Pytanie zadane przez Sąd Okręgowy w Warszawie opierało się na wadliwym założeniu, że waloryzacja jest tym samym co rekompensata.

Czytaj też: TSUE: Banki nie mogą domagać się waloryzacji po unieważnieniu umowy kredytu

Językowe znaczenie rekompensaty i waloryzacji

Analizując oba pojęcia na gruncie Słownika Języka Polskiego, łatwo można ustalić, że rekompensata to wyrównanie strat, szkód, wszelkich braków zarówno w sferze materialnej, jak i moralnej; kompensata, kompensacja, rekompensacja, zadośćuczynienie. Czym innym jest jednak waloryzacja, która – jak wyjaśniono w Słowniku Języka Polskiego – jest zmianą wartości bezwzględnej wypłaconego zobowiązania pieniężnego na skutek zmiany siły nabywczej pieniądza.

Oznacza to, że już nawet w języku potocznym zauważalna jest różnica pomiędzy rekompensatą a waloryzacją. Odmienności tej nie wychwycił (albo nie chciał wychwycić) sąd pytający sugerując w pytaniach skierowanych do TSUE, że waloryzacja jest formą rekompensaty, co jest błędnym założeniem.

Rekompensata i waloryzacja w ustawodawstwie krajowym

Do podobnych wniosków prowadzi również analiza ustawodawstwa krajowego.

Przykładowo z art. 9 ustawy z dnia 6 marca 1997 roku o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent wynika, że nominalna wartość rekompensaty podlega waloryzacji. Wartość zwaloryzowanej rekompensaty na kolejny kwartał ustala się, mnożąc jej wartość nominalną przez wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem za poprzedni kwartał w stosunku do IV kwartału 1995 r., zaokrąglając w górę do pełnych groszy. Skoro ustawodawca wprost wskazuje, że rekompensata podlega waloryzacji, to nie sposób przyjąć, aby waloryzacja mogła być traktowana jako forma rekompensaty.

 

Nowość
Nowość
Rozliczenia stron nieważnej umowy kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej

Dawid Rogoziński

Sprawdź  

Podobne wnioski płyną z ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. W ustawie jednoznacznie wskazano, że ustawa określa zasady realizacji prawa do rekompensaty (art. 1), by następnie doprecyzować, że wypłacając świadczenie pieniężne, dokonuje się waloryzacji zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami (art. 17 ust. 5 ustawy). Tym samym ustawodawca po raz kolejny podkreślił, że waloryzacja jest czymś innym niż rekompensata. W innym wypadku nie byłoby możliwe waloryzowanie rekompensaty.

Waloryzacja w świetle orzecznictwa

Fakt, że waloryzacja nie stanowi formy rekompensaty, potwierdza również orzecznictwo sądów powszechnych. Tytułem przykładu należy wskazać na wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, gdzie wprost wskazano, że celem waloryzacji jest przywrócenie początkowej wartości świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 stycznia 2018 roku w sprawie o sygn. akt I ACa 331/16).

Powyższa analiza prowadzi do jednoznacznych wniosków, że celem waloryzacji nie jest zrekompensowanie jakiejkolwiek straty, czy przyznanie jakichkolwiek korzyści, ale urealnienie wartości świadczenia w czasie ze względu na „istotną zmianę siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania”.

Skoro zarówno językowo, systemowo, jak i celowościowo waloryzacja jest czymś innym niż rekompensata, można mieć wątpliwości, na ile sądy powszechne będą czuły się związane wywodami TSUE, które nie tylko pozbawione są ekonomicznego sensu, ale są niezgodne z dotychczasowym rozumieniem pojęcia waloryzacja i rekompensata. Ostatecznie, co wielokrotnie akcentował też TSUE (np. wyrok z dnia 16 marca 2023 r. w sprawie C-6/22, wyroku z 13 grudnia 2019 r. w sprawach od C-349/18 do C-351/18), to sądy krajowe będą musiały rozstrzygnąć, jak w świetle przepisów prawa krajowego powinno wyglądać rozliczenie unieważnionej umowy. Sądy powszechne powinny przy tym pamiętać, że instytucja waloryzacji nie ma nic wspólnego z umowami konsumenckimi, a tylko te są regulowane Dyrektywą 93/13. Waloryzacja jest instytucją uniwersalną i uregulowaną wyłącznie w prawie krajowym. Dlatego TSUE nie może w sposób generalny zakazać jej stosowania.  

Robert Wechaman, radca prawny, counsel, Dyrektor Departamentu Sporów Sądowych w Lawspective

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.