W sądach toczą się obecnie postępowania karne i cywilne dotyczące odpowiedzialności za powikłania po powiększeniu piersi. Postępowanie administracyjne prowadzi także Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Z zakresu postępowań dyscyplinarnych przełomowe znaczenie ma orzeczenie Sądu Najwyższego z 26 maja 2021 r. (sygnatura I KK 23/21).

Czytaj: Medycyna estetyczna czeka na swoje prawo, a kontrowersji dużo>>

Lekarz dentysta Agnieszka K. dokonała powiększenia piersi swojej pacjentce przy pomocy żelu Aquafilling. Po tym zabiegu nastąpiły poważne powikłania, m.in. doszło do uszkodzenia tkanek i utraty naturalnego kształtu piersi. Pacjentka poskarżyła się rzecznikowi odpowiedzialności zawodowej, a Okręgowy Sąd Lekarski w Poznaniu wymierzył dentystce karę grzywny, która następnie, po wyroku sądu drugiej instancji zostrała zmieniona na karę nagany.

Sądy lekarskie mają prawo karać

Od orzeczenia Naczelnego Sądu Lekarskiego dentystka odwołała się, przekonując że ten sąd w ogóle nie jest właściwy do karania z powodu nieudanych zabiegów z zakresu medycyny estetycznej.

Innego zdania był Sąd Najwyższy. Sędzia sprawozdawca Małgorzata Wąsek-Wiaderek uzasadniała orzeczenie następująco: Sądy lekarskie miały kompetencje do orzekania w tej sprawie, gdyż obwiniona wykonywała ten zabieg jako lekarz dentysta. To nie wystarczało, aby oddalić kasację. Ale argumentem decydującym była definicja świadczeń zdrowotnych. Otóż art. 2 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty stwierdza, że wykonywanie zawodu lekarza dentysty polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń (...) w zakresie chorób zębów, jamy ustnej, części twarzowej czaszki oraz okolic przyległych.

Sprawdź w LEX: Czy pielęgniarka może powadzić gabinet kosmetyczny? >

Czym są świadczenia medyczne?

Obrona dentystki twierdziła, że przepisy dotyczą tylko świadczeń takich jak badanie stanu zdrowia, rozpoznawanie chorób i zapobieganie im, leczenie i rehabilitacja chorych, udzielanie porad lekarskich, a także wydawanie opinii i orzeczeń lekarskich ( art. 2 ust. 1). Zatem skoro był to zabieg wykonany tylko w celu polepszenia dobrostanu pacjentki, to nie mieścił się w pojęciu świadczeń zdrowotnych. Dlatego, że te świadczenia są ukierunkowane na zachowanie i ratowanie życia i zdrowia.

Czytaj w LEX: Nieuprawnione udzielanie świadczeń zdrowotnych (art. 58 ust. 1 i 2 u.z.l.) - uwagi prawnokarne i prawnomedyczne >

Sędzia Wąsek-Wiaderek podkreśliła, że świadczenia zdrowotne są także wymienione w innych ustawach, np. ustawie o działalności leczniczej (art. 2 ust. 1 ust. 10). - Świadczenia zdrowotne to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania - stwierdziła.

Sprawdź w LEX: Jakiej stawce VAT podlegają usługi medycyny estetycznej?  >

Sąd Najwyższy podzielił pogląd sądu lekarskiego II instancji, że mamy do czynienia z zabiegiem chirurgicznym, inwazyjnym, ponieważ doprowadził on do penetracji wnętrza ciała przez otworzy inne niż naturalne.  - Nie mamy kompleksowych przepisów regulujących zabiegi medycyny estetycznej i to jest zadanie dla ustawodawcy, Sąd Najwyższy tej luki nie wypełni - powiedziała sędzia Wąsek-Wiaderek. Jednak dodała, że mamy ustawę o wyrobach medycznych, dyrektywy unijne i klasyfikację wyrobów medycznych, w których znajduje się płynny implant o najwyższym stopniu ryzyka. Sposób wykorzystania implantów musi odpowiadać regułom tej ustawy.

Czytaj w LEX: Zabiegi medycyny estetycznej - umowa zlecenia czy umow a o dzieło? >

Osoba uprawniona do aplikowania

Prawo do stosowania preparatu Aquafilling mają tylko osoby uprawnione. Zgodnie ze standardami i opisem wyrobu, taki żel może stosować tylko lekarz. Ale musi on wyjaśnić pacjentowi skutki działania preparatu i o wynikach zabiegu, a pacjent musi wyrazić zgodę.

- Czynności zarezerwowane dla lekarza przed zabiegiem to przeprowadzanie morfologii, badań typu USG piersi lub mamografię, badanie moczu i krzepliwości krwi. W takim wypadku trzeba mieć wiedzę szerszą niż tylko wiedza stomatologiczna - wskazał Naczelny Sąd Lekarski. - Lekarz dentysta wykonując zabieg powiększenia piersi przekroczyła swoje uprawnienia - potwierdził Sąd Najwyższy.

 

 

Urząd Regulacji wyjaśnia

Pierwszy incydent medyczny z żelem Aquafilling zgłoszono do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych w lutym 2019 r. Wcześniej otrzymano jedynie pismo z 22 grudnia 2016 r. od prof. Bartłomieja Noszczyka, w którym opisuje on powikłania u leczonej przez niego pacjentki po zastosowaniu żelu Aquafilling, ale pomimo prośby Urzędu o zgłoszenie incydentu medycznego dotyczącego tego przypadku zgodnie z obowiązującymi przepisami, Urząd nie otrzymał takiego zgłoszenia. Ponadto w ww. piśmie prof. Noszczyk poinformował, że wie o leczonej w innej klinice pacjentce, u której wystąpiły podobne dolegliwości po podaniu żelu Aquafilling.

Z kolei Rzecznik Praw Pacjenta wszczął ponad 11 postępowań wyjaśniających dotyczących nieprawidłowo przeprowadzonych zabiegów powiększania piersi z wykorzystaniem preparatu Aquafilling Bodyline. Konsekwencją zabiegów były liczne bardzo poważne dolegliwości zdrowotne, m.in. zgrubienia piersi, migracja preparatu po całym ciele, uszkodzenia gruczołu piersiowego czy dysproporcja w wielkości piersi.

Rzecznik Praw Pacjenta zakończył osiem postępowań wyjaśniających stwierdzeniem naruszenia praw pacjentek do:

  • świadczeń zdrowotnych,
  • informacji,
  • wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych oraz
  • dokumentacji medycznej.


Organizacje lekarskie nakazują zachować ostrożność

- Orzeczenie Sądu Najwyższego odnosi się do dużo szerszego obszaru niż jednostkowa sprawa. Lekarze kwestionowali, że w pole działania lekarzy wkracza inny zawód - lekarz dentysta - powiedział dr Grzegorz Wrona, Naczelny rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej. - W Polsce doszliśmy do wniosku, że lekarze i lekarze dentyści powinni być w jednym samorządzie, a to skutkuje rozszerzeniem uprawnień lekarzy dentystów. Na przykład w Wielkiej Brytanii nie istnieje zawód lekarza-dentysty, tylko dentyści. W wyniku ostatniego orzeczenia lekarz dentysta może wykonywać wszystkie zabiegi, ale tylko w obrębie twarzo-czaszki. - Jest wiele przypadków, gdy zabiegi estetyczne poniżej głowy wykonują dentyści. Jednak tylko lekarze mają prawo do używania produktów leczniczych takich jak botoks, ponieważ używanie takich produktów powoduje powikłania u pacjentów. I do tego nie każdy lekarz może wykonywać takie zabiegi, ale ten kto jest profesionalnie do tego przygotowany. Tymczasem zabierają się za to osoby nieprzygotowane - podkreśla rzecznik.

Czytaj w LEX: Odpowiedzialność karna za działania w zespole medycznym >

Jak zwraca uwagę dr Grzegorz Wrona, w sprawie zabiegów estetycznych swoje stanowisko przedstawiła World Medical Association. Członkowie tej organizacji podkreślają, że wiele zabiegów estetycznych wiąże się z ryzykiem i może potencjalnie zaszkodzić zdrowiu pacjenta, dlatego stowarzyszenie opracowało zasady dotyczące przeprowadzania tych operacji. Jedna z nich jest np. stanowi, że zabiegi estetyczne mogą wykonywać wyłącznie praktycy posiadający odpowiednia wiedzę, umiejętności i doświadczenie. Ponadto wszyscy lekarze wykonujący te zabiegi muszą być zarejestrowani lub licencjonowani.

Czytaj w LEX: Przegląd problemów dotyczących odpowiedzialności zawodowej lekarzy w orzecznictwie SN >

W podobnym tonie wypowiedziała się Naczelna Rada Lekarska w kilku uchwałach. Wzrost zainteresowania zabiegami medycyny estetycznej oraz brak odpowiednich regulacji prawnych ich udzielania skutkuje zwiększającą się liczbą osób pokrzywdzonych przez nieumiejętne udzielanie takich świadczeń przez osoby nieposiadające ku temu odpowiednich kwalifikacji - stwierdzają lekarze.

Naczelna Rada Lekarska podkreśla, że zabiegi estetyczne powinni wykonywać wyłącznie praktycy posiadający odpowiednią wiedzę, umiejętności i doświadczenie. Natomiast zaproponowane przez ministerstwo zmiany miałyby przyczynić się do podniesienia standardów oraz ochrony zdrowia i życia pacjentów. W uzasadnieniu do uchwały podkreślono też, że ograniczyłoby to konieczność leczenia skutków niewłaściwego wykonania zabiegów medycyny estetycznej.

Czytaj w LEX: Błąd w sztuce medycznej jako podstawa odpowiedzialności >