan zagospodarowania podziemnego składowiska CO2 będzie zatwierdzany przez prezesa Wyższego Urzędu Górniczego).

Istotnym rozwiązaniem jest wprowadzenie obowiązku zabezpieczenia z dwóch tytułów:

- zabezpieczenia finansowego prowadzenia działalności polegającej na podziemnym składowaniu dwutlenku węgla,

- mechanizmu finansowego (zabezpieczenie środków) związanego z przekazaniem odpowiedzialności za podziemne składowisko dwutlenku węgla

Krajowemu Administratorowi Podziemnych Składowisk Dwutlenku Węgla (KAPS CO2).

Dla zabezpieczeń przewidziano katalog dopuszczalnych form dla przykładu: w pieniądzu, w formie gwarancji bankowej lub gwarancji ubezpieczeniowej.

Dzięki zabezpieczeniom możliwe będzie wypełnienie przez przedsiębiorcę wszystkich obowiązków wynikających z koncesji na podziemne składowanie CO2, w tym wymogów dotyczących monitoringu, zamknięcia składowiska, obowiązków po zamknięciu składowiska, w tym likwidacji składowiska oraz rozliczeń w przypadku konieczności zapobiegania lub likwidacji skutków wycieków.

Projekt wprowadza przepisy dotyczące obowiązku uwzględnienia udokumentowanych kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla w studiach uwarunkowań i kierunkach zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, a także w planach zagospodarowania przestrzennego województwa. W studiach i miejscowych planach ujawnione będą również obszary i tereny górnicze wyznaczone w koncesjach na podziemne składowanie dwutlenku węgla.

Do ustawy (w dziale VI) dodano nowy rozdział 4a, w którym zawarto przepisy dotyczące wyłącznie podziemnego składowania dwutlenku węgla. Sprecyzowano warunki lokalizacji kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, ograniczając lokalizację wyłącznie do miejsc odpowiednich pod względem geologicznym i przyrodniczym, które będą gwarantować bezpieczeństwo zdrowia i życia ludzi oraz środowiska. Obszary lokalizacji kompleksów podziemnego składowania dwutlenku węgla zostaną wyznaczone w drodze rozporządzenia.

Podstawową zasadą eksploatacji i zamknięcia podziemnego składowiska dwutlenku węgla będzie zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego oraz zapobieganie negatywnym dla środowiska skutkom podziemnego składowania CO2, chodzi szczególnie o zanieczyszczenia wód podziemnych. Z tego względu przedsiębiorca będzie zobowiązany m.in. do kontrolowania strumienia dwutlenku węgla kierowanego do podziemnego składowiska oraz dokonywania akceptacji jego składu, rejestrowania ilości i charakterystyki przyjmowanego i zatłaczanego dwutlenku węgla do składowiska. Wymogiem jest też prowadzenie stałego monitoringu kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla.

Osobne przepisy dotyczą zamknięcia podziemnego składowiska CO2, rozumianego jako trwałe zakończenie zatłaczania gazu do składowiska oraz dalszych obowiązków spoczywających na przedsiębiorcy po jego zamknięciu. Zamknięcie składowiska może nastąpić np.: po wyczerpaniu jego pojemności, zgodnie z warunkami określonymi w koncesji. W projekcie zamieszczono przepisy określające działania, które przedsiębiorca powinien wykonać do czasu przekazania odpowiedzialności za podziemne składowisko CO2 na rzecz KAPS CO2. Dopiero po ich wypełnieniu nastąpi wygaśnięcie koncesji i wydanie decyzji o przekazaniu odpowiedzialności za zamknięte podziemne składowisko dwutlenku węgla KAPS CO2.

Wprowadzono także dodatkowe obowiązki kontrolne odnoszące się do podziemnego składowania CO2, zgodne z wymaganiami dyrektywy CCS tj. tryb i częstotliwość kontroli. Prowadzenie kontroli powierzono prezesowi Wyższego Urzędu Górniczego.

Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy, przedsiębiorca będzie zobowiązany do wniesienia opłat z tytułu prowadzenia działalności związanej z podziemnym składowaniem CO2 na podstawie koncesji. Określono zasady uiszczania i naliczania opłat.

Podziemne składowisko dwutlenku węgla (w tym składowisko zamknięte) będzie podlegać wpisowi do rejestru obszarów górniczych.

Dlatego rejestr obszarów górniczych zostaje przekształcony w „rejestr obszarów górniczych i zamkniętych podziemnych składowisk dwutlenku węgla”.

Zgodnie z projektem ustawy, w 2015 r. zostanie powołany Krajowy Administrator Podziemnych Składowisk Dwutlenku Węgla (KAPS CO2). Wykonywanie zadań KAPS CO2 będzie powierzone Państwowemu Instytutowi Geologicznemu - Państwowemu Instytutowi Badawczemu. Do finansowania zadań KAPS CO2 będą wykorzystane środki pochodzące od przedsiębiorcy z zabezpieczenia środków oraz środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Projekt ustawy wprowadza zmiany w innych ustawach, w tym m.in. w: ustawie o odpadach, o swobodzie działalności gospodarczej, o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Prawie ochrony środowiska. Przewidziano również zmiany w Prawie energetycznym dotyczące przesyłu dwutlenku węgla.