Odroczenie rozprawy z powodu choroby? Zaświadczenie lekarza nie zawsze potrzebne

Nieobecność w sądzie z powodu choroby usprawiedliwia zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego. Jednak także zaświadczenie innego lekarza może spowodować odroczenie rozprawy w procesie cywilnym lub wstrzymanie czynności procesowej w procesie karnym. Co więcej – w przypadku nagłej choroby – odroczenie rozprawy lub wstrzymanie czynności, może nastąpić nawet bez zaświadczenia lekarskiego.

Usprawiedliwienie niestawiennictwa z powodu choroby na rozprawie sądowej w procesie cywilnym lub odpowiednio – braku udziału w czynności procesowej w procesie karnym – co do zasady – wymaga przedstawienia zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego, potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie sądu w procesie cywilnym lub odpowiednio – organu prowadzącego postępowanie w sprawie karnej. Stanowią o tym bezpośrednio art. 214 (1) par. 1 ustawy z dnia 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1550) oraz art. 117 par. 2a ustawy z dnia 6.06.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz.U. z 2024, poz. 37).

Powyższy tryb usprawiedliwiania nieobecności dotyczy:

• stron,
• ich przedstawicieli ustawowych,
• pełnomocników,
• świadków i
• innych uczestników postępowania

w procesie cywilnym, jak również:

• oskarżonych,
• świadków,
• obrońców,
• pełnomocników i
• innych uczestników postępowania, których obecność była obowiązkowa lub którzy wnosili o dopuszczenie do czynności, będąc uprawnionymi do wzięcia w niej udziału,w procesie karnym.

Zasady te nie znajdują natomiast zastosowania do osób pozbawionych wolności, których usprawiedliwianie niestawiennictwa z powodu choroby, regulują odrębne przepisy.

Lekarz sądowy i zasady wystawiania przez niego zaświadczeń

Zasady wykonywania czynności lekarza sądowego określa ustawa z dnia 15.06.2007 r. o lekarzu sądowym (Dz.U. z 2007, poz. 123). Zgodnie z jej postanowieniami – lekarzem sądowym – jest lekarz, z którym prezes sądu okręgowego zawarł umowę o wykonywanie czynności lekarza sądowego i który wystawia zaświadczenia potwierdzające zdolność albo niezdolność uczestników postępowania do stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie uprawnionego organu z powodu choroby, na obszarze właściwości danego sądu okręgowego.

Właściwy do wystawienia zaświadczenia jest lekarz sądowy, objęty wykazem lekarzy sądowych dla obszaru danego sądu okręgowego, właściwego dla miejsca pobytu uczestnika postępowania. Wykazu lekarzy sądowych dla obszaru danego sądu, który powinien zawierać imiona i nazwiska lekarzy, ich numeru telefonów oraz miejsca, dni i godziny przyjęć – należy poszukiwać na stronie internetowej danego sądu lub na tablicy ogłoszeń w jego siedzibie.

Lekarz sądowy wystawia zaświadczenie, po uprzednim osobistym zbadaniu uczestnika postępowania i po zapoznaniu się z dostępną dokumentacją medyczną. Jeżeli stan zdrowia uczestnika postępowania uniemożliwia stawienie się na badanie – lekarz sądowy może przeprowadzić badanie i wydać zaświadczenie w miejscu pobytu tej osoby. W przypadku pobytu uczestnika postępowania w szpitalu –może natomiast wydać zaświadczenie na podstawie udostępnionej dokumentacji medycznej, bez przeprowadzania osobistego badania.

Za każde wydane zaświadczenie – lekarzowi sądowemu przysługuje wynagrodzenie, które finansowane jest z budżetu państwa.

Sprawdź również książkę: Ustawa o podstawowej opiece zdrowotnej. Komentarz ebook >>

Zaświadczenie lekarza niebędącego lekarzem sądowym – do pewnego stopnia, również honorowane

Z pewnością, nie można powiedzieć, że lekarz (np. podstawowej opieki zdrowotnej; dalej POZ) jest podmiotem uprawnionym do wystawiania zaświadczeń usprawiedliwiających (z powodu choroby),  niestawiennictwo na rozprawie w procesie cywilnym lub brak uczestnictwa w czynnościach procesowych w procesie karnym, jednak w wyjątkowych sytuacjach, uniemożliwiających uzyskanie zaświadczenia lekarskiego wystawionego przez lekarza sądowego, spowodowanych np.:

• nagłym stanem chorobowym,
• pobytem za granicą,
• brakiem możliwości uzyskania zaświadczenia za względu na godziny urzędowania lekarza sądowego lub
• inną uwiarygodnioną przyczyną

– zaświadczenie lekarskie wystawione przez lekarza POZ lub innego lekarza niebędącego lekarzem sądowym, potwierdzające brak możliwości udziału w rozprawie lub czynności procesowej z powodu choroby – może stanowić podstawę uznania przez sąd nieobecności za usprawiedliwioną (i na tej podstawie – odroczenia rozprawy lub zaniechania przeprowadzenia czynności procesowej). Nie oznacza to jednak zwolnienia z obowiązku przedłożenia zaświadczenia stwierdzającego niemożność stawienia się na rozprawie lub udziału w czynności procesowej, zgodnego z wymogami art. 214 (1) k.p.c. lub odpowiednio – art. 117 par. 2a k.p.k., które musi zostać przedstawione, jednak może to nastąpić w terminie późniejszym.

