Rezerwat przyrody

Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Stanowi on obok parków narodowych formę ochrony przyrody o najwyższej randze i najsurowszym reżimie ochronnym. Teren rezerwatu przyrody wyznaczany jest zarządzeniem regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Określa się w nim: nazwę rezerwatu, położenie lub przebieg granicy oraz otulinę (w przypadku, gdy zostaje wyznaczona), cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp rezerwatu przyrody oraz sprawującego nad nim nadzór. Regionalny dyrektor ochrony środowiska, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, po zasięgnięciu opinii regionalnej rady ochrony przyrody, może zwiększyć obszar rezerwatu przyrody, zmienić cele ochrony, a w razie bezpowrotnej utraty wartości przyrodniczych, dla których rezerwat został powołany - zmniejszyć obszar rezerwatu przyrody albo zlikwidować rezerwat przyrody.

Zakazy obowiązujące w rezerwacie przyrody

W stosunku do rezerwatów przyrody ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2013r. poz. 627) - dalej u.o.p., wprowadza szereg obowiązujących z mocy prawa zakazów - łącznie 26. Otóż w rezerwatach przyrody zabrania się:
1) budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom rezerwatu przyrody;
2) chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt kręgowych, zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronień zwierząt oraz ich miejsc rozrodu;
3) polowania, z wyjątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody;
4) pozyskiwania, niszczenia lub umyślnego uszkadzania roślin oraz grzybów;
5) użytkowania, niszczenia, umyślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody;
6) zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody;
7) pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, minerałów i bursztynu;
8) niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i użytkowania gruntów;
9) palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz używania źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;
10) prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony;
11) stosowania chemicznych i biologicznych środków ochrony roślin i nawozów;
12) zbioru dziko występujących roślin i grzybów oraz ich części, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;
13) połowu ryb i innych organizmów wodnych, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych;
14) ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyjątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;
15) wprowadzania psów na obszary objęte ochroną ścisłą i czynną, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony, psów pasterskich wprowadzanych na obszary objęte ochroną czynną, na których plan ochrony albo zadania ochronne dopuszczają wypas oraz psów asystujących w rozumieniu art. 2 pkt 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.);
16) wspinaczki, eksploracji jaskiń lub zbiorników wodnych, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;
17) ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami wskazanymi przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;
18) umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną przyrody, udostępnianiem rezerwatu przyrody, edukacją ekologiczną, z wyjątkiem znaków drogowych i innych znaków związanych z ochroną bezpieczeństwa i porządku powszechnego;
19) zakłócania ciszy;
20) używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego, uprawiania sportów wodnych i motorowych, pływania i żeglowania, z wyjątkiem akwenów lub szlaków wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;
21) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu;
22) biwakowania, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska;
23) prowadzenia badań naukowych bez zgody regionalnego dyrektora ochrony środowiska;
24) wprowadzania gatunków roślin, zwierząt lub grzybów, bez zgody ministra właściwego do spraw środowiska;
25) wprowadzania organizmów genetycznie zmodyfikowanych;
26) organizacji imprez rekreacyjno-sportowych bez zgody regionalnego dyrektora ochrony środowiska.

Zakaz pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, minerałów i bursztynu, zakaz niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i użytkowania gruntów, zakaz zakłócania ciszy mają charakter bezwzględny, albowiem ustawa nie przewiduje od nich żadnych wyjątków.

Natomiast od zakazów budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, zakazu zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, zakazu umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną przyrody, udostępnianiem rezerwatu przyrody, edukacją ekologiczną ustawa przewiduje wyjątki, jeżeli czynności te służą celom ochronnym rezerwatu przyrody. Zważywszy, że rezerwaty przyrody pełnią również funkcje turystyczne, cele turystyczne mogą uzasadniać budowę na tych obszarach obiektów i urządzeń.@page_break@


Ponadto zakazy nie obowiązują na terenie rezerwatu przyrody w przypadku:
1) wykonywania zadań wynikających z planu ochrony lub zadań ochronnych;
2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym;
3) wykonywania zadań z zakresu obronności kraju w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa;
4) obszarów objętych ochroną krajobrazową w trakcie ich gospodarczego wykorzystywania przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub fizyczne oraz wykonywania prawa własności, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.

