Zasadniczo rodzic lub opiekun prawny może być obecny podczas badania lub udzielania innych świadczeń zdrowotnych niepełnoletniej osobie, którą się opiekuje. Niejednokrotnie może to być jednak bardzo krępujące, zarówno dla dziecka, jak i samego opiekuna - chociażby podczas badania ginekologicznego.
Luiza Słychan, adwokat z Kancelarii Zatwarnicki Słychan Adwokaci, zwraca uwagę, że na tę kwestię trzeba popatrzeć przez pryzmat trzech podstawowych praw pacjenta, zawartych w ustawie z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta: prawa do świadczeń zdrowotnych, do decydowania o leczeniu oraz poszanowania intymności i godności pacjenta.
Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta
Poszanowanie do intymności i godności pacjenta (art. 20 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta) nierozerwalnie wiąże się z możliwością decydowania przez pacjenta o obecności bliskich osób podczas udzielania mu świadczeń zdrowotnych.
Czytaj także na Prawo.pl: Pacjent przywiązany do łóżka? Tylko jeśli brak interwencji zaszkodzi bardziej
– Przewiduje to art. 21 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta. – Jest to prawo, a nie obowiązek, więc pacjent może z niego nie skorzystać. Może zatem sprzeciwić się obecności bliskich w trakcie czynności medycznych – podkreśla Luiza Słychan.
Jak dodaje, oczywistym jest, że w przypadku małych dzieci, obecność rodziców czy opiekunów będzie regułą, bowiem powiązana jest z koniecznością sprawowania pieczy i reprezentowania ich w kontakcie z lekarzem. Inaczej jest jednak w przypadku pacjentów, którzy są nastolatkami. Oni już posiadają możliwość podjęcia decyzji, czy chcą, aby podczas udzielanych świadczeń obecny był rodzic lub opiekun.
- Sytuacja taka szczególnie widoczna jest w przypadku małoletnich, którzy ukończyli już 16 lat. Skoro bowiem – zgodnie z prawem – mogą już decydować o leczeniu, w tym o poważnych zabiegach operacyjnych, to tym bardziej mają prawo decydować o kwestiach związanych z poszanowaniem ich intymności i godności. Mogą więc np. sprzeciwić się obecności rodzica lub opiekuna podczas badania, a lekarz tę odmowę powinien uszanować – zaznacza mec. Słychan.
Zobacz procedurę: Uzyskanie zgody na działanie medyczne w przypadku osoby małoletniej >
Nasza rozmówczyni zwraca też uwagę na uprawnienia osoby wykonującej zawód medyczny, która udziela pacjentowi świadczeń (art. 21 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta). Ma ona prawo odmówić udziału osób trzecich, nawet bliskich, podczas ich wykonywania.
- Z sytuacją taką będziemy mieli do czynienia w dwóch przypadkach: istnienia wystąpienia prawdopodobieństwa zagrożenia epidemicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Odmowa taka musi zostać odnotowana w dokumentacji medycznej – podkreśla Luiza Słychan.
Prawo do świadczeń zdrowotnych
Pacjenci małoletni i pełnoletni mają ten sam zakres uprawnień w obszarze udzielania im świadczeń zdrowotnych.
– Jednak ich realizacja w praktyce jest inna, dlatego że respektowanie praw pacjentów małoletnich jest nierozerwalnie związane z poszanowaniem praw ich przedstawicieli ustawowych. To oni wykonują czynności prawne za małoletnich pacjentów – wyjaśnia mec. Słychan. Osoba małoletnia nie posiada bowiem, zgodnie z prawem cywilnym, pełnej zdolności do czynności prawnych.
Sprawdź w LEX: Czy opiekun kolonijny spełniający kryteria opiekuna faktycznego może wyrazić zgodę na leczenie pacjenta małoletniego? >
- W naszym systemie prawnym pacjent małoletni, jako że nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może samodzielnie np. zawrzeć umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych. Tym samym więc np. nastolatka nie może samodzielnie udać się do ginekologa – dodaje adwokat.
Zobacz wzory dokumentów:
Zgoda na badanie pacjenta małoletniego/ ubezwłasnowolnionego >
Zgoda na udzielenie świadczenia zdrowotnego pacjentowi małoletniemu/ ubezwłasnowolnionemu >
Prawo do decydowania o leczeniu
Zgoda na udzielenie świadczenia zdrowotnego powinna być zasadniczo wyrażona przez samego pacjenta. W przypadku małoletniej osoby wymagana jest tzw. zgoda zastępcza, udzielana przez inną osobę niż pacjent. Zgoda ta może występować w trzech formach:
- zgoda przedstawiciela ustawowego wyrażona za małoletniego pacjenta, który nie ukończył 16 lat;
- zgoda opiekuna faktycznego wyrażona za małoletniego, który nie ukończył 16 lat. Co ważne, na podstawie takiej zgody może być przeprowadzone wyłącznie badanie pacjenta. Jej zakres nie obejmuje zgody na wykonanie zabiegu operacyjnego lub zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko dla pacjenta;
- zgoda sądu opiekuńczego wyrażona w przypadku braku zgody jednego lub obu podmiotów uprawnionych do wyrażenia tzw. zgody równoległej.
- Co istotne, w art. 17 ust. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta zawarto zapis, że pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego – mówi mec. Słychan.
Wzór dokumentu: Wniosek do sądu opiekuńczego o wydanie zgody zastępczej >
Zobacz też procedurę: Podjęcie działania medycznego w przypadku osoby nieprzytomnej w zagrożeniu życia >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
