Dla celów podatkowych podwyższanie i obniżanie stawek amortyzacyjnych reguluje ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepisy obu tych ustaw, w odróżnieniu od przepisów ustawy o rachunkowości, bardzo szczegółowo określają zasady amortyzacji podatkowej. Roczne stawki amortyzacji dla poszczególnych grup środków trwałych określone zostały procentowo w „Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych", stanowiącym załącznik do obu ustaw podatkowych.
Z przepisów u.p.d.o.p. oraz u.p.d.o.f. wynika możliwość obniżenia i w niektórych sytuacjach podwyższenia stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie. Przypadki, w których możliwe jest podwyższenie stawek amortyzacyjnych, ustawodawca wymienił enumeratywnie. Jest to w pewnym sensie zrozumiałe, gdyż podwyższenie stawki amortyzacyjnej zwiększa (przyspiesza) koszty uzyskania przychodów.
W zakresie obniżenia stawki amortyzacyjnej została podatnikom przyznana całkowita swoboda. Decyzja o obniżeniu stawek podatkowych zależy całkowicie od podatnika i w zasadzie nie jest uzależniona od spełnienia jakichkolwiek warunków.
Ważne!
Podatnik w trakcie używania danego środka trwałego może wielokrotnie obniżać stawkę amortyzacyjną. Bez podania przyczyny może także wrócić do stawki podstawowej, wynikającej z wykazu stawek amortyzacyjnych, stanowiącego załącznik do ustawy. Należy jednak pamiętać, że zmienioną stawkę amortyzacyjną dla amortyzowanych już środków trwałych można zastosować począwszy od pierwszego miesiąca następnego roku podatkowego.
Przepisy o obniżaniu stawek amortyzacyjnych dotyczą wyłącznie środków trwałych, ponieważ dla wartości niematerialnych i prawnych ustawodawca nie określił stawek amortyzacyjnych, lecz jedynie minimalne okresy amortyzacji.
Wbrew pozorom, podjęcie decyzji o obniżeniu stawki amortyzacyjnej dla danego środka trwałego może być korzystne z punktu widzenia interesów podatnika.
 
 
Przykład 3
Spółka XYZ z o.o. pod koniec 2014 r. przeprowadziła analizę prognozowanych przychodów i kosztów w latach 2015, 2016, 2017. Po przeanalizowaniu istniejących uwarunkowań stwierdzono, że w najbliższych kilku latach spółka będzie ponosiła, zarówno z rachunkowego jak i podatkowego punktu widzenia, straty z działalności gospodarczej. W tej sytuacji zarząd spółki podjął m.in. decyzję o obniżeniu stawek amortyzacji podatkowej począwszy od 2015 r.
Decyzja ta, dopuszczalna na gruncie przepisów podatkowych oraz mająca pewne uzasadnienie na gruncie rachunkowości, wydłuży okres amortyzowania środków trwałych, przez co obniżone zostaną koszty podatkowe i rachunkowe. W wyniku tego:
- spółka nie będzie pogłębiała straty podatkowej, ponieważ możliwość jej rozliczenia w czasie jest ograniczona i zawsze istnieje ryzyko braku możliwości rozliczenia straty w ciągu 5 lat,
- poprawi się wynik finansowy spółki, a wartość środków trwałych w bilansie będzie wyższa, przez co obraz sytuacji majątkowej spółki będzie korzystniejszy, co może mieć pewien wpływ na możliwość zdobycia dodatkowego źródła finansowania,
- spółka będzie mogła powrócić do wyższych stawek podatkowych, wynikających z wykazu, jeżeli poprawi się jej sytuacja przychodowo – kosztowa.
 
Jak widać, obniżenie amortyzacji może okazać się korzystne z punktu widzenia rozliczenia strat podatkowych. Nie jest to jednak jedyna sytuacja, w której należałoby rozpatrzeć możliwość obniżenia stawki amortyzacyjnej na podstawie przepisów ustaw podatkowych.
 
Przykład 4
Spółka ABC z o.o. zakupiła w grudniu 2014 r. samochód osobowy dla zarządu spółki. Wartość początkowa tego środka trwałego wynosi 200.000 zł. Załóżmy, że kurs euro na dzień przyjęcia samochodu do użytkowania wyniósł 4,0 PLN/EUR.
Ze względu na to, że istnieje ograniczenie możliwości zaliczenia kosztów amortyzacji samochodów osobowych do kosztów uzyskania przychodów przy wyższej wartości, kierownik jednostki podjął decyzję o obniżeniu stawki amortyzacji podatkowej z 20% rocznie do 5% rocznie. Po 3 latach użytkowania samochód ma zostać sprzedany. Korzyści dla spółki ABC w zakresie kosztów uzyskania przychodów obrazują poniższe wyliczenia kosztów amortyzacji i wartości sprzedawanego po 3 latach auta przy założeniu 20% stawki amortyzacji i amortyzacji obniżonej do 5% rocznie.
(...)
 
Czytaj więcej: Kompas Księgowo-Kadrowy