Nie można z góry wykluczyć możliwości uwzględnienia rabatów i ulg, o ile na podstawie okoliczności konkretnej sprawy będzie możliwe przyjęcie, że mieszczą się one czy wręcz współkształtują niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty napraw – wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały III CZP/119/22. Tymczasem od 1 listopada 2022 r. zakłady ubezpieczeń muszą stosować rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych. Rekomendacja 17.3 stanowi, że ustalając należne świadczenie, zakład ubezpieczeń nie może powoływać się na rabaty lub upusty, obowiązujące we współpracujących z nim warsztatach naprawczych i punktach sprzedaży. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że między uchwałą SN a rekomendacją jest sprzeczność.
Sprawdź orzeczenia w LEX:
Spory o wysokość odszkodowania
Uchwała z 6 października 2022 r. dotyczy kwestii kosztów, które powinno obejmować odszkodowanie z komunikacyjnego ubezpieczenia OC i stanowi, że odszkodowanie przysługujące od zakładu ubezpieczeń na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów obejmuje wyłącznie niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy".
Niedawno SN opublikował uzasadnienie tej uchwały, w którym wyjaśnił, co oznaczają niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy. Znalazło się tam też odniesienie do rabatów i upustów, które ubezpieczyciele stosują przy wyliczeniu odszkodowania. To ostatnio gorący temat. Przeciwko stosowaniu tych ulg buntują się warsztaty, gdyż takie wyliczenie odszkodowania uderza w podmioty, które stosują ceny rynkowe i nie mają z ubezpieczycielami umów, na mocy których oferowałyby takie ulgi. Dla klientów jest też ryzyko, że odgórne powoływanie się na rabaty przez ubezpieczyciela doprowadzi do obniżenia odszkodowania do takiego poziomu, że wystarczy ono na naprawę pojazdu.
Sąd Najwyższy dostrzega ten problem, ale stoi na stanowisku, że o ile rabaty są faktycznie stosowane przez ubezpieczycieli, to ceny z ich uwzględnieniem mogą stanowić niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy. Czyli SN dopuszcza to, na co nie zgadza się KNF w rekomendacjach dotyczących likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych.
Czytaj w LEX: Ubezpieczenia w kosztach podatkowych na przykładach >>>
Ubezpieczyciele widzą sprzeczność
Dla asekuratorów rozbieżności między uchwałą SN a rekomendacjami nadzoru są oczywiste.
- Sprzeczność uchwały SN z rekomendacją 17.3 wydaną przez Komisję Nadzoru Finansowego, jest wyraźna. Trzyosobowy skład Sądu Najwyższego uznał, że stosowanie rabatów i upustów przy rozliczeniu kosztorysowym jest dopuszczalne, jeśli rzeczywiście są one faktycznie stosowane we współpracujących z ubezpieczycielem warsztatach naprawczych lub punktach sprzedaży części zamiennych. Podkreślił, że takie ceny mogą stanowić niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy. Tymczasem rekomendacja kategorycznie zakazuje powoływania się na takie rabaty i upusty – podkreśla Łukasz Kulisiewicz, ekspert w Polskiej Izbie Ubezpieczeń.
Ubezpieczyciele wielokrotnie przestrzegali, że przyjęcie rekomendacji w takim kształcie może doprowadzić do istotnego wzrostu cen za OC komunikacyjne.
- Ekonomika kosztów napraw i ich kontrola przez płatnika, którym jest zakład ubezpieczeń - jak pokazuje uzasadnienie SN - są zgodne z prawem, a dla ubezpieczycieli kluczowe. W tej sytuacji oczekiwalibyśmy stanowiska Komisji Nadzoru Finansowego odnośnie do obowiązującego zapisu i wymogu realizowania przez ubezpieczycieli rekomendacji nadzorczych – mówi Kulisiewicz.
