Pod koniec ubiegłego roku psychoterapeuci sprzeciwili się pomysłowi Ministerstwa Zdrowia, który miał w rozporządzeniu wprowadzić specjalizację „psychoterapia” (ostatnia informacja na stronie legislacyjnej rządu o projekcie jest z 7 listopada 2022 r. i dotyczy przekazania go do konsultacji). Psychoterapeuci uważają, że ich zawód powinna uregulować ustawa.
Czytaj także na Prawo.pl: Demontaż zawodu psychoterapeuty - ważność uprawnień pod znakiem zapytania>>
Obecnie prace nad przygotowaniem projektu ustawy o zawodzie psychoterapeuty trwają w Parlamentarnym Zespole ds. ustawowego uregulowania zawodu psychoterapeuty (w jego skład wchodzą posłowie Koalicji Obywatelskiej, Lewicy i Polski 2050).
Środowisko rozważa rozwiązanie polegające na uznaniu psychoterapeuty za zawód zaufania publicznego. – Różnica między zwykłym zawodem a zawodem zaufania publicznego jest zasadnicza. Zawód zaufania publicznego jest reglamentowany – podkreśla Stanisław Małecki, radca prawny i legislator KP-KO.
– Samorząd zawodowy otrzymuje prawo do samoregulacji, decyduje o formie kształcenia i szkoleń, ich jakości. Musi też kierować się kodeksem etyki. Państwo nakazuje samorządowi ustawami stworzenie systemu odpowiedzialności zawodowej. Określa to w ustawie wraz z wszystkimi konsekwencjami. Wiąże się to z przywilejami, jak i obowiązkami dla wykonującego zawód zaufania publicznego – dodaje Stanisław Małecki.
Decyzja o tym, czy dany zawód uznać za zawód zaufania publicznego zależy od ustawodawcy.
Samorząd zawodowy psychoterapeutów
Ustawa o zawodzie psychoterapeuty jako zawodzie zaufania publicznego zakładałaby stworzenie samorządu zawodowego z całą jego strukturą organizacyjną. Każdy psychoterapeuta należałby wtedy do samorządu, opłacając składki członkowskie. Samorząd decydowałby o formie kształcenia i dopuszczał oraz weryfikował uprawnienia do wykonywania zawodu psychoterapeuty.
Powstaje wtedy także dwuinstancyjne sądownictwo zawodowe – na poziomie regionalnym czy wojewódzkim, z możliwością odwołania się do władzy centralnej w samorządzie.
Ustawa definiowałaby zawód psychoterapeuty oraz określała warunki jego wykonywania. Samorząd tworzy także kodeks etyki zawodowej oraz określa konsekwencje za jego łamanie łącznie z ograniczeniem lub zawieszeniem prawa do wykonywania zawodu.
Sprawdź w LEX: Czy psychoterapeuta, a nie terapeuta pedagogiczny, może być zatrudniony w szkole podstawowej w oparciu o umowę zlecenie? >>>
Różne nurty terapeutyczne w jednej ustawie?
– Ustawa w tej formie daje możliwość unifikacji – zaznacza mec. Małecki.
Psychoterapeuci obawiają się, że przeszkodą mogą być różnice wynikające z wykonywania tego zawodu w danym nurcie psychoterapeutycznym. Jednak mec. Stanisław Małecki wyjaśnia, że to, w czym specjalizuje się psychoterapeuta po uzyskaniu prawa wykonywania zawodu, należy ustawić poza nawiasem ustawy. – W ustawie należy zamieścić to, co wspólne, a wspólnym efektem ma być prawo wykonywania zawodu psychoterapeuty – dodaje.
Podmiotem szkolącym mogłyby być różne instytucje, które określi ustawa, ale prawo wykonywania zawodu musiałby weryfikować samorząd zawodowy, który wydawałby certyfikaty.
Warunkowe wykonywanie zawodu psychoterapeuty
Dr Łukasz Müldner-Nieckowski, przewodniczący Zarządu Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i prezes Polskiego Towarzystwa Psychoanalizy Jungowskiej zauważa, że psychoterapeuta pracuje z pacjentem już w trakcie szkolenia, dlatego konieczne byłoby określenie zasad warunkowego wykonywania zawodu.
