Problem powstał na tle powództwa związanego z ubezpieczeniem na życie. Powódka Barbara W. zawarła taką umowę powiązaną z funduszami kapitałowymi. Zawarcie ubezpieczenia potwierdzała polisa. Powódka zobowiązała się płacić miesięcznie składki w wysokości 150 zł oraz miesięczne składki na dodatkowe ubezpieczenie na wypadek inwalidztwa lub śmierci w wyniku nieszczęśliwego wypadku - 50 zł. Suma ubezpieczenia została określona na 100 tys. zł. Umowę zawarto na 25 lat.
Cześć składki przeznaczona była na nabycie jednostek uczestnictwa. Alokacja składki wynosiła 95 procent. Suma wpłaconych przez powódkę składek wynosiła 1803 zł. Z tej składki opłata administracyjna wynosiła 65 zł miesięcznie. A opłata za ryzyko 178 zł.
W sierpniu 2016 r. pełnomocnik powódki złożył pozwanemu reklamację, żądając zwrotu nienależnie zatrzymanej opłaty likwidacyjnej w związku z rozwiązaniem umowy.
Pozwany oświadczył, że żądanie jest niezasadne. Do sprawy przystąpił Rzecznik Finansowy, gdyż pozwany zakład nie wypłacił powódce żadnych należności, potrącają 100 proc. należności, czyli 1803 zł.
Niedozwolona klauzula
Sąd I instancji uznał, że pozwany zakład stosował klauzulę niedozwoloną, a zgodnie z art. 385 (1) kc taki zapis nie wiąże stron. Sąd Okręgowy rozpoznając apelację podzielił ten pogląd, wobec tego powódka mogła dochodzić na podstawie art. 405 kc - żądanej sumy. Roszczenie powódki nie miało charakteru okresowego, jak podnosił pozwany (tu 3-letni okres przedawnienia).
Sąd Okręgowy w Bielsku Białej powziął wątpliwość, od kiedy należy liczyć początek biegu przedawnienia.
Sąd Okręgowy co do zasady zaaprobował stanowisko, że roszczenie o zwrot powstaje od razu w chwili spełnienia świadczenia (potrącenia przez ubezpieczyciela danego rodzaju opłaty uznanej za abuzywną), bo już w tym momencie spełnione są wszystkie przesłanki zwrotu. A nie dopiero w chwili wypowiedzenia umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym albo jej rozwiązania wskutek niezapłacenia składki.
Termin zależny od wiedzy powoda
Staje się ono wymagalne od tej chwili i dlatego, jeśli żądanie opiewa na świadczenie pieniężne, przysługują odsetki za opóźnienie (art. 481 k.c.). Decyduje o tym data wezwania o zwrot. Zatem bieg terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z nienależnego świadczenia spełnionego w wykonaniu postanowienia umownego uznanego za abuzywne (bądź nieważne) rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony mógł w najwcześniej możliwym terminie wezwać zobowiązanego do zapłaty.
Czytaj: Data, od jakiej można żądać odsetek za opóźnienie w zapłacie odszkodowania, ustalonego przez Sąd >
Jednocześnie Sąd Okręgowy zauważył, że linia orzecznicza Sądu Najwyższego, inspirowana również orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zdaje się ewoluować w kierunku zwiększania ochrony konsumenta, co jest szczególnie widoczne na tle problematyki kredytów frankowych.
W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle najnowszych wyroków TSUE z 10 czerwca 2021 r. w sprawach połączonych BNP Paribas Personal Finance (od C-776/19 do C-782/19), czy wyroku z 22 kwietnia 2021 r. w sprawie C-485/19 , sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru warunku umowy powinno mieć co do zasady skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta.
Uchwała korzystna dla konsumenta
Izba Cywilna Sądu Najwyższego przychyliła się do tych poglądów. I w konsekwencji - podjęła uchwałę, zgodnie z którą początek biegu terminu przedstawienia roszczenia konsumenta będącego ubezpieczonym lub ubezpieczającym z tytułu zwrotu świadczenia nienależnego, związanego z pobraniem przez ubezpieczyciela w trakcie trwania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym opłat nie stanowiących kosztów udzielonej ochrony ubezpieczeniowej, na podstawie niedozwolonych postanowień umownych (art. 3851 k.c.), nie może rozpocząć się zanim konsument dowiedział się lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia.
Sygnatura akt III CZP 61/22, uchwała z 13 stycznia 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