Czytaj w LEX: Relacje sprawcy i poszkodowanego a ubezpieczenie OC (osoba trzecia w ubezpieczeniu OC), cz. I. >>>
Nadzór nie widzi problemu
Tymczasem KNF problemu nie dostrzega. Jak tłumaczy Jacek Barszczewski, rzecznik prasowy, jednym z koniecznych elementów uzasadnienia zastosowania rabatu jest realna możliwość jego uzyskania przez poszkodowanego bez szczególnych trudności. Zatem samo powołanie się zakładu ubezpieczeń na rabaty lub upusty obowiązujące we współpracujących z nim warsztatach naprawczych i punktach sprzedaży nie jest w rozumieniu SN wystarczające dla ich zastosowania.
- Z tego powodu Rekomendacja 17.3 nie jest niezgodna z uchwałą SN. Rekomendacja 17.3. została sformułowana w sposób kategoryczny, by zapobiec powszechnej praktyce zakładów ubezpieczeń polegającej na automatycznym obniżaniu należnego odszkodowania, często wyłącznie na podstawie deklaracji możliwości naprawy uszkodzonego pojazdu z zastosowaniem rabatów lub upustów, we współpracujących z nimi warsztatach naprawczych - tłumaczy Barszczewski.
Rzecznik KNF wskazuje, że SN zwraca uwagę, że „kwestia ta należy generalnie do materii postępowania dowodowego, powinna być ustalona przez sąd, ze szczególnym uwzględnieniem wniosków wynikających z opinii biegłego”. Stosowanie praktyki obniżania świadczenia o arbitralnie ustalone potrącenia (rabaty i upusty) jest więc bardzo ryzykowne i naraża zakład na znaczną liczbę spraw sądowych, w ramach których sąd będzie oceniał zasadność uwzględniania rabatu i upustu w okolicznościach danej sprawy. To powoduje, że uzyskanie odszkodowania z tytułu poniesionej szkody będzie procesem długotrwałym i z jednej strony podważającym zaufanie społeczeństwa do branży ubezpieczeniowej, ale też generującym dodatkowe koszty prowadzenia sporu, czy też potencjalne koszty w przypadku negatywnego rozstrzygnięcia sądowego.
- Komisja Nadzoru Finansowego zgodnie ze swoim mandatem (dbanie zarówno o stabilność sektora finansowego, jak i o interesy jego uczestników) dąży do wprowadzenia takich standardów w likwidacji szkód, które pozwolą na ustalenie wysokości odszkodowania w sposób przewidywalny zarówno dla zakładu ubezpieczeń jak i poszkodowanego, oraz w sposób pozwalający na naprawienie uszkodzonego pojazdu za kwotę przyznanego odszkodowania. Przewidywalność, transparentność oraz szybkość procesu likwidacji szkody jest korzystna dla zakładów ubezpieczeń, bo pozwala na odpowiednią wycenę składki oraz wycenę przyszłych zobowiązań w formie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. KNF jest zobowiązana do ważenia zarówno interesu ubezpieczającego, ubezpieczonego i poszkodowanego jak i interesu zakładu ubezpieczeń. Zaproponowana Rekomendacja 17.3 jest właśnie próbą takiego wyważenia interesów obu stron - tłumaczy rzecznik prasowy KNF.
Rabaty są dopuszczalne
Jak zatem powinni postępować ubezpieczyciele?
- Co do zasady wiążąca jest tutaj uchwała Sądu Najwyższego, bowiem stanowi ona element porządku prawnego. Rekomendacje KNF nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego i skierowane są wyłącznie do towarzystw ubezpieczeń – mówi adwokat Magdalena Rok–Konopa. I przypomina, że uchwała SN dotyczyła zapytania o rozliczenie kosztorysowe szkody, a nie serwisowe. Oznacza to, że SN nie wykluczył zastosowania przez TU rabatu pod warunkiem, że szkoda rozliczana jest gotówkowo oraz że wykazane w toku postępowania zostanie, że taki rabat był rzeczywiście możliwy do uzyskania.
- W zakresie likwidacji szkód w serwisach naprawczych, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały podkreślił, że należy tu stosować rozliczenie według zindywidualizowanej faktury serwisu, wybranego przez poszkodowanego – podkreśla Magdalena Rok-Konopa.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.