Mec. Stanisław Małecki wyjaśnia, że ustawa musiałaby też określać zasady tymczasowego prawa wykonywania zawodu do czasu uzyskania pełnych uprawnień. - Wchodzą tu też kwestie etyki, odpowiedzialności cywilnej za ewentualne szkody podczas wykonywania zawodu – zwraca uwagę. Taka osoba byłaby członkiem samorządu, ale obowiązywały by ją niższe składki członkowskie.
Plusem ustawy o zawodzie psychoterapeuty jako zawodzie zaufania publicznego jest także wzmocnienie kwestii tajemnicy zawodowej. – Będzie ona miała największą moc w tej formie ustawy – podkreśla mec. Małecki.
Zawód zaufania publicznego - silniej umocowany w przepisach
– Chcemy ustawy zawodowej – podkreśliła Renata Mizerska, prezes Zarządu Polskiej Rady Psychoterapii oraz Europejskiego Towarzystwa Psychoterapii Gestalt. Jej zdaniem alternatywą do ustawy zakładającej uznanie zawodu psychoterapeuty za zawód zaufania publicznego jest "zwykła ustawa", która nie zakłada konieczności tworzenia samorządu zawodowego i związanych z tym zasad.
Jednak w opinii mec. Małeckiego to właśnie ustawa o zawodzie psychoterapeuty jako zawodzie zaufania publicznego pozwalałaby uniknąć niejednoznacznych regulacji.
Zofia Milska-Wrzosińska z Polskiego Towarzystwa Psychologicznego zaznacza, że środowisko zgadza się, że brak uregulowań nie jest dobry. - Uregulowania, które próbowano nam narzucić, wzbudziły duży opór środowiska. Zwykła ustawa niewiele daje, a ustawa o zawodzie i samorządzie to duża zmiana, wymaga rozmaitych uregulowań. Kłopot z nią jest taki, że czeka nas dużo pracy, ale chyba jest wola, aby to zrobić – podsumowała.
Zapotrzebowanie na usługi dotyczące zdrowia psychicznego rosną. - Brakuje uregulowań dotyczących dojścia do zawodu, standardów pracy psychoterapeuty, a jest to zawód przyszłości. W przypadku zawodu zaufania publicznego państwo dawałoby gwarancję, że każda osoba tytułująca się psychoterapeutą ma odpowiednie kwalifikacje do wykonywania tej profesji. Obecnie jest tu pole do nadużyć – uważa Liwiusz Laska, adwokat, były przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, pełnomocnik Związku Metalowców i Hutników, ekspert OPZZ.
Sprawdź w LEX: Czy dokumentacja świadczeń realizowanych przez psychologa lub psychoterapeutę jest integralną częścią historii choroby?
Jak szkolą się psychoterapeuci?
Psychoterapeuci nie mają ustawy, ale nie oznacza to, że praca psychoterapeuty, jego wykształcenie i umiejętności nie są poddane żadnej kontroli. Proces kształcenia odbywa się zgodnie z przyjętymi standardami.
Jak podaje Polska Rada Psychoterapii (PRP), są to:
- ukończenie całościowego szkolenia w psychoterapii trwającego min. cztery lata i obejmującego min. 1200 godzin (1 godz. = 60 min.) kształcenia teoretycznego i praktycznego zgodnego z ramowym programem nauczania PRP potwierdzonego zaświadczeniem lub innym dokumentem
- spełnienie dodatkowych wymogów opisanych w procedurach certyfikacyjnych poszczególnych stowarzyszeń zawodowych, w tym dotyczących praktyki klinicznej oraz superwizji
- egzamin certyfikacyjny (zewnętrzny, niezależny od podmiotów szkolących) przeprowadzany przez towarzystwa i stowarzyszenia zrzeszające psychoterapeutów
Certyfikaty przyznają poszczególne stowarzyszenia zawodowe. Na przykład Polskie Towarzystwo Psychologiczne wymaga egzaminu z psychologii klinicznej (dla magistrów o wykształceniu innym niż psychologiczne), pięciu lat samodzielnej pracy psychoterapeutycznej, stażu klinicznego umożliwiającego kontakt z pacjentami o różnej diagnozie, własnej psychoterapii szkoleniowej.
Czytaj w LEX: Burdziak Konrad, Kowalewska-Łukuć Magdalena, Tajemnica zawodowa psychologa a tajemnica w postępowaniu karnym >