1. Obowiązki inspektora nadzoru inwestorskiego

Do podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego należy:
1. reprezentowanie inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej;
2. sprawdzanie jakości wykonywanych robót i wbudowanych wyrobów budowlanych, a w szczególności zapobieganie zastosowaniu wyrobów budowlanych wadliwych i niedopuszczonych do stosowania w budownictwie;
3. sprawdzanie i odbiór robót budowlanych ulegających zakryciu lub zanikających, uczestniczenie w próbach i odbiorach technicznych instalacji, urządzeń technicznych i przewodów kominowych oraz przygotowanie i udział w czynnościach odbioru gotowych obiektów budowlanych i przekazywanie ich do użytkowania;
4. potwierdzanie faktycznie wykonanych robót oraz usunięcia wad, a także, na żądanie inwestora, kontrolowanie rozliczeń budowy.

Inspektor nadzoru inwestorskiego jest tym uczestnikiem procesu budowlanego, którego udział w procesie jest uzależniony od postanowień zawartych w decyzji o pozwoleniu na budowę albo od woli inwestora, który chce mieć dodatkową kontrolę nad wykonaniem robót budowlanych.

Obligatoryjne ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego związane jest z rodzajem lub wielkością realizowanego obiektu budowlanego. Nie jest to pozostawione do swobodnej oceny organu orzekającego w sprawie pozwolenia na budowę, a wynika z postanowień zawartych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 19 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów obiektów budowlanych, przy których realizacji jest wymagane ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego (Dz. U. Nr 138, poz. 1554; r.r.o.b.).

Rozporządzenie w sprawie rodzajów obiektów budowlanych, przy których realizacji jest wymagane ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego określa rodzaje obiektów budowlanych, przy których realizacji jest wymagane ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego, oraz listę obiektów budowlanych i kryteria techniczne, jakimi powinien kierować się organ podczas nakładania na inwestora obowiązku ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego.

Ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego jest wymagane przy budowie obiektów budowlanych:
1) użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego o kubaturze 2.500 m3 i większej;
2) wpisanych do rejestru zabytków, w zakresie przebudowy, rozbudowy oraz wykonywania rekonstrukcji lub remontów;
3) budynków i budowli:
a) o wysokości nad terenem 15 m i większej,
b) zawierających pomieszczenie zagrożone wybuchem w rozumieniu przepisów przeciwpożarowych,
c) wymagających uwzględnienia ruchów podłoża, w tym spowodowanych wpływem eksploatacji górniczej,
d) z zainstalowaną mocą elektryczną 1.000 kW i większą,
e) technicznych o kubaturze ponad 2.500 m3, związanych z obiektami budowlanymi, o których mowa w pkt 12;
4) budowli mostowych wszelkich typów, w tym wiaduktów, estakad i innych podobnych obiektów budowlanych;
5) zapór ziemnych i wałów przeciwpowodziowych o wysokości 3 m i większej lub chroniących miasta, wsie, obszary rolne i leśne o powierzchni powyżej 1.000 ha oraz budowli technicznych związanych z tymi obiektami budowlanymi;
6) budowli piętrzących o różnicy poziomów lustra wody 3 m i większej oraz ścian oporowych o wysokości 3 m i większej; 7) budowli zbiornikowych naziemnych i podziemnych na materiały stałe, płynne i gazowe:
a) niebezpieczne dla ludzi, mienia i środowiska,
b) o wysokości lub zagłębieniu 5 m i większych;
8) ujęć i przepompowni wód śródlądowych o wydajności powyżej 300 m3/h lub głębokości 100 m i większej;
9) stacji uzdatniania wody i oczyszczania ścieków o wydajności 50 m3/h i większej;
10) służących do składowania i usuwania, wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów;
11) linii elektroenergetycznych o napięciu 110 kV i większym oraz stacji elektroenergetycznych, rozdzielczych i przetwórczych z nimi związanych;
12) dalekosiężnych linii telekomunikacyjnych przewodowych i radiowych (międzynarodowych, międzymiastowych i wewnątrzstrefowych) oraz linii pomiędzy centralami;
13) sieci gazowych:
a) gazociągów o ciśnieniu nominalnym 5 kPa i większym,
b) gazociągów o ciśnieniu nominalnym do 5 kPa i średnicach przewodów większych niż 150 mm, z wyjątkiem przyłączy gazowych o ciśnieniu nie większym niż 400 kPa,
c) obiektów tłoczni gazu,
d) obiektów stacji gazowych, wyposażonych co najmniej w dwa ciągi redukcyjne;
14) rurociągów oraz obiektów i urządzeń z nimi związanych:
a) ciepłowniczych:
– tradycyjnych o średnicy 310 mm i większej,
– preizolowanych o średnicy 200 mm i większej,
b) wodociągowych o średnicy 200 mm i większej oraz kanalizacyjnych o średnicy 400 mm i większej,
c) innych transportujących czynnik płynny lub gazowy niebezpieczny dla ludzi, mienia i środowiska;
15) dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych oraz związanych z nimi bezpośrednio obiektów budowlanych, w tym tuneli drogowych i innych budowli;
16) kanałów żeglugi śródlądowej oraz melioracyjnych;
17) sieci melioracyjnych na obszarze powyżej 100 ha;
18) kanałów energetycznych;
19) dróg szynowych, wraz z przeznaczonymi do prowadzenia ruchu budynkami, budowlami i urządzeniami;
20) urządzeń transportowych linowych i linowo-terenowych służących do publicznego przewozu osób w celach turystyczno-sportowych;
21) budowli pola naziemnego ruchu lotniczego na lotniskach.

Ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego jest wymagane także przy realizacji obiektów budowlanych podlegających ocenie oddziaływania na środowisko, określonych w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz o ochronie środowiska.

Ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego jest wymagane również przy realizacji obiektów budowlanych lub ich części, które zawierają:
1) ustroje konstrukcyjne, takie jak powłoki, łupiny, tarcze, łuki i kopuły oraz linowe wiszące bez względu na ich rozpiętość, a także fundamenty inne niż proste ławy i stopy fundamentowe posadowione bezpośrednio na stabilnym gruncie nośnym;
2) elementy konstrukcyjne:
a) o rozpiętości 12 m i większej, wysięgu 3 m i większym lub o wysokości jednej kondygnacji 6 m i większej,
b) poddane obciążeniu użytkowemu 5 kN/m2 i większemu, obciążeniu zmiennemu ruchomemu, a także zwymiarowane z uwzględnieniem wpływów dynamicznych, termicznych, skurczów materiałowych lub ruchów podpór, sprężane na budowie lub na miejscu ich wbudowania w obiekcie budowlanym, a także poddane zabezpieczeniu cięgien sprężających i ich urządzeń kotwiących.

Podobnie, jak w przypadku innych uczestników procesu budowlanego wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, inwestor decyduje, kto będzie pełnił tę funkcję. Natomiast o obowiązku ustanowienia inspektora, inwestor jest informowany odpowiednim wpisem do decyzji o pozwoleniu na budowę. Inwestorowi również przysługuje prawo odwołania inspektora, jeśli ten nie wypełnia swoich obowiązków sposób zadowalający.

Jednym z podstawowych obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego jest dbanie o prawidłowe wykonywanie robót budowlanych. Jego udział w procesie budowlanym jest faktycznie zastępstwem inwestora wykonywanym przez fachowca. Ma to zapewnić możliwość kontroli zgodności wykonywanych robót budowlanych z projektem, przepisami i zasadami wiedzy technicznej.

Wiedza, którą posiada inspektor nadzoru inwestorskiego stanowi dla inwestora gwarancję, że realizowana inwestycja jest pod kontrolą fachowca. Udział inspektora nadzoru inwestorskiego w odbiorach poszczególnych zrealizowanych etapów budowy, kontrola jakości wykonanych robót, sprawdzenie, jakie zastosowano wyroby i czy zastosowano je właściwie oraz udział w kontroli robót zanikających lub ulegających zakryciu, ma zapewnić inwestorowi bezpieczeństwo i pewność, że nie popełniono błędów i budowa przebiega bez wad. Uczestnictwo inspektora nadzoru inwestorskiego w przygotowaniu zrealizowanego obiektu do odbioru i do użytkowania również daje inwestorowi gwarancję, że inwestycję zrealizowano zgodnie z prawem i oczekiwaniami inwestora.