Zezwolenie Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska
W celu uzyskania zgody na odstępstwa od zakazów ustawowo wprowadzonych na terenie rezerwatu przyrody, należy złożyć odpowiedni wniosek do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. GDOŚ może wydać decyzję pozytywną jeżeli jest to uzasadnione potrzebą:
1) ochrony przyrody,
2) realizacji inwestycji liniowych celu publicznego, w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i po zagwarantowaniu kompensacji przyrodniczej w rozumieniu art. 3 pkt 8 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska( Dz. U. z 2013r. poz. 1232).
Przez kompensację rozumie się zespół działań obejmujących w szczególności roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywację gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych.

Decyzja zezwalająca na odstępstwa obowiązujące na terenie rezerwatu przyrody ma charakter uznaniowy. Nie oznacza to oczywiście, że organ będzie mógł zupełnie dowolnie podejmować decyzje. Jest on związany po pierwsze warunkami zawartymi w art. 15 ust 3 u.o.p. oraz wytycznymi art. 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks Postępowania Administracyjnego (Dz.U. z 2013r. poz. 267)- dalej kpa, który to szczegółowo wymienia elementy decyzji administracyjnej. Prawidłowo wydana decyzja powinna zawierać m.in. uzasadnienie prawne i faktyczne, zatem w każdym przypadku organ musi swoją decyzję odpowiednio umotywować.

Wniosek składany do GDOŚ powinien zawierać odpowiednie informacje:
1) imię i nazwisko oraz adres albo nazwę i siedzibę wnioskodawcy;
2) wskazanie zakazów, od których wnioskodawca zamierza uzyskać zezwolenie na odstępstwo;
3) cel wykonania wnioskowanych czynności wraz z uzasadnieniem;
4) opis planowanych czynności;
5) lokalizację wykonywania planowanych czynności;
6) uzasadnienie braku rozwiązań alternatywnych względem planowanego wariantu w przypadku realizacji inwestycji liniowych celu publicznego;
7) opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na przyrodę parku narodowego.


Wszelkie braki będą uzupełniane zgodnie z procedurą administracyjną.

Decyzja ta jest decyzją warunkową - jej ważność uzależniona jest od dokonania odpowiedniej kompensacji przyrodniczej. W jej treści powinno zostać dokładnie określone jak ta kompensacja ma przebiegać. Niestety ustawodawca nie sprecyzował działań jakie wypełniłyby warunek kompensacji. Można uznać, iż jest to zabieg celowy, gdyż świat przyrody jest tak bogaty i zróżnicowany, że w każdym przypadku kompensacja może polegać na zupełnie innych działaniach. Kompensacja powinna być przeprowadzana na obszarze, gdzie wartości przyrodnicze zostały utracone. Może zaistnieć jednak sytuacje, gdzie na tym obszarze jest to nie możliwe, wtedy można zobowiązać inwestora do działań w innym miejscu rezerwatu przyrody. Obowiązki nałożone na adresata decyzji powinny być szczegółowo i w sposób precyzyjny określone. Zakres kompensacji nie powinien być ani za wąski ani za szeroki. Wadliwe określenie zakresu kompensacji może stać się przyczyna odwoławczą.

Decyzję GDOŚ poprzedzać powinno zasięgnięcie opinii odpowiedniego terenowo RDOŚ. Opinia taka powinna zostać wydana w formie postanowienia, na które strony postępowania i podmioty w nim uczestniczące na prawach strony będą mogły wnieść zażalenie. Organ zobowiązany do zajęcia stanowiska obowiązany jest je przedstawić w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie. Treść opinii nie jest wiążąca dla organu, który o nią występuje. Organ jedynie jest związany samą koniecznością zasięgnięcia opinii.

Decyzja wydawana jest na czas określony nie przekraczający 5 lat. Odwołanie od niej można wnieść do ministra właściwego do spraw środowiska w terminie 14 dni.

Zezwolenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska
Regionalny dyrektor ochrony środowiska może zezwolić na obszarze rezerwatu przyrody na odstępstwa od zakazów obowiązujących w jego granicach, jeżeli jest to uzasadnione wykonywaniem badań naukowych lub celami edukacyjnymi, kulturowymi, turystycznymi, rekreacyjnymi lub sportowymi lub celami kultu religijnego i nie spowoduje to negatywnego oddziaływania na cele ochrony przyrody rezerwatu przyrody.

