Firmy działające w branży nowych technologii stoją nierzadko przed wyborem: rejestracja w bardziej przyjaznym ekosystemie prawno-podatkowym w ramach Unii Europejskiej lub zatrudnienie sztabu prawników i mozolne przedzieranie się przez gąszcz polskiego prawa. Nierzadko to pierwsze rozwiązanie staje się naturalnym wyborem. Dlatego potrzebujemy bliskiej współpracy innowatorów, przedsiębiorców, urzędników i polityków, by każdy nowy biznes miał u nas szansę w zderzeniu z przepisami.
Ważne elementy polskiej gospodarki
Druk 3D, blockchain, sztuczna inteligencja, cloud computing, robotyzacja czy automatyzacja to tylko przykładowe branże, które mają ogromny potencjał. Mogą stać się ważnym elementem polskiej gospodarki, jednak ich ekspansję blokują, oprócz innych przyczyn, również bariery prawne. Chodzi tu nie tylko o brak nowych przepisów. Barierą może być też nadmiar rozproszonego prawa, prawo niewspółmierne do etapu rozwoju danej technologii czy branży lub praktyka stosowania prawa przez organy administracji. Troska o bezpieczeństwo obrotu, systemu gospodarczego i jego uczestników nie powinna hamować swobody działalności i poszukiwania nowych, bardziej innowacyjnych rozwiązań. Wymienione powyżej wartości powinny być uwzględniane oraz rozważane w kontekście znoszenia barier dla rozwoju technologii.
Czytaj w LEX Kolejne wyzwania w zarządzaniu ryzykiem. Wytyczne EBA w sprawie ryzyk IT oraz bezpieczeństwa >
Prawo w tyle za technologią
To, że prawo jest o krok za technologią, nie jest zjawiskiem nowym, ani budzącym sprzeciw. Tak dzieje się i działo się w przeszłości w wielu szybko rozwijających się dziedzinach. Prawo ewoluuje, pozostawia przestrzeń na różne interpretacje oraz zmiany. Problem pojawia się wtedy, gdy „prawo nie nadąża” do tego stopnia, że przez swoją nieadekwatność ogranicza czy też uniemożliwia rozwój technologii lub branży. Choć zasady dobrej legislacji nakazują tworzenie prawa abstrakcyjnego, mogącego znaleźć zastosowanie do jak największej liczby nowych sytuacji, nie zawsze jest to możliwe. Dziś jednak gwałtowny rozwój technologii wraz przyspieszeniem procesów cyfryzacji, szczególnie domaga się wyjścia z utartych kolein i współpracy stanowiących prawo, innowatorów, przedsiębiorców oraz urzędników. Przyjrzyjmy się więc kilku technologiom oczekującym na spójne, elastyczne przepisy.
Czytaj w LEX: Zasady zapewniania bezpieczeństwa danych osobowych w firmie >
Cloud computing w bankowości
Rozwój usług związanych z wykorzystaniem chmury obliczeniowej rodzi pytania instytucji finansowych o możliwość stosowania tej technologii. Polskie przepisy dotyczące outsourcingu bankowego można ocenić jako restrykcyjne w porównaniu do regulacji innych krajów unijnych. Rozwiązana dotyczące m.in. możliwości powierzenia innemu podmiotowi czynności związanych z działalnością bankową wprowadzono w 2004 r., czyli zanim banki zaczęły szeroko rozważać wykorzystanie infrastruktury informatycznej w chmurze. Kluczowi dostawcy tej technologii, czy podmioty działające w branży mogą mieć problem z zaakceptowaniem regulacji w krajowym wydaniu. Choć na początku roku pojawiło się nowe stanowisko nadzoru nt. przetwarzania danych w chmurze, co należy ocenić pozytywnie, to jednak sprawy nie można uznać za rozstrzygniętą.