2. Prawa inspektora nadzoru inwestorskiego

Ispektor nadzoru inwestorskiego ma prawo:
1) wydawać kierownikowi budowy lub kierownikowi robót polecenia, potwierdzone wpisem do dziennika budowy, dotyczące: usunięcia nieprawidłowości lub zagrożeń, wykonania prób lub badań, także wymagających odkrycia robót lub elementów zakrytych, oraz przedstawienia ekspertyz dotyczących prowadzonych robót budowlanych i dowodów dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych oraz urządzeń technicznych;
2) żądać od kierownika budowy lub kierownika robót dokonania poprawek bądź ponownego wykonania wadliwie wykonanych robót, a także wstrzymania dalszych robót budowlanych, gdyby ich kontynuacja mogła wywołać zagrożenie bądź spowodować niedopuszczalną niezgodność z projektem lub pozwoleniem na budowę.

Szczególna rola inspektora nadzoru inwestorskiego w procesie budowlanym polegająca na faktycznym reprezentowaniu inwestora na budowie, związana jest z wyposażeniem go w szczególne uprawnienia.

Ponieważ wyniki kontroli prowadzonej przez inspektora nadzoru inwestorskiego mogą sięgać bardzo głęboko w zrealizowane roboty budowlane, żądanie np. udokumentowania dopuszczenia do stosowania użytych wyrobów, usunięcia zagrożeń lub stwierdzonych wad, ponowne wykonanie robót wykonanych wadliwie, odkrycie tego, co zostało wykonane i zakryte, aby sprawdzić, jak zostało wykonane, jest zwykłym działaniem inspektora.

Wszelkiego rodzaju polecenia wydawane przez inspektora nadzoru inwestorskiego, podobnie jak w przypadku projektanta, powinny być dokonywane w dzienniku budowy, gdyż jest to dokument służący do rejestracji wszystkich istotnych zdarzeń, do których dochodzi w toku budowy.

3. Wielu inspektorów nadzoru inwestorskiego na budowie

Przy budowie obiektu budowlanego, wymagającego ustanowienia inspektorów nadzoru inwestorskiego w zakresie różnych specjalności, inwestor wyznacza jednego z nich jako koordynatora ich czynności na budowie.

W zależności od tego, z jakiego rodzaju obiektem mamy do czynienia i jakiego rodzaju roboty budowlane są wykonywane, w takiej specjalności należy ustanowić inspektora nadzoru inwestorskiego. Oczywiście może się tak zdarzyć, że w tym samym czasie będzie realizowanych szereg robót w różnych branżach, wówczas będzie na budowie działało kilku inspektorów jednocześnie, a inwestor będzie zobowiązany wyznaczyć spośród nich jednego, do którego zadań obok ustawowych obowiązków będzie należało skoordynowanie działań pozostałych inspektorów.

Przedstawione powyżej informacje dotyczące uczestników procesu budowlanego mają za zadanie przybliżyć podział praw i obowiązków na budowie. Ponieważ o ile łatwo jest korzystać ze swoich uprawnień, o tyle należy liczyć się również z konsekwencjami wynikającymi z powierzonych obowiązków. Jest to bardzo istotne, ponieważ przygotowanie projektu budowlanego oraz sam proces budowlany prowadzi przede wszystkim do powstania obiektu budowlanego, ale wiąże się również z bezkolizyjnym przebiegiem samej budowy, a później z użytkowaniem tego obiektu. Prowadzenie prawidłowo budowy ma znaczenie nie tylko w trakcie samej budowy, ale ma swoje przełożenie na zrealizowany obiekt budowlany i jego użytkowanie, które najczęściej przewidziane jest na lata.