Rzecznik Praw Obywatelskich zaopiniował projekt ustawy deregulacyjnej. Chodzi o: ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego (nr UA8). Według niego świetnym rozwiązaniem jest uchylenie art. 70 par.  6 pkt 1 ordynacji podatkowej, który pozwala na instrumentalne wszczynanie przez fiskusa postępowań karno-skarbowych w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Natomiast ma zastrzeżenia do propozycji umarzania postępowań podatkowych oraz postępowania nakazowego z weksla. 

Czytaj też: Deregulacja dla firm: Postępowanie przed KIO zdalne, kontrole krótsze

Mniejsza ochrona konsumenta 

RPO nie podoba się propozycja dotycząca weksla. Wprowadza ona zmiany do art. 485 par. 4 kodeksu postępowania cywilnego, które mają jedynie dostosować to uregulowanie do prawa wekslowego  (chodzi o wprowadzenie instytucji weksla elektronicznego). Zdaniem rzecznika propozycja spowoduje jednak wyeliminowanie istotnego z punktu widzenia konsumentów instrumentu chroniącego ich interesy. Dziś zgodnie z tym przepisem treść pozwu w postępowaniu nakazowym z weksla, skierowanego przeciwko osobie fizycznej, musi zawierać oświadczenie o tym, czy dochodzone roszczenie powstało w związku z umową zawartą z konsumentem. 

W opinii RPO propozycja zmiany tego uregulowania wyeliminuje istotny z punktu widzenia konsumentów instrument chroniący ich interesy. Proponowane nowe brzmienie art. 485 par. 4 kpc nie wskazuje  już braku oświadczenia o charakterze umowy (konsumenckim lub nie), z którą związane jest dochodzone z weksla przeciwko osobie fizycznej roszczenie jako braku formalnego powodującego - w razie nieuzupełnienia - zwrot pozwu.

Wątpliwe umarzanie postępowania podatkowego 

Projekt zakłada wprowadzenie obowiązku (w przypadku kodeksu postępowania administracyjnego) i możliwości (w przypadku ordynacji podatkowej) umarzania postępowań wszczętych na wniosek a zawieszonych z urzędu, jeżeli w okresie trzech lat od daty nie zostaną usunięte przyczyny uzasadniające jego zawieszenie. Ma to dotyczyć przypadków zawieszenia postępowania z powodu śmierci strony, jej przedstawiciela ustawowego, utraty zdolności do czynności prawnych przez stronę lub jej przedstawiciela ustawowego, wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, a w przypadku ordynacji podatkowej, także zawieszenia z powodu konieczności rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego. Umorzenie ma następować w drodze decyzji w przypadku braku sprzeciwu stron i braku zagrożenia dla interesu społecznego.

RPO krytykuje to rozwiązanie. Według niego konstrukcja projektowanych regulacji zakłada wydanie decyzji kończącej postępowanie w sytuacji, w której jedna ze stron postępowania nie jest zidentyfikowana (nieustaleni następcy prawni zmarłego) lub nie jest należycie reprezentowana. Oznaczałoby to de facto dokonanie wyłomu w zasadzie czynnego udziału stron w postępowaniu i otwierało potencjalnie możliwość co najmniej wznawiania postępowań zakończonych w ten sposób. 

Perspektywa taka rysuje się szczególnie wyraźnie w przypadku proponowanych zmian w k.p.a., które jednoznacznie i wprost nakazują pomijać stronę lub strony, które nie są zidentyfikowane lub nie są należycie reprezentowane i nakazują odstępować od doręczenia decyzji umarzającej postępowanie - "lege non distunguente" wszystkim stronom postępowania, nie tylko tej, której dotyczyła podstawa zawieszenia postępowania. 

To ostatnie rozwiązanie - zdaniem RPO -  ocenić należy jako bezprecedensowe odstępstwo od zasady oficjalności doręczeń na gruncie kodeksu, który w obecnym brzmieniu rezerwuje możliwość pozostawienia pisma w aktach ze skutkiem doręczenia wyłącznie w sytuacji, w której adres jego adresata nie jest znany.

Autorzy projektu w żaden sposób nie wyjaśnili potrzeby wprowadzenia tej zmiany. Fakt, że propozycja wprowadzenia możliwości umarzania postępowań zawieszonych z tej przyczyny dotyczy tylko ordynacji podatkowej, podczas gdy w odniesieniu do innych przyczyn zawieszenia są one analogiczne, sugeruje wręcz, że tego rodzaju rozwiązanie wprowadzono do projektu nieintencjonalnie.

Koniec z przerywaniem biegu przedawnienia przez fiskusa

Pozytywnie RPO ocenia propozycję uchylenia art. 70 par.  6 pkt 1 ordynacji podatkowej, który aktualnie pozwala na instrumentalne wszczynanie postępowań karno-skarbowych w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Wykluczenie tego rodzaju praktyki, która od lat jest przedmiotem krytyki ze strony Rzecznika (por. m.in. nierozpoznany od ponad dekady wniosek Rzecznika do Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 31/14), jest ze wszech miar wskazane.

Rzecznik - z perspektywy organu stojącego na straży także praw podatników - zwraca uwagę na otrzymane ze strony przedstawicieli rządu zapewnienie o rozwiązaniu problemu związanego z jego dostępem do akt stanowiących tajemnicę skarbową. 

Obecnie, wobec brzmienia art. 297 par. 1 pkt 4 ordynacji, dostęp taki możliwy jest dla Rzecznika wyłącznie w związku z jego udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym. Powoduje, że Rzecznik ma niezwykle ograniczone możliwości weryfikacji ewentualnego naruszenia praw podatników w sprawach, które (jeszcze) na wokandę sądową nie trafiły. Uzyskanie takiego dostępu wymaga przy tym formalnego zgłoszenia przez Rzecznika udziału w postępowaniu przed sądem administracyjnym, gdy tymczasem bez uprzedniego dostępu do akt objętych tajemnicą skarbową Rzecznik nie jest często w stanie ocenić podstaw do swojej interwencji procesowej. 

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.