Aby otrzymać zezwolenie na odstępstwa od zakazów obowiązujących na obszarze rezerwatu należy w pierwszej kolejności złożyć odpowiedni wniosek do właściwego miejscowo RDOŚ. Wzory wniosków są dostępne na stronach regionalnych dyrekcji ochrony środowiska. We wniosku takim należy podać: o jaki rezerwat przyrody chodzi, wskazać zakazy od których zgodę na odstępstwa chce się uzyskać, cel czynności wraz z uzasadnieniem, opis planowanych czynności, lokalizację planowanych czynności, termin rozpoczęcia i zakończenia planowanych czynności.

Jeżeli planowane czynności wymagają odrębnych zezwoleń np. na odstępstwa od zakazów w stosunku do gatunków dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną, do wniosku należy dołączyć czytelną kserokopię aktualnego zezwolenia. Wydanie zezwolenia na odstępstwa od zakazów obowiązujących na terenie rezerwatu przyrody podlega opłacie skarbowej w wysokości 82 zł. Do wniosku należy dołączyć dowód wniesionej opłaty skarbowej.
Zezwolenie takie wydaje się w drodze decyzji administracyjnej na czas nie przekraczający 5 lat.
Od decyzji RDOŚ przysługuje odwołanie do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska za pośrednictwem RDOŚ w terminie 14 dni od dnia doręczenia tej decyzji stronie postępowania.
@page_break@


Park krajobrazowy
Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

Park krajobrazowy jest tworzony ma mocy uchwały sejmiku województwa, w której określa się jego nazwę, obszar, przebieg granicy oraz otulinę (jeżeli jest wyznaczana), szczególne cele ochrony oraz zakazy jakie mają obowiązywać na jego terenie z katalogu określonego w art. 17
ust. 1 u.o.p.

Zakazy

Na terenie parku krajobrazowego nie ma zakazów obowiązujących z mocy prawa. Istnieje natomiast możliwość wprowadzenia odpowiednich zakazów wynikających z potrzeb ochrony danego parku krajobrazowego przez sejmik województwa w drodze uchwały. Zakazy, które sejmik województwa może przenieść do swojej uchwały zostały wymienione w art. 17 u.o.p. Nie ma możliwości modyfikacji treści zakazów. Dlatego też każdorazowa decyzja o wprowadzeniu konkretnego zakazu powinna być bardzo dobrze przemyślana. Organ powinien rozważyć wszelkie za i przeciw oraz wziąć pod uwagę wielopłaszczyznowe konsekwencje.

Obowiązywanie wprowadzonych zakazów zostaje wyłączone w przypadku:
1) wykonywania zadań wynikających z planu ochrony;
2) wykonywania zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa;
3) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym;
4) realizacji inwestycji celu publicznego w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647, z późn. zm.).

Nie przewidziano możliwości odstępstw od wprowadzonych przez sejmik województwa zakazów w sprawach indywidualnych. Wszelkie decyzje wydawane w tej kwestii będą obarczone wadą nieważności na mocy art.156 §1 pkt 2 kpa.


Obszar chronionego krajobrazu
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

Wprowadzenie zakazów obowiązujących na obszarze chronionego krajobrazu pozostawiono w gestii ustanawiającego go sejmiku województwa. Może on wybrać spośród zamkniętego katalogu zakazów zamieszczonego w art. 24 ust. 1 u.o.p.

Należy dodać, że zakazy zamieszczone w art. 24 u.o.p. stanowią „ górną granicę” tego co można zakazać. Zatem nie można wprowadzać zakazów, które nie zostały ustalone ustawowo. W orzecznictwie przyjmuje się, że "W art. 24 ust. 1 pkt 1-9 u.o.p. ustawodawca określił zamknięty katalog zakazów, jakie mogą być wprowadzone na terenie obszaru chronionego krajobrazu lub jego części. Organ wyznaczający obszar chronionego krajobrazu może na jego terenie wprowadzić część, a nawet wszystkie ustawowe zakazy, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony tego obszaru. Jednakże zakazy te nie mogą być modyfikowane, czy też rozszerzane przez organ ustanawiający obszar chronionego krajobrazu" (wyrok WSA w Warszawie z dnia 4 września 2009 r., IV SA/Wa 880/09, LEX nr 602853).

Ustanowione zakazy zgodnie z art. 24 ust. 2 u.o.p. nie obowiązują w przypadku:
1) wykonywania zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa;
2) prowadzenia akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym;
3) realizacji inwestycji celu publicznego.


Należy podkreślić, że nie przewidziano możliwości odstępstw od tych zakazów w indywidualnych przypadkach. Wszelkie wydane w tej kwestii decyzje będą pozbawione podstawy prawnej, a tym same obarczone wadą nieważności na mocy art. 156 §1 pkt 2kpa.