Pytanie
Czy teren bocznicy kolejowej obsługującej przedsiębiorstwo (nie PKP) jest obszarem kolejowym?
Odpowiedź
odpowiedzi udzielono: 30 stycznia 2012 r.
W świetle orzecznictwa SN i NSA, teren bocznicy kolejowej obsługującej przedsiębiorstwo nie jest obszarem kolejowym.
Uzasadnienie
Zgodnie z art. 4 pkt 8 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.) - dalej u.t.k. obszar kolejowy jest to "powierzchnia gruntu określona działkami ewidencyjnymi, na której znajduje się droga kolejowa, budynki, budowle i urządzenia przeznaczone do zarządzania, eksploatacji i utrzymania linii kolejowej oraz przewozu osób i rzeczy". Z kolei droga kolejowa jest to "nawierzchnia kolejowa wraz z podtorzem i budowlami inżynieryjnymi oraz gruntem, na którym jest usytuowana" (art. 4 pkt 1a), zaś linia kolejowa jest to "droga kolejowa mająca początek i koniec wraz z przyległym pasem gruntu, na którą składają się odcinki linii, a także budynki, budowle i urządzenia przeznaczone do prowadzenia ruchu kolejowego wraz z zajętymi pod nie gruntami" (art. 4 pkt 2). W zacytowanych definicjach nie jest zawarte żadne kryterium podmiotowe. Tym samym o podmiotowym zakresie zastosowania ustawy należy rozstrzygać biorąc pod uwagę także treść art. 2 i 3 u.t.k.
Przepis art. 2 stanowi zaś, iż przepisy u.t.k. stosuje się także do:
1) metra (z wyjątkiem wskazanych tu rozdziałów)
2) bocznic kolejowych (z wyjątkiem wskazanych tu rozdziałów); bocznicą kolejową jest "droga kolejowa połączona z linią kolejową i służąca do wykonywania załadunku i wyładunku wagonów lub wykonywania czynności utrzymaniowych pojazdów kolejowych lub postoju pojazdów kolejowych oraz przemieszczania i włączania pojazdów kolejowych do ruchu po sieci kolejowej; w skład bocznicy kolejowej wchodzą również urządzenia sterowania ruchem kolejowym oraz inne urządzenia związane z bezpieczeństwem ruchu kolejowego, które są na niej usytuowane" (art. 4 pkt 10),
3) infrastruktury kolejowej obejmującej linie kolejowe o szerokości torów mniejszej niż 1435 mm i przewoźników kolejowych korzystających z tej infrastruktury kolejowej (także z wyjątkiem wskazanych rozdziałów).
Zgodnie zaś z art. 3, przepisów ustawy nie stosuje się do:
1) linii tramwajowych;
2) kolejowego transportu wewnątrzzakładowego;
3) transportu linowego i linowo-terenowego (z wyjątkiem art. 10 ust. 4).
Powyższy problem (czy teren bocznicy kolejowej stanowi obszar kolejowy) rozstrzygały sądy – NSA oraz SN.
Rozstrzygając problem czy bocznice kolejowe należą do gruntów zajętych pod infrastrukturę kolejową i jako takie są zwolnione od opłat z tytułu użytkowania wieczystego Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 23 października 2008 r., V CSK 121/08, dokonał wnikliwej analizy wymienionych wyżej definicji ustawowych a także terminów "infrastruktura kolejowa" i "linia kolejowa". Przeprowadzona przez ten sąd wykładnia historyczna, systemowa i celowościowa przepisów ustawy o transporcie kolejowym, w tym zawartych w niej definicji, doprowadziła SN do wniosku, że za obszar kolejowy należy uznać tylko takie grunty zajęte pod infrastrukturę kolejową, na których usytuowana jest linia kolejowa o przeznaczeniu wskazanym w art. 4 pkt 1 u.t.k. zawierającym definicję "infrastruktury kolejowej". Sąd Najwyższy wskazał, że określenie infrastruktury kolejowej obejmuje pojęcie linii kolejowej z art. 4 pkt 2 u.t.k. łącznie z innymi składnikami tej infrastruktury i powiązane zostało ze wskazanym w tym przepisie ich przeznaczeniem, którym jest - mówiąc ogólnie - świadczenie przez transport kolejowy usług o charakterze powszechnym. Objęcie pojęciem infrastruktury kolejowej linii kolejowych usytuowanych na obszarze kolejowym wskazuje, że nie obejmuje ono bocznic kolejowych będących liniami kolejowymi nieusytuowanymi na obszarze kolejowym. SN wskazał, że wobec niezmienionego brzmienia art. 4 pkt 1 u.t.k., zawierającego określenie infrastruktury kolejowej i uwzględniając kolejne zmiany definicji z art. 4 pkt 8 i 10 u.t.k. należy dojść do wniosku, że bocznica kolejowa, która nie została określona jako linia kolejowa, ale jako droga kolejowa połączona z linią kolejową, nie jest taką linią. Obszar kolejowy jest związany z funkcjonowaniem linii kolejowej a nie drogi kolejowej niebędącej taką linią.
Powyższy pogląd podzielił NSA w postanowieniu z dnia 8 września 2011 r., II OW 68/11, LEX nr 966263, wydanym po rozstrzygnięciu sporu kompetencyjnego dotyczącego właściwości organów w przypadku remontu bocznicy kolejowej.
Magdalena Laskowska