Raz w roku ogłasza się, jakie szczególne obszary będą obowiązkowo badane przez statystyków. Najnowsze ankiety opisuje szczegółowo rozporządzenie Rady Ministrów z 7 grudnia 2023 r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2024. Im większe zatrudnienie w naszej firmie, tym szanse na uniknięcie obowiązków statystycznych są mniejsze. W skrajnych przypadkach zatrudnienie już nawet jednego pracownika może skutkować objęciem obowiązkowymi badaniami statystycznymi.
Czytaj też: Jest szansa, że biznes zacznie jeszcze korzystać z przepisów o grupach spółek
Przykładowe badanie koniunktury
Jedną z cyklicznych, comiesięcznych ankiet jest przykładowo badanie koniunktury gospodarczej przedsiębiorstw niefinansowych numer 1.61.10 (198), które obejmuje ok. 20 tys. przedsiębiorców z całej Polski, głównie z branży handlowej, budowlanej, przemysłowej i usługowej. Prowadzi je Urząd Statystyczny w Zielonej Górze, który objętym badaniem przedsiębiorcom wysyła odpowiednie wzory ankiet. Jednocześnie urzędnicy przypominają, że ankiety składa się do 10. dnia każdego miesiąca, wypełniając odpowiedni formularz elektroniczny na internetowej stronie statystyków. Podstawą prawną przeprowadzania takich obowiązkowych badań statystycznych jest art. 30 ust. 1 pkt 3 ustawy o statystyce publicznej.
Każdy przedsiębiorca może sam zweryfikować, czy został odpowiednio objęty obowiązkowymi badaniami statystycznymi. W tym celu wystarczy znajomość, ile osób zatrudnia, a także kod PKD przeważającej działalności (dla spółek prawa handlowego znajdziemy go w Krajowym Rejestrze Sądowym, a dla jednoosobowych działalności gospodarczych – w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej). Kod PKD potrzebny jest do ustalenia, do jakiej sekcji kwalifikuje się nasza firma (np. kod 66.22.Z, czyli działalność agentów i brokerów ubezpieczeniowych oznacza przynależność do Sekcji K), a od przydziału do danej sekcji zależy, jaką mamy szansę na wylosowanie bądź wskazanie przez urząd statystyczny. Sekcję łatwo znaleźć w zestawieniach PKD, których oficjalna wersja stanowi załącznik nr 3 do rozporządzenia Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Znajdziemy ją w Dzienniku Ustaw z 2007 r. nr 251, poz. 1885, ale już dwukrotnie była zmieniana, niemniej bez problemu aktualną wersję można znaleźć w internecie.
Będąc zakwalifikowanym do sekcji K, możemy sprawdzić w zakresie podmiotowym badania (w przypadku badania 1.61.10 jest to opisane na s. 358 i 466 Dziennika Ustaw), czy jesteśmy objęci którąś z ankiet, głównie chodzi o te dotyczącą koniektury gospodarczej w usługach (AK-U/m). Podmioty o liczbie pracujących 250+ prowadzące przeważającą działalność zaliczaną m.in. do Sekcji K podlegają obowiązkowo metodzie obserwacji pełnej (czyli wszystkie są zobowiązane). Wśród spółek kapitałowych zatrudniających od jednej do 249 osób włącznie dokonuje się losowania próby 1 proc. W tym samym badaniu w przedsiębiorstwach przypisanych do niektórych innych sekcji (np. w Sekcji C) próg zatrudnienia, od którego losuje się firmy wynosi 10+. Tak wynika z zakresu podmiotowego określonego dla tego badania w rozporządzeniu.
Ignorowanie ankiet grozi karami
Obowiązkowe badania statystyczne najczęściej obejmują dużych przedsiębiorców, czyli podmioty zatrudniające minimum 250 osób. Dlatego firmy, które po pandemii zwiększyły zatrudnienie ponad ten limit mogą – niekiedy po raz pierwszy – zetknąć się z koniecznością wypełniania ankiet statystycznych.
Gdy pierwszy raz firma ma obowiązek wypełnienia ankiety statystycznej, musi pamiętać o założeniu profilu i zrobieniu upoważnień do obsługi portalu raport.stat.gov.pl. Tylko bowiem osoby upoważnione w imieniu naszej firmy mogą wypełniać dokumenty. Instrukcja zakładania konta, pozyskiwania loginu, upoważniania kolejnych pracowników jest dostępna właśnie na tym portalu. W krótkim przewodniku po portalu sprawozdawczym znajdziemy też opis funkcjonalności tego portalu.
Za brak wypełnienia ankiety statystycznej albo przesłanie jej po terminie grozi grzywna (art. 57-58 ustawy o statystyce publicznej). Karane jest również przekazanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym. Przepisy nie przewidują więc zbytnio surowych kar za niedopełnienie obowiązków statystycznych przez pracodawców, mogą natomiast istotnie wpłynąć na funkcjonowanie firmy. Badania statystyczne to bowiem dodatkowe obowiązki dla pracowników, które muszą oni wykonać w ściśle określonych terminach – w przypadku opisywanego badania koniunktury gospodarczej przedsiębiorstw niefinansowych numer 1.61.10 (198) będzie to 10. dzień danego miesiąca. Należy jednak pamiętać, że dzień ten w aż czterech miesiącach 2024 r. wypadnie w weekend, czyli – z reguły – dni wolne od pracy w firmie. Dlatego nie warto traktować obowiązków statystycznych po macoszemu.
Brak przygotowania odpowiednich informacji, a przez to naruszenie terminowego wypełnienia określonych dokumentów, może skutkować nawet rozwiązaniem umowy z pracownikiem w trybie art. 52 kodeksu pracy, czyli dyscyplinarką, niemniej jednak wszystko zależy od indywidualnego przypadku (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z 7 sierpnia 2018 r, VII Pa 59/18). Pracodawca nie może dawać takich poleceń „na ostatnią chwilę”, gdy ankieta statystyczna zawiera wiele skomplikowanych pytań bądź wymaga podania wielu dokładnych informacji i danych ekonomicznych. Ponadto ankietę wypełnia w specjalnym portalu tylko pracownik mający hasło i login z urzędu statystycznego (tzw. osoba zarządzająca sprawozdawczością albo powołany przez nią dodatkowy użytkownik).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