Czytaj również: Banki przenoszą dane do chmury - KNF sugeruje krajową >>
Druk 3D w użytku prywatnym
Dzięki rozwojowi druku 3D nawet w domowym zaciszu możemy wytwarzać zaawansowane technologicznie przedmioty. To nowy temat w zakresie ochrony praw autorskich do utworu pierwotnego. Istotnym zagadnieniem jest możliwość drukowania cudzego utworu i korzystania z niego w celach prywatnych (dozwolony użytek). Ważna jest również ochrona utworu zależnego, dopuszczalność adaptacji lub innego opracowania utworu pierwotnego i uprawnień jego twórcy. Aktualnie istniejące rozwiązania prawa własności przemysłowej pozwalają na wypracowanie odpowiedzi tylko na niektóre z powstających pytań. Rozpowszechnienie technologii zapewne będzie impulsem do stworzenia nowych, dedykowanych rozwiązań prawnych.
Czytaj w LEX: Epidemia koronawirusa a funkcjonowanie kancelarii prawnej w praktyce - kompendium wiedzy >
Blockchain w biznesie
Postępująca cyfryzacja gospodarki powoduje, że przedsiębiorcy znajdują nowe możliwości zastosowania technologii blockchain. Dają one szansę na uproszczenie i automatyzację procesów w tak różnych obszarach gospodarki jak finanse, transport, logistyka czy relacje z konsumentami. Technologia blockchain może także wpływać pozytywnie na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego poprzez zabezpieczanie infrastruktury technologicznej i zapisywanych tam danych. Zastosowania technologii blockchain istotnie wpływają nie tylko na gospodarkę, ale także na postrzeganie, funkcjonowanie i stosowanie prawa.
Czytaj w LEX: RODO w IT: ochrona danych osobowych w blockchain >
Jednym z rozważanych obecnie zagadnień jest charakter prawny oraz skutki prawne rozwiązań wykorzystujących technologię blockchain, w tym kryptoaktywów i smart kontraktów. Interdyscyplinarny obszar, w którym krzyżują się zagadnienia z zakresu technologii, ekonomii i prawa nie doczekał się kompleksowej regulacji nie tylko w Polsce, co nie powinno dziwić. Na poziomie Unii Europejskiej, jak również poszczególnych krajów, zaobserwować można próbę wypracowywania wspólnej strategii podejścia do technologii łańcucha bloków. Kraje systemu common law zdają się być jednak bardziej przychylne dla technologii blockchain, w tym uznawania mocy prawnej smart kontraktów (m.in. Tennessee czy Arizona, wprowadziły legalne definicje blockchain i smart kontraktów do prawa stanowego, a cześć kryptoaktywów uznawanych jest w USA za securities). W Europie dobrym przykładem jest Malta, która przyjęła pakiet regulacji dotyczący kryptowalut i blockchain.
Zobacz procedurę w LEX: Zapewnienie bezpieczeństwa przetwarzania danych osobowych >
Warto wspomnieć o rozwiązaniach niemieckich, gdzie na gruncie prawa bankowego (Kreditwesengesetz) aktywa kryptograficzne (kryptowerte) zaliczono do instrumentów finansowych w konsekwencji implementacji dyrektywy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (V AML). Można mieć nadzieję, że także w naszym systemie prawnym przyjdzie czas na wypracowania odpowiedniego podejścia i uregulowanie tych kwestii. Oby regulacje okazały się przyjazne, współmierne do etapu rozwoju technologii oraz oby nie ograniczały rozwoju przedsiębiorczości w sposób nieuzasadniony.
Czytaj w LEX: RODO w IT: chmurowe przetwarzanie danych osobowych - typy chmur oraz ich wady i zalety >
Polska gospodarka potrzebuje kreatywnej energii i innowacyjnych rozwiązań płynących od firm z branży nowych technologii. Oprócz dostępnego finansowania wspierającego innowacje i rozwój, m.in. z funduszy Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, potrzebujemy też dobrego, sprawnie tworzonego prawa, przystającego do realiów gospodarczych oraz będącego jednocześnie czynnikiem stymulującym rozwój. Nie stawiajmy barier cyfrowej rewolucji, która dzięki niedawnemu lockdownowi jeszcze bardziej przyspieszyła. Przedsiębiorców biorących udział w globalnym wyścigu innowacyjnym nie stać, aby czekać. Nie stać także Polski.
Michał Heromiński jest radcą prawnym, partnerem w Kancelarii KDKH Krynicki, Dajczer, Kamiński, Heromiński
Czytaj w LEX: „Pozwy zbiorowe” jako odpowiedź na czasy „niedyspozycji” wymiaru sprawiedliwości w czasach epidemii koronawirusa >