Powyższe, wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 9.08.2017 r., sygn. akt II KK 237/17), zgodnie z którym – usprawiedliwienie niestawiennictwa na rozprawie, z powodu choroby, powinno każdorazowo następować na podstawie zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego, co nie oznacza jednak niedopuszczalności przedłożenia stosownego dokumentu w terminie późniejszym.

Zgodnie ze stanowiskiem SN – restryktywne egzekwowanie od uczestników postępowania należytego usprawiedliwiania niestawiennictwa, nie powinno być bezrefleksyjne. Niekiedy bowiem – nawet niespełniające wymogów zaświadczenie lekarskie – jasno wskazuje, że z uwagi na charakter schorzenia, zainteresowany rzeczywiście nie był w stanie stawić się na rozprawę (posiedzenie), jak też, że moment zaistnienia niedyspozycji mógł mu utrudnić skontaktowanie się z lekarzem sądowym. W takim wypadku – słuszne jest zaniechanie prowadzenia czynności i wezwanie danej osoby do niezwłocznego dostarczenia prawidłowego zaświadczenia (wyrok SN z dnia 26.04.2016 r., sygn. akt IV KK 114/16).

Już samo poinformowanie sądu o nagłej chorobie – może spowodować odroczenie rozprawy lub wstrzymanie czynności procesowych

W przypadku procesu karnego – obowiązek wstrzymania czynności procesowych z powodu niestawiennictwa osoby uprawnionej do wzięcia w nich udziału, jeżeli niestawiennictwo to wynikało z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn (np. nagłej choroby lub przebywania za granicą, uniemożliwiających uzyskanie zaświadczenia lekarskiego od lekarza sądowego) – wynika wprost z art. 117 par. 2 k.p.k. i jest przesłanką wstrzymania czynności procesowych niezależną od „należytego usprawiedliwienia niestawiennictwa i przedstawienia wniosku o nieprzeprowadzanie czynności”.

W związku z powyższym, art. 117 par. 2a k.p.k. (nakładający obowiązek przedstawienia zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego, potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie) – jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego – nie może mieć pierwszeństwa i wyłączać (na zasadzie procesowego lex specialis) stosowania art. 117 par. 2 k.p.k., który nie pozwala na przeprowadzanie czynności bez udziału osoby uprawnionej tylko (tj. bez przedstawiania zaświadczenia lekarza sądowego) na podstawie ujawnionych innych, wyjątkowych przyczyn jej niestawiennictwa (np. nagłej choroby) (wyrok SN z dnia 18.11.2015 r., sygn. akt V KK 121/15).

Nie oznacza to jednak również, że następczo, takie zaświadczenie nie będzie musiało zostać do sądu dostarczone – aby uczynić zadość wymaganiom określonym w art. 117 par. 2a k.p.k. Sąd nie powinien jednak stosować powyższego wymogu bezwzględnie, bez próby wniknięcia w rzeczywiste powody braku usprawiedliwienia niestawiennictwa, spełniającego wszystkie wymogi formalne.

Analogicznie sytuacja przedstawia się w procesie cywilnym, z tą różnicą, że – zgodnie z art. 214 par. 1 k.p.c. – rozprawa ulegnie odroczeniu na skutek „znanej sądowi przyczyny, której nie można było przezwyciężyć”, ale tylko w związku z nieobecnością strony procesu (spowodowanej np. jej nagłą chorobą). Podobnego skutku nie wywoła już natomiast nieobecność pełnomocnika, świadka lub innego uczestnika postępowania.

Ograniczenia związane z COVID-19

Warto również nadmienić, że czasowy brak konieczności przedstawienia zaświadczenia lekarza sądowego jako usprawiedliwienia niestawiennictwa przed sądem z powodu choroby – przewiduje ustawa z dnia 16.04.2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (t.j. Dz.U. z 2023, poz. 201). Zgodnie z jej art. 91 – nie wymaga przedstawienia zaświadczenia lekarza sądowego usprawiedliwienie niestawiennictwa przed sądem z powodu choroby, w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. Powyższe wyłączenie nie dotyczy jednak każdego stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii w kraju, a jest ograniczone wyłącznie do tych spowodowanych przez COVID-19